Katalog

PAZARIN PENCERESİNDEN toplumunda büyük değişiklikler oldıı: Siyasi, sosyal, kültürel hayatta öncmli değişiklikler oldıı. Ben bunların ıçindc yaşadım. Babamın görevleri nedeniyle bütün tahsilimi (Mımar Kcmal İlkokıılıı, Ankara Erkck Liscsi, Ankara Hukuk Fakültesi) Ankara'da bütünlcdim. Aılcm İstanbulluydu. Sık sık İstanbul'a giderdik. Böylece olayları hem İnkılabın merke/i olan Ankara'dan hem de İstanbul'da yaşayanların açısından i/leme fırsatı bulabildim. Meslek hayatımda ilginç olaylar gö/lcdım. Baroda reis vckilliği yaptım. Sonra siyasi hayatla bir takım görgü, bılgi ve tecrübclerım oldu: CHP'deçeşitli kademclcrdcçalıştım. 1965"tc Kocaeli, 1969'dada Islanbul milletvckili oldum. Meclis başkan vckilliği, Adalct, Milli Eğitim ve Devlet bakanlıkları yaptım. A/ami teva/u ölçüleri içinde İcalmakla beraber, /anne Bitmemis ansiklopediler pesinde smail Arar akrabamdır; geçenlerde bir araya geldiğimizde Cclalcttin Server Rcvnakoglu'nım "Türk tslam I arihinde I arikatlarve.Mezheplcr Ansiklopcdisi'nc hiç rastladın mı?" diyesordu. Revnakoğlu'nun sadcce üç forma yayımlanmış, yarıda kalmış bu eserini niçin aradığmı sorduğumda, yarıda kalmış bütiinlennıemiş ansiklopedilerin envanterini yaptığını öğrendirn: •• Şimdiyc kadar on beş tane buldum. Emrullah Efendi'nin "Muhitül Maarif'inden başlayıp son yıllara gelinceye kadar birçok bitmcmişansiklopedi var: Fuat Köprülü'nün "Halk Edebiyatı Ansiklopcdisi",ŞakirÜlkütaşıradlıdeğerli bir halk bilimcisinin "Türkoloji Ansiklopedisi", Avni Çandar'ın "Ankara Coğrafya Sınanç"ı, Cevdet Hakkı Tarım'ın "Kırşehir Ansiklopedisi" bunlardan sadccc birkaçıdır. Bu yayınlar önemlidir. İçlcrindeıımcselaNahitSırrıÖrik'in sadcce bir forması yayımlanmış bir "Türk Meşhurları Ansiklopedisi" var ki bu bir formadaki bilgilcr bilc pek değerlidir... Örik'in vcfatı, 19. yÜ7yıldan bu yana toplıımumu/da sö/ sahibi olmuş kimsclcrkonusunda bilgıedinebileceğimizbu eserdenyoksunbırakmıştırbizi... Ismail Arar kcndisini tanıdığımdan bcri sürckli olarak yakın larihimizle ilgili araştırmalaryapar.eserleryazar: Atatürk'ün Halkçılık Programı (1963). Atatürk'ün İzmit Basın Toplantısı (1966 Burçak Yayınevi), 19201965 Hükümet Projjramları (Bakanlar kurulları listeleri, giivenoyu, istila tarihlcriyle vb. yayımlanmış bu yapıt eserlerinin ilkidir) adlı kitaplarım ayrıca Dünya, Bclleten; Arslan Kaynardağ'la çıkarllıkları Kitap Bcllctcn'dc. I'arih Toplum Dergisi'nde, Cumhuriyefte yayımlanmış olan çok sayıda makalesini anımsıyorum. llk va/ını/ıhatırlıyormusunu/? i " llk ya/ım Ankara Krkck Lisesi'nde çıkarttığımı/birdergide 1937'deyayımlanmıştı.TBMM Matbaası'ndabasılan bu derginin adı "Scsimiz" idi. Ancak okul ıdaresi bi/i çağırıp, "Kim oluyorsunuz da böyle başlıklı bir dcrgi çıkarıyorsunu/?Neyinsesibu?"diyecıkışıncaadını "Elmadag"a çevirıniştik. Hem "Sesimiz"de hcm dc "Elmadağ"da yazdım. Konular ya Atalürk ya da kitapla ilgili bilgilerdi. Mesela Gerard Tongas'ın Türkiye ilc ilgili bir kitabını tanıtmışlım. Makalelcrinizdcn cn önemsedikleriniz hangilcridir? •• Atatürk'ün Büyük Nutku'nun 50. yılında 1977'de Türk Tarih Kurumu'nca düzenlenen seminerde sundu I ğum bildiri. "Büyük Nutkun Kapsamı, Niteliği ve Amacı" sonradan Belleten'dc yayımlandıydı... Bir dc Harf Devrimi'nin 50. yılında "Ga/i Alfabesi" başlıklı bir bildiri sıınmu^tun Türk Tarih s Kurumu nda... Yıl 1978 idi. Bu da yayımlandı. Büyük nutku nasıl nitclcnıiştiniz? " Siyasal niteliği ağır basan bir anı olarak. Kurtulıiij Savaşı ıcin vazgeçilme? kaynaklardandır... Hcpsini kcndi el ya/ısıyla yazdığı doğru mu? •i Çoğu el ya/ısıyla ya/ılmıjjtır. Müsveddeleri Gcncl Kurmay Başkanlığı Harp Tarihi vc Stratejik Etütler Dairesi'ndedir. Bunları incelcrscni/ sadcce bazı bölümlerinin katipleredikteedildiğini görürsüniİ7. Çankaya'da şimdi mü7e olan eski köşkte ya/mıştır çoğunu; yaklaijik olarak dörl ay sürmü^tür. 1927 ha/iranında başlamış ve 27 ekimde CHP Ikinci Büyük Kongresi'nde okumuştur. Bir bölümünü Islanbul'da, belgelcri sandık sandık taşıdığı DolmabahçeSarayı'nda kalcmcalmıştır. Düzeltmelerin ne olduğuna baktınız mı? •• Çoğu imla, kclimedeği^iklikleri. En öncmlı düzeltıne sonundaki Gcnçüğc Hitabı'nda yer alır. Prof. Afet Inan'ın Türk Tarih kurumu Belleteni'nde yayımlamı^ oldıığu bu "deği^iklik" öncc daha duygusal olarak kaleme alınmış, "Beni dc hatırlayınız" diyen bu bölümün daha güçlü daha emredici olan bildiğimi/şekleçevrilmesindenibarettir. Bu ara üstünde çalıştığınız bir konu var mı? M Bir çalışma grubu ile Türk Parlamcnto rarihi'ııi ya/ıyoru7. TBM M Başkanı Sayın Kaya Erdem'in isteği ile 1990 ha/iranında calışmaya başladık. İlk cıldi 1991 sonunda basıma ha/ır olacak. Bunu bcnha/ırlıyorum; I. ve II. Meşrutiyet Meclisleri'ni kapsayacak. İkincı cildi I. Döncm TBMM: Bunu Cumhıırbaşkanı eski Ba^ Hukuk Danışmanı emekli hakim Amiral Fahri Çoker hazırlıyor. Üçiincü cildi ise II. Döncm TBMM: Bunu da Cumhuriyet Senatosu eski Genel Sekretcri ve Danışma Meclisi üycsi Kâzım öztürk ha/ırlıyor. Tabii ki bu çalıijma sürecek ve her dönemiçinbircilt oluşacak. Ötedenberi merak ederdim bu görü^mcmi/desordum: "Arar" soyadının seçilmcsinin ncdcninibiliyormusunuz? •• I934'tc soyadı seçmek gerektiğinde ben on üç yaşındaydırp. Beş amcam, babam, babaanncmin İstanbul'daki Nişantaşı, Şafak Sokak 31 numaralı evin de toplandılar. Saatlerce tartışiılar. Büyük babam Manastırlı İsmail Hakkı Efcndi Hukuk Fakültesi'nde, Harbokulıı'nda. Mülkiye'de hocalık yapmı^, İslam hukukıı dersleri vermiş, Ayan azasından öncmlı bir kimscydi. Bcn bu ncdenle, soyadımı/m "Manaslırh" ya da "Manastırlıoğlu" olmasını önerdim. Babam ıtıra/ctti: Atatürk'ün doğduğu yer bugünkü sınırlarımı/ın dı^ında kaldığından seçilmc hakkını elınden almaya kalktılardı. Gelin Manastırlı olduğumuzu hatırlatacakbirsoyadıalmayalım! SO'lı yıllarda parlamentoda yer almış olan Ismail Arar, yakın tarihlmlzle llglll arastırmalarının yanı »ıra, bir 'bltmemlş ansiklopediler' koleksiyonuna da sahip bulunuyor. Akşama doğru bir amcam, "Aradık aradık bir şcy bulamadık. İsterseniz başka bir gün ycniden bir araya Rclclim!" dedi. Başka bir amcam da,"Öyle ise'Arar'olsun: Hcrhangi bir iddiası yok, telafuzu kolay, imzası kolay, yazması kolay, yabancılarda kolay tclaffuzeder"dedi. Bu gcrekçcler veönerisi kabulcdildi. "Yabancılar, Avrupalılar tarafından kolay telaff'uz edilmek benimki de dahil birçok soyadının benimsenme nedenleri arasında yer almıştır. Bu ilginç gerekçe Atatürk Türkiyesi'nde ba7i kentsoyluların arasındaki Batı'ya yönelişin gücünü yansıtan ipuçlarındandır. Başka projclcriniz var mı? ^ Anılarımı da yazmak isterim. Yetmiş yaşıma geldim. Bu süre içinde Türk derim, bunları yazsam geleceğin tarihçileri ve toplumbilimcileri için iyi mal/cme hazırlamış olurum. Bu anıları zenginleştirecek belge, fotoğraf veel yazıları koleksiyonum da var. Geçenlerde ilkokul Hayat Bilgisi defterimi buldum: Bu dersin kitabı yoktu. Hocamı/ anlattığı konuları destekleyecek resimli kartpostalları Anafartalar Çarşısı'nda Halil Naci Mıhçıoğlu'nun dükkânından almamızı isterdi... Bu defter bile o /amana dair çok şey yansıtan bir belge bugün... İsmail Arar'ın hoş üslubunu ve konularaönyargısızyaklaşımınıçok iyi bildiğim için, "anılar"mı yazacak fıısatı bulmasını candan dileyerek yanından ayrıldım.^ OERGİ 14 T E M M U Z 1 9 9 1S A Y I 279 16 CUMHURİYET