Katalog

Y EL PA Z E A L I D I Z D A R Nazlı aksesuarların en cilvelisi Şimdilerde daha çok kabare yıldızlarının elinde bir gösteri aksesuarı olan yelpaze, 20. yüzyılın başına kadar en nazlı Fransız kadınlarının, en asil İspanyol güzellerinin gece giyimlerini tamamlardı... S ö/1 iiklere göre yelpa/c, "sallandığında hava akımı oluşturarak serinletmeye yarayan taşınabilir bir araç"tır. Ama insanoğlunun günlükyas.amınayerlesmişhereşyagibi yelpaze, binbir gizlı çağrışım uyandırır. Halid Ziya Uşaklıgil bir romanında yelpazeyi, kahramanı Firdevs H.antm'A bambaşka bir amaçla kullandırır: "Firdevs Hanım bu suale fazla bir mâna verdi, yelpazesiyle BchlüTün eline hafif bir darbeindirdi." Gcrçekten de yelpa/enin gcçmişine gö/ attığımızda, öncelcri savaşçıların ve egemen sınıfların elinde bir güç simgesi, sonraları bir cilve aracı, bugün de meraklılan için birer koleksiyon parçası olduğunu görürü/. Eski Mısır'da sinekleri ve böcekleri kovalarnak için kullanılan yelpaze, firavunların elıne geçtiğinde birzengınlik simgesi halınegeldi: Firavunıın çevresindcki yelpazeli hızmetkârların yarattığı gölge halesi sıradan Mısırlılar için yasak bölge idi. Yunanlı Ikl yıl önca Paria'ta açılan ulualararaaı yelpaza aarglalndan bir köaa (Ustte). Anna Hoguat, yalpazaiarlyl* blrlikta (Mgda). Yalpazanin tarlhl, baş bln yıllık... C U M H U R İ Y E T ların ripis'i, Romalılarınflabellum'uaz çok süslü bir sapa tutturulmus. lotus yapraklarından ya da tavus kuşu tüylerindenyapılırdı vezcnginhür vatandaşların elinde bir uçarılık ya da cilve simgesiydi. Katlanır yelpazeyi ise Japonlar gcrçekleştirdi ve Avrupa'ya Portekizliler tarafından 15. yü/yılda getirildi. İtalyan Rönesansı'nın yayıldığı döncmlerde yelpaze modası büyük bir sıçrama ya^adı. Altın çağına "Güneş Kral" 14. Louis döneminde ulaşan yelpa/enin bugünün dünyasında da hâlâ bir y 'ri var; Japonya'da geleneksel giyimin bir parçası olmayı sürdürürken İspanya'nın güney kesiminde de geçerlilığini koruyor. Ayrıca yelpaze, İspanya'nın ABD'ye ve Latin Amerika'ya yaptığı ıhracat içinde birkaç milyon pesetalık bir yere de sahip... Uluslararası planda da yelpaze, kimi müzikallerin, kabare oyunlarının striptiz gösterilerinin vazgeçılmez aksesuarı... Ama 18 ve 19. yüzyılın sedef ya da fildişi çubuklu, ünlü tabloların kopyalarıyla süslü yelpazeler, elbette ki müzelerde, koleksiyonlarda kaldı artık. Yalnızca yelpazelere yönelik bir müze ise ancak bu yıl, mayıs ortalarında, Londra'da (The Fan Museum, Crooms Hill, Greeımich) kapılarını meraklılara açtı. Sanal eseri birer antika sayılan yelpazeleri toplu olarak gözler önüne seren, bu ilginç aksesuarın geçmişini etraflı olarak anlatan bir uzmanlık kitabı da geçen yıl Françoisc de Perthuis ve Vincent Meylan tarafından Paris'te yayımlandı (Editions Herme). Bizi yelpaze dünyası nın gizli tarihiyle tanıştıran kitaptan, geçen yüzyılın kalburüstü üretici firmalarını da öğreniyoruz. Bunlardan biri, Maison Huguet (kuruluşu 1872), Paris'te Strasbourg Bulvarı'ndu, Anne Hoguefnin itinalı çabalarıyla, yelpaze üretimini ve nadide parçaların onarımını sürdürüyor. ^ OEROİ 11 A Û U S T O S 1 9 9 1 S A Y I 2 1 3 23