Katalog

Ulkeler f etheden siir U 23Şatat1991 Iku Uluırmdk kıt.ıbına adını veren oykusunc (Baudelaire, Gul Aşiyan ve Satranç IVIaçı) ba^lamadan oncc, ılkın yazı masasının ustune yureğını çıkarıp koyar, sonra da anlatataklarının yumağını çozmeye başlar Gılgel Gıtgel Zamanıçınde Zamandışında Rumelıhısan'nda, Boğaz'ın kuş seslennı, ağaçlarını vc dc tum albcnısını ıçıne çektıktcn, mezarlıkta o çok sevdığı şaırın bdşı ucunda durup onunla fıskos çalçeneye daldıktan sonra hep Parıs'e sıçrar Bu kez Montparnasse Mezdrlığı'na dtıtresını yapıp Baudelaıre'ebırgulsunar Bu, geçmışte, Parıs'te her sdbdh savsaklamadığı bır ıbadctlır Fransız o/anı gıkını çıkarmadan gulu Lebıne ındınr, ertesı gun de, Ülku oraya ycnıdcn gcldığınde, o gul yerıne başka çıçekler u/dtır kendısıne Boğaz'ın tatlı kıyılarına kurulduğunda Prıma öykucu Hkrct'ın Aşiyan'ını dd yoklamak gcrcğını duydr Çunku orda Sis şdirıyle Makber şdirı (Abdulhak Hdmıd'ın ycr katında ozel eşydldrını ve de bdlo gıysılerını bır araya getıren ozcl bır oddsı vardır) onu beklıyor ve de satranç oynuyorlardır Uluırmak'a gore guzellıklerı aramaya durınak ydşam dcrsının ılk tumccsıdır Bır ev, guzellığe arka donmüş olsa bıle, pencerelerındenbırındebırsaksı taşıyorsa ıçındede dunyanın en gu/cl çıçeklerındcn bırı soluklanıyorsa, bır kedı de pervazd zıpldyıp bdksıdakı çıçcğı koklamaya atılmışsa orda guzellık uretılıyordemektır Ülku'de buyuk bır doğa sevgısı de vardır Özellıklebugcnvıllere, yıldnyastığıgıllerden anthurıuma, ufacık boylukadıfe donlu ardısıa crenata'lara vc de çeşıtlı çol kaktuslerıne vurgundur Sutlcgcngıllcrdcn Jatrophıa'ya da ses çıkarmaz Mandınılla'ların ıse gorkcmlıturunuycğlcr Uluırmdk kışılerını sokağa çıkardığında dd onUrı şıpşak dcnız kıyısına, mavıye ve yeşıle koşturtur Daha başka bır şey dc yapdr, yoldd yururkcn, kdldırım kenarında kuçuk bır kırışık gormu^se, ıçındckı guzcllık duygusunun zedelenmemesı ıçın hemen onu, çantasından çıkardığı dev bır utuylc utulcmeyebaşlar Yok buışınustesındengelemeyeccksc, toprağı bıraz ıslatmak ıçın, oykusunun ıçıne bırbcledıycarozozudebuyurcdcr Hoş, utusunun denı/ kmşıklıklarını duzeltemeyeceğını bılır On kdtlı bır utu tasarlayan bırıyle tanıştığındd bır dn dcnızlcrın dc dumduzedılebıleceğınıduşunursedesevıncı çok surmcz Adam on katlı utuyu, her kıtadabeşçarşafıbırdenutuleyebılmekıçınrdya koyacaktır Baudelaire lıryakısı oykum, evlerın ıçındekı en kııçıık eşyalara bıle sevetenlıkle yaklaşıı Ona goıc ınsanlardan bır şcylcr kalıyordur nesnclerde Eşyalarlaaramızdabırılctışım kuruluyordur Koltuğun ağır ağır sallanmasındd, yd da dışardan gelen suzme ışıkla ağaçlann tavana vuran golgesınde de ayrı bır scvınç vardır Gun gelır, ınsan bu alıştığı şeylerden uzaklara gıtmck de ıster Yenışeyleraramak, kendını yenıden yaratmakhcvcsınckapılır Ne kı, Uluırmak 'yenı'yıele geçırmck ıçın Baudelaire gıbıcennetın ya da cehennemındıpbucağına dalmaya evetlık gostermez O daha çok varolanı yenıden kurmaya, kendındekı bılınmeycnı açığa çıkarmaya bakar Yanı bılmedıklennı bılmek duşunccsınctakarkafasını "ötekı Ev" bu o/lemle son bulursa Kı pırtı" oykusu dcaynı temayı ışleyecektır Kı şıler sıranın dışına çıkacak, alışılmışı tepeccktır Belkı, yeryuzunde yaşadıkldrını çakmdk ıçın ışlerını bıle yuzustu bırakacaklardır Gcrçı, alışılmışın vızgısı aşıldığında sızı çılgınlıkla, gorgusuzluklc suçlayacaklardır ama Ulku'ye gore yaşamı yaşam yapdn şey dc tdm o noktdda fokurdamaktadır Yalnız, bellcklerden çıkarılmaması gerekcn ı>cy şudur Her yerde, her bucakta şıır vardır Yurek bunaltan ağırlıklar elle ıtılıncc, onldrın dltında şıırın uygun adımlarla ılerledığı gorulur Kıtabın drkd kapağında, bır başka oykucunun (Selçuk Baran) bır değerlendırmesı deyeralmış Dunyaya, yaşama başka turlu bakıyor Ülku Uluırmak Insan duygusallığıdan arınardk,duşunerekydklaşıyor D 8Mart1991 unya KadınlarGunu Çokşukur bı/ım Mcdenı Kdnun'un obur ulkclcrın top lum yaşamını du/enleyen yasaları yanında ust katlan tuttuğunu soylcycnler bır kezda ha gonullerını açmak lırsalını bııldıılar Kotanın aıle baıı olduğunıı karı ve ço cukların yedırılıp ıçırılmesının ona duştuğunu saptayan, kadını dd sadece yardımcı ve ddnışmdn sayan yasa maddelerı de utançtan nc yapacaklarını bılemedıler Bu kutsdl gun yuzu suyund, kımılerı de Turkıye'de kadınların, haklarını elde etmek ıçın 1990sonrasındakonuşmayabdşlddıklarını açıklamaktan gerı kalmadı Doğrusu, Turk amazonları, Turk erkek latmalarııkıncı Meşrutıyet'le( I908sonrası) el ayak vurmaya başlamışlardır Daha oncekı yıllarda dd (11851186) Arıfe Hanım ŞukufeAar adıyla yayımlamaya bdşladığı dcrgısındekddıncıhdvdldratmayaoturmuştur DergınınılksayiMndaSdygıdcğerbayan şoyleseslenıyordur Bız kı sdçı uzun. aklı kısa dıye erkeklenn alaycı guluşlenne hedef olmuş bır tayfayız bunun karşıtını otdyd koymaya Çdlışacdgız Erkeklığı kddınlığd. kadınlığı dd erkeklığc ustun tutnıadan ış gormc yolunda yılmadan adıınlarımızı atacağız O kadar mı' Alı Raşıt vc Fılıp Efendı'nın 1868 yılında kurduğu Terakki gazctesı dc haftada bır, ozel bır sayıyld kadınlara goz kırpıyordur Halıde hdıp'c sorarsanız, o sıze femınızıiıın Tanzınidt'la duşuncc alanında Ittıhdt ve Terakki ıle dc hareket alanında varlığını bellıeltığınıtıslayacaktır Me^ıııtıyel le kadınlardan idş yastanıp lopıak doşnKiı bdLildrddiı vana olan yığıt lerde fınşka ruzgâr gıbı esmıştır Ne kı, bunların çoğu zıngırız, ya dd gızlı zıngırız yanı kadın duşmanıdır içlcrındc belkı en çelebısı, en şanlısı Huseyın Rahmı Gurpınar dır C umhurıyet donemınde de Reşat Nurı Guntekın homongoloslard. kadın duşmanlarına meyddn okuyan ydzdrlara katılır Ha.dahaoncelerı ismaıl Hakkı Baltdcıoğlu vardır Onun dd kadınerkek eşıtlığıne mendıl açan bır suru atılımı olmuştur 1913'te, belkı de 1912'de. gozdoktoru Esat Paşa ıle bırlıkte, 1919da Milli Kongre'yc donuşecek olan Milli Talim ve Terbiyc C'emiyet'nı kuran dd odur Dernek uyclcrı Suleyman Paşazade Sdmı'nın (Suleymdn Nesıp) Bınbırdırck Meydam'nda, dıptekı buyuk konağında toplanıyordur Dernek, sonradan romanlar da ya/acak oldn Nezıhe Muhıttın'e bu mcydanda konferans da çektırmıştır Öyle kı Nezıhe Muhıttın agzını açdr açmaz butun alan dolmuştur Yalnız Ballacıoğlu, konferdnstdn once onunla polıs mudurluğune gıdıp ızın almak ıncelığını de gostermıştır Önlar dd femımzmı burunlamadıklarını ortaya koyacak şu yanıtd yol vermışlerdır Sızler bu ışın sorumluluğunu kdbul ettıkten sonra bızeyardımctmekduşer Coeducation (ortak eğılım) gınşımını Turkıye'de başlatdn dd Baltdcıoğlu dur Bunun canlı bıromeğını gormek ıçın 1919 yılına uzanmdk gcrckır O yılarda kızldr, erkekler dyrı dyrı ddrulfununlarda okuyorlardır tnas DarulfUnunu adını taşıyan kızldr okulu, Şehzddebaşı'nd gıden yolun solundakı Zeynep Hanım Konağı'nın bıtışığındcdır Erkeklerın yuksekokulu (Zıikur Darülfünunu) ısc Zcyncp Hanım Konağf ndadır Bızım Baltacıoğlu dd her ıkı unıversıtede "Edebıyat Dekanfdır Bır gun İnas'td ders verırken kız oğrencılerıne şoyle der KdlkınZukur'dgeçclım Huurrd Tum kızldr bırdcn ayağa kalkar Zukur'a gıdılır Erkekler de hıç şaşırmaz, bunıı çok doğdl karşılar Nedır olayın buyuk yankıları, pallamaları olur Damat Fcrıt Pdşd Kdbıncsı'nın MddrıfVekıllığı koltuğunda.osıralar gazctecı Alı Kcmal oturuyorldr (1919) Şeyhulıslam MustaTa Sdbrı ona. Baltatıoğlu ıleılgılı bırturnaldıiyar Bu hcrıfkızldrld erkeklerı zanu be /anu (dızdızc)oturtuyor Bdltacıoglu'nun o Vt.kıtler, kımı Batılı bılımadamlarıyla sclamı sabahıda vardır Bır dcfasında. AlsaceLorraıne profesorlerı is tanbul'a gelmış, Baltauoğlu da onlara To katlıyan'da cıhanbegendı bır şolen çekmıştır Sonra daparasınıay ayodemıştır K 9Mart1991 adınlar (, alı^an kadınlar Hammcr Tarıhı nde yazılı olduguna goreTurkıye dekadınlar ıçın ılk saygı ılkse Idm 111 Mural çağında (I S741S9S) perva/e dılmışlır Dcmtk ıterız kı suri hitan (sunnel dugu nu) alaylaıında kadınlar ıçın ayakkabı vc başlık vapan tsnal ın onde yuıutulmeyı. başlanmıştıı ^ DERGİ 1 4T E M M U Z 1991 SAYI 279 14 C U M H U R I Y E T