Katalog

Savaş" konusunu işliyordu. Ancak aynı derginin dünyanın başka köşelerine dağıtılan baskılarında, kapakta bambaşka bir konu yer ahyordu. Amerikan sigara şirketleri, ünlü dergiyi, reklamsız bırakmakla tehdit etmişlerdi. Bu şirketler, hareketli filtreler, aronıalı kapsüller, kimyasal katalizalör gibi yeniliklerle, Batılı ülkelerde her geçen gün şiddetlenen sigara karşıtı kampanyayı yumuşatmaya çabalıyorlar. Ancak hayat, onları surekli Batı'nın dışına doğru itiyor. Ata yadlgârı tütün Amerikan sigara şirkctlcrinin son yıllarda Türkiye'de de büyuk ticari başarılar kazandıkları ortada. Ancak bunun Türkiye için dramatik bir anlamı da var. Türkiye bir zamanlar neredeyse, "lüliinün anayurdu" idi. Adeta tütün bu dünyada Türklerden soruluyordu. Dahası, bildiğimiz fabrika yapımı sigara da Türklerden dünyaya yayılmıştı. Tütün Amerika'dan, önce Avrupa'ya geldi. Batıda pipo ile ya da puro olarak içiliyor veya enfiye olarak kullanıhyordu. Kırım Savaşı sırasında Osmanlı devlcti ile aynı saflarda savaşan lngilizler, Türklerin kıyılmış tütünü, kuru yapraklara ya da ince kâğıtlara sararak içtiklerini gördüler. Sigara böyle doğdu. Olay Kırım'dan Londra'ya atladı ve bir moda halini aldı. Londra'daki şık tütün mağazaları, kıyılmış ya da özel olarak elle sarılmış tütünlerini piyasaya sürdüler. Kâğıda sarılmış sigara, sigara sanayiinin önüne yepyeni bir ufuk açmıştı. Batılılar sigara paketlerinin üzerine cami ve minare resimleri, harem resimleri koyarak Türk imajını canlı tutmaya özen gösteriyorlardı. Sigara kapaklarının uzerindcki "Tiirkish Blend" (Türk harmanı) sigara paketinin kalitesini ifade ediyordu. Bir Alman sıgara lırınasının uhbet adlı suluboya tabloda, 'atmosfer' her zamankı gıbı Şark havasınrja "Şark tütünü"nün altın yılları Kırım Savaşı koca imparatorluğun çöküşünü durduramadı; ama küçücük tütünu buyük bir değer yapıverdi. Böylece 1600'lerin başında Ingiliz gemicilerle birlikte Türkiye'ye gelen, padişah IV Murat'ın amansız kampanyasına göğüs gcren tütün, 1648 tarihli Şeyhülislam fetvası ile meşruiyet kazandı, 'bizden biri' oldu. Anadolu ve Rumeli toprağını çok sevdi. Dünyanın en kalıteli "Şark lütunii" bu topraklarda yetiştirilir oldu. Tütün 19. yuzyılın ikinci yarısında, gelişen dünya ticaretinden de yararlanarak neredeyse Türkü simgeleyen bir ürun olarak dünya pazarlarına çıktı. Tütün "Düyunu Umumiye"den, "Reji ldaresi"nden, yabancı tüccardan çok çekti, ama bütün bu sıkıntılara Anadolu köylüsü ile birlikte göğüs gerdi. Altını, petrolü olmayan Türkiye'nin bir zenginlik kaynağıydı işte... Tütün, genç cumhuriyeti çok sevdi. Reji'den kuıtulmuştu. Cumhuriyetin başlıca kaynaklarından biri oldu. Öyle ki, 1920'lerin ikinci yarısında, Türkiye'nin ihracat gelirinin yüzde 30'u tütünden elde ediliyordu. O yıllarda Türkiye'nin 1 numaralı ihraç ürünüydü tütün. Sonun başlangıcı Nc olduysa II. Dünya Savaşı'nda oldu: Türk tütünü savaştan yenik çıktı. Büyük bir güç olarak savaşa katılan Amerika, bu savaşa tankının, topunun, uçağının yanı sıra, sigarasını da getirmişti. Amerikan sigarası II. Dünya Savaşı'nda dünya çapında bir yaygınlık kazandı. Savaştan sonra çeşitli ülkelerin yeniden imarına katkıda bulunan ABD, bu ülkelere kendi tüketim alışkanlıklarını da dayatmıştı. Sigara, bunların başında yer ahyordu. Savaştan sonra dudağının ucunda sigara ile poz veren Amerikalı sinema yıldızları, "Özgiir ve kendine güvenen erkek tipi"ni yarattılar. Türk tütünü işte bu sıralarda Amerikan sigarasına yenik düştu. Amerika, bu mücadelede bir şeyi başarmış ve tiryakilerin "damak tadı"nı değiştirmişti. ABD, Avrupa'yı, Japonya'yı ve birçok başka ülkeyi "Virjinya tipi" tütünden ürettiği sigaraya ahştırmıştı. Tutün üreticisi olmayan Avrupa ve Japonya, Amerika'ya kolay teslim oldu. Amerikan sigarası alışkanlığı Kore Savaşı ile Asya'ya da sıçradı. Turk ler arasında ilk kez yaygınlık kazanması, Kore'deki Türk Birliği askerleri arasındadır. Kore gazilerinin deyişi ile 'Cemal Efendi' yani Camel, Turk askerinin istihkakı arasında yer almaya başladı. "Damak ladı" dcğişcn ve Amerikan sigarasına altşan tiryakiler de bir daha Amerikan sigarasından vazgeçmediler. Türkiye'de üretilen "Şark tipi tütün" Amerikan sigaralarının harmanlarına karıştırılan bir "katkı maddesi" durumuna düştü. "Wembley'de İngilizleri yenmek" Bazı olaylar simgesel bir anlaın lasırlar. Futbolu icat eden İngilizleri Werabley'de yenmek, Amerikan zencilerini ağır sıklet ringinde yenilgiye uğratmak, bir tür simgesel anlam taşıyan olaylardandır. Amerikan şirketlerinin bir tütun cenneti olarak bilinen Türkiye'yi Amerikan sigaraları ile fethetmeleri ve Türkiye'yi bir başka pa?ara dönuştürmeleri, böylesi dramatik bir olaydır. Nitekim Amerika bu başarısını buyük bir keyifle dünyaya ilan etmiştir. ABD Ticaret Bakanhğı aylık raporu şunlan ya/.ıyordu: "Tekel'in yaptıgı 9 milyon dolarlık ilhalal, 1896 yılından bu yana Iurkiye'nin Amerikan tutunune uyguladıgı tarihi yasağın kalkması ve Amerikan lutunlerinin bölgedeki ticareli avısından onemli bir donunı noktasını oluşluran bir gelismeyi temsil etmektedir." Gel de kırk yıllık bir tutun tiryakisi ve yıllarını teknik terimi ile "Şark tipi tutun'Me, halk arasındaki ifadcsıylc, 'Tekel cigaralan' ile geçirmiş biri olarak bu sözlere alınma! Bu bir tngilizin Wembley'de Etiyopya'dan gol yemesinden daha gurur kırıcı değil nıi? Tıpkı Ingili/ futboluna Wembley'de gol atılırcasına dunyaca ünlü l/nıir (jâvurkoy'u, Akhisar'ı ithal sigara ile dolduruldu. Sonuçta, 3 bın dolara bir ton tutun ihraç eden Türkiye, 10 bin dolara bir ton ithal sigara satın alır oldu. Tl Ayarlı f iltre sıgarada maralar gelıştırdı fıltresı, + Unlu Philip Morris, Sıgaranınyepyeni (nu) yonunde çevrıldığınde, cığerlere 7 mılıgram katran çekıhyor () yönune çevrıldığınde 3 mılıgram katran çekıhyor Boylece cığerlere çekılen katran mıktarı, tuketıcının çılgınhğına bırakılıyor Isteyen, kendını daha çok zehırleyebılecek Aslında çokuluslu sigara şirketleri, urunlerındekı katran oranını duşurmeye çalışıyorlar Çunku bılımsel verılere gore, katran oranının azalması. kanser rıskını azaltıyor Akla hemen şu soru gelıyor Neden piyasaya duşuk katranlı (yanı 23 mılıgram katranlı) sigara surulmuyor' Bu da ışın tıcaretının gereğı Butun bu teknik cambazlıklara rağmen sıgara uretıcılerının amacı nıkotın oranını azaltmamak Çunku nıkotın oranı azalırsa. bağımlılık yok oluyor Bu ıse şırketlerın hıç mı hıç ışıne gelmıyor Ayarlanabılır fıltre şoyle çalışıyor Fıltre ıçındekı ıkı bölum, emılen hava mıktarını ayarlıyor Fıltre eksı yone çevrıldığınde emılen hava mıktarı artarken, sıgaranın dumanında azalma sağlanıyor Bu fıltre sıgarayı yarısına kadar ıçtıkten sonra katranı ıçıne çekmemek ıçın bir çare gıbı gorunuyor Bu son buluşun ılgı gorduğu ve şırketın dakıkada on bın sıgara paketledığı belırtılıyor Yabancı sigara ithalatı Sigara ithalatının başladığı 1984 yılından günümüze kadar ithal sigara miktarı ve ödenen dövlz. Odenen döviz (Oolar) Yıl ithal sigara (Ton) 26.400.000 1984 2.776 55 700.000 6.000 1985 115.200.000 11.000 1986 15 600 1987 177.500.000 13 600 168 900 000 1988 (Belırlenmedı) (Ocakekim) 1989 194 600 000 15