Katalog

DESCARTESTAN BALZAC'A £ t ^ ^ " f&«*~ R«n6 Dasoartes Adı ve yaşamı ınsanlığın aydınlığa yonelış seruvenıyle ozdeşleşen Rene Descartes (15961650), daha oğrencılık yıllarında derın duşunebılme yeteneğıyle çevresının ılgısını çekmeyı başarmış. dehasının ilk behrtılerını vermıştı Henuz ortaogretımını bıtırmeden doğruyu yalnızca akılda aramak gerektığıne ınanan bılgın, kıtapları kapatıp "dunyayı" tanımaya karar verır Hareketlı bır yaşama kaptırır kerv dını Hollanda'da, Bavyera'da savaşan ordulara gonullu olarak katılır Ama, "dunyanın yuce kıtabında'da aradıklarını bulamayınca kendı çabasıyla doğayı, ınsanı, tum bılımlerı, felsefeyı, dunyayı ve bu arada Tanrı yı da açıklamayı amaçlayan bır duşunce dızgesı yaratır Arıstoteles'cı felsefenın alışkanlıkları bırakılmadan duşunce alanında yenılık yapmanın olanaksızlığını savunan Descartes, yalınlığın ve dolaysız gozlemın erdemıne ınanarak bu ıkı ılkeye yontemının lemel kavramları arasında yer vermıştır "Duşunuyorum oyleyse varım" sozuyle duşunme ıle varolmayı ozdeşleşlıren Descartes çok gezmış ve çağının ınsanları ustunde çok buyuk etkısı olmuş bır lılozoftur Bu nedenle genış bır çevre edındığınden çok sayıda mektup da bırakmıştır Ancak bu mektupların konusu bılım ve felsefedır, duşunurun yaşamını, ozel ılışkılerını, duygularını anlatmaktan çok lelsefesını butunleyıcı belge nıtelığı taşırlar Unu, XIX yy ın buyuk romancısı ve ı adaşı Balzac kadar yaygın olmaması1 na karşın, duzyazı dalında Fransız yazınına katkısı azımsanamayacak bır sanatçıdır Guez de Balzac (15941 1654) Mektup turune yazın dunyasında I bağımsız bır yer kazandırmayı başaran Balzac, dıl kullanımındakı ustalı I ğıyla, guzel ve etkılı anlatımıyla Fransızcanın duzyazı dılı olarak gelışmesınde, kurallarının yerleşmesınde o j nemlı bır rol oynamıştır Ancak, ıçtenlıkten yoksundur Bal | zac ın mektupları Gunlerce çalışıp uğraştıktan sonra ortaya çıkarılmış bırer sanat urunudur Sanatçı, mektuplarını yazarken dostlarına yanıt vermeyı değıl, yazdıklarını ılk fırsatta kıtaplaştırmayı duşunurdu Bu nedenle de ona mektup yazanlar bekledıklerı yanıtı, gunun bırınde sanatçının yayımlattığı mektup derlemelerınde gorurlerdı 1çerık açısından ılgınç olmamalarına karşın, bu mektupların bıçimsel yetkınlığı Balzac ı Fransız duzyazısının ustaları arasına katmıştır ' 4 . 15Mayısl631 Efendim, Mektubunuzdan buraya (1)gelmek niyetinde olduğunu/u öğrenincc uyanık olup olmadığımı anlamak için elimi gözüme götürdüm. Şimdi bile bu haberi düşündükçegüzelbirdüşiçindeymişimgibiseviniyorum.(...) Toplumsal yaşamdan çekilme konusunda Tanrfdan esinlendiğinizi yazıyorsunuz; böyle kutsal bir karardan sizi caydırmaya kalkarsam Tann'ya karşı gelmiş olurum. Yalnız yaşamanız için Amsterdam'ı önerirsem beni bağışlayın. Burasınıbirçokyere,örneğinkibarinsanlannkapandıklarıkimi tarikatların manastırlarına, Fransa ve Italya'daki görkemli evlere, hatta geçenyıloturduğunuzoünlükırevinebieyeğlemelisiniz. Birkırevinedenli rahat olursa olsun, kentlerdeki bir sürü küçük kolaylıklar orada bulunamaz; yalnızlık bile tam değildir. En büyük gevezeleri biledüşlere boğacak güzel bir akarsu,onlarıneşelendiripcoşturanıssızbirvadibulmanızabirşeydiyemem. Ama ziyaretleri sizi en azından Paris'teki konuklarınız kadar sıkan, birçok komşunuzun bulunmaması olanaksız. Oysa bulunduğum büyük kentte, benden başka herkes ticaretle uğraştığından insanlar çıkarlarına öylesine düşkündürki.tüm bir yaşamı kimseningözüneçarpmadangeçirebilirim burada.(...) Yaşamın tüm rahatlıklarının ve istenen tüm bilgilerin budenli kolay edinildiği biryerdünyanın başka neresinde vardır? Başka hangi ülkede bu kadar özgürlük bulunabilir, bu kadar güvenle uyunabilir? Başka hangi ülkede insanlarıncanını korumak içinordularbulunur, cinayete,kötülüğeiftiraya dahaazrastlanır?(...) İtalya'nın havasını bu kadar sevmenizi anlayamıyorum. Orada çoğu kez insan kirli hava solumak zorunda kalır, sıcağına her zaman dayanamaz. Akşam serinliğiyse sağlığa zararlıdır, gecenin karanlığı hırsızlıklara ve cinayetlere olanak tanır. Eğer kuzeyin soğuğundan korkuyorsanız, üşümenizi önleyecek bir soba ya da bol bir ateş kadar hangi gölgelik, hangi yelpaze, hangi kaynak Roma'da sizi sıcağın sıkıntılarından koruyabilir? Bunun dışında, belki de beğeneceğiniz bir yığınyenidüşünceyle sizi beklediğimi belirtmeliyim. Buraya gelin ya da gelmeyin, ben her zaman sizin coşkuludostunuz kalacağım. A (1) Duşunurun sakın bır yaşam surmek umuduyla yerleştigi Amatontam. C U M H U R | Y E T O I R « İ 1 4 T E M M U Z 1991 SAYI 2 7 1