Katalog

•RAZARIN PENCERESİNDEN Selcuk Erez Kilimler Anadolu'nun kimliği S onon yıl n,mdeduııyada kıhmlcıckarsı ılgı c.ok aıllı Dalıa once clnogıalik bıı mal/cmeolaıak,sanat laııhı konusıı olaıak lıalla halı aıaşlıımaları ıcındc elc alınmavan kıhmlcı konusunda artık uluslaralası loplanlılaı du/cnlcnıyoı 1970 lcıdcıı bcıı du/cnlcncn halı kongıe lcıımıı ılkı l.ondra'davdı Ikıncısındcn ılıbaıcıı hcpsmekalıldıııı Kadlanlaı hi(,bır/aman S00 kısıdcn ,ı/ olmuyoı I986'da toplanmıs olan son Vıyana kongıcsındcn ıdbaren bu loplantılaıa bıı dc kılım bolumıı eklcnmeye baslandı Kılımc kaısı ılgı c.oğahnca Basel'dckı Halı gı ııbu (RugSociety) Anadolu kilimleri konusunda bıı sempo/yum du/enledı 60 70 kısı bcklıyoılaıdı Sonuçla 100 kışılık bıı loplantı vapnıak vc ııçyıız kısıdcn sonıa ba^vuıanlaııgcın,cvıımek/orunda kaldılar' Kıhmlcıc k.ıışı ılgı aıtışmın nedenleıını ve bıı ılgımn gehşımını Belkıs Balpınar kadaı lyı bıleıı. lyı ı/lcyenımı/ yok Bu konuda olııp bılcıılcı konıısıında Belkıs hanımdan bılgı cdındık Belkıs Balpınar, Gıı/el S.ınallar Akademısı nııı lckslıl bolumunıı bılııdıklcn sonıa Sumcıbank'la goıcv alnıı^ O sııalarda Sıımcıbank'la Tuıkıye'de hahcılığı kalkın dıı maya ı,alısan bıı ı vaı Zehra Ö/gur.... Zehra hanım, Belkıs Balpınar vc dığcr yaıdmıcılaııyla koy koy gc/cıek kılım parça1 laıı loplayıp ıcsım (.ekıyor Zengın bır arşıv ha/ıı laını^laı Ama Zehra hanım ayı ılınca bıı aısıv dağıtılmış ' Ovsa bıı surseydı Turk kıhmcıhğı hahcılığı bııgun bambaska bıı ycıdc oluıdıı clcdı Belkıs hanım "Sonıa bu konu da yayınlaıa basladını luık Islanı Cscıleıı Mu/csı bendcıı kılım bolumıı ae.mamı ıstcdı bıı konuda c.ah}iıkcıı vakıl depolarında veca mıleıde bulunan cok sayıda kıymctlı kılımı goıdıım vc vakıllaıa nıu/e kuııılması tcklıllnı yaplım I979da Sultanahmel Camii'nm allında bıı halı 19X1 dc ısc vme bıı cıvaıda bıı kılım mu/csı açjık Cmeklı olıuuada bıı konuda bılımselıncclcmcvccscı vcrnıeyedevametlım Bascl tlckı kılım scmmcımdc ııelcı lartısılÖ/clhkle kılım dcscnlcıının vc kılım doku ınasınm ııcıedc oıtaya cıklığı taıtısıldı Ikı ana goıu^ var Bıııne goıc bunlar Turkıye've Orta Asya'dan geldı Dığcı goıuş sahıplcıınc goıc kılım dokuması da dcscnlcı dc neohlık ya^.ımla bcıabcı Anadolu da olusııp gclıstılcı Neolitik yavımla oıtaya cjkan dmscl scmbollcı ycrahyoı bııgunku kılımlerıını/de Bu ıkıııcı goı ııs bcnıııı .lames Mellaart vcldoHirsh'lebcıabcı ya/dığımı/( 1989 Mı lanol skcna/ı) The doddcss fronı Anatolia (AnadoluTanrıcası)adh doıicılllıkescrlcdcslcklcnıvoı Hcpımı/ bu konudakı gorusjcıııııı/ı ayıı cıltlcıdc bclııllık lsa'dan allı bın yıl once (^atalhoyuk'lckı vcılcşmc bolgesındc bulunan cvlcıın duvaılaıında kcşlcdılcn descnlcıın. hacılaıın vc dığcı neolitik figurleıın o dcvıı ı/lcyen Tunç Devri'nc oıadan da bugıınkıı kılımleıe kadaı ıılaşlığını gosterdık bu eseııını/dc Duny.ının en cskı tekstıl paıçası (, atalhovuk'te hıı dcSuııycılcl ubnanarasındakı Nahal Hamar'da bulunmuştur Karbon yonlcmıyle yapılan değcrlcndırmcdc Nahal Hanar'dakının bııazdaha cskı olduğu anlaşılSol ustte, 19 yüzyıl ürünü, 147x102 santımetre boyutlarında bır Trakya kılımı, sağ üstte ve üstte, Hakkârı kılımlerı Basel'de gerçekleştınlen "Anadolu Kılımlen"toplantısında,hangı bölgede ne tur desenlenn ortaya çıkmış olduğu tartışıldı /ısmalaıında tckstıllc ılgılı pckçok kclımcycr alıı llalt.ı "Galimagelima" gıbı kılımı andıran so/cukler bılc var Bı/ ınsan akımlarını ve kultur ctkılcıını lıcp Asya'dan Anadolu'ya bılımscl toplanlılaıdan bııındc ba/ı Kırgı/ vc Ka/ak (.adırlaıında gorıılcn ^ekılle rın bı/ını kıhmlcı ımı/dekı şckıllcıc olan bcn/crhklcıı dc larlışıldı Bascl'da Ka/ak vc Kırgı/lar gclmcmı^ Anadolu'ya, Oğuz boyundanTuıkmcnlcı gclmısler Bunu Ba>>erde Köln t)niver««itesi'ndc dcı s vcrcn bır İngılı/ ho<a. Peler Ardrcwsı,ok gıı/el aı,ıkladı 19 yy sonunda a/sayıda Kııgı/ gclmış((,crkes Ka/ak olarak bıhnıyorlar) 1200'lcrdc (engi/ İmparatorluğu askcılcrıylc gclıp Anadolu'ya ycrlcscnlcrm loıunu olan 40 000 ınsa nın 1400'lerdc gclcn I'imur ordusıı laralından/orlagcrıgoturulduğumalıım Kaıatalar olarak anılan bu ınsanların oncmlı bır bolumugıtmck ıstememış, oldıırulcn.ıntıharcden çok Ama 200 yıl Anadolu'da ya^ayıp bııradakı kadınlaılacvlcncn bu Karatatarlarındonuşlcrındc bu motıflcn bııradan oraya golur nuşolmaları kabıldıı Bu yıl 18 kasımda San Francisco'da toplanacak 6. Uluslararası Doğu Halıları Konferansı'nda (6 Int Confcrcncc foı Orıcnlal Carpcls) Kafkas, Doğu Tuıkıstan, Iran halıları vanında Turk halıları da ıncelcnccck Mcscla Masseehussets (Jnıvcrsıtcsı Sanat Tarılıı bolumımdcn Danny VValker, klasık Turk halılan, Doğu Bcılın Mu/csı Mııduru V. Merleın, Furk seccadc hahlarının ıkonogıafısı. Sarah Scherell, "Uşak Hahlaıı" konusunda konu şacaklar Mctropohtan Mu/csrnın ıslanı Iscılcıı Bolumıı Baskanı Daniel Walter da vaı I opkapı Mu/csı lckslıl bolumımdcn Hulya Teıcan cskı Turk halılarını tanılacak, bcn dc \nadolu"ya ozgu tıpık bırkaı, dcscnın Ana dolu'da dağılımı hakkında konusaı.<ığım Kcndılcıınc "maııav" dıycn Anadolu nıın cskısı. otcden bcn ycılcşık ınsanlaıca dokunup Yoruk Tuıkmcnlcrcc dağıtılan kılım tıplcrı vaı "Manav" Yunancada da var Bu kchmc Yunanc<ıya da Tuık(,cyc dc baska dıllcrden gclmıs Hcrhaldc Anadolu kokcnlı bır kchme . Yunanlı kolonıcılcr tuccarlar Anadolu'ya geldıklerındc kcndılcrınc nıcyve scbzc vcrcn vc kcndılerınc "manav" dıycn ycrlı halkla karşılaşmışlaı Bııgun dc ozcllıklc Batı Anadolu'da eskıden beıı yeıleşık vc kcndılcrını "manav"olarakanankoylervar Bu ınsanlar hangı devııdcn kalmadırlar1' 8 yy'a kadar Frigya, l.ikurya. Bitinya gıbı ycrlı Anadolu dıllcrının devam ctlığını, Grcklcşmcnın bu yuzyıldan sonıa ağır baslığını, ama bu eskı kullurlerı tam anlamıyla sılıp yok edemcdığını bılıyoıu/ Manavların ycrlc^tıklcrı ycrlcrın Yunan ontesı yerleşme bolgclcıı olması kabıl Bu yerlcrdc sadece bırkaı, tıp kılım dokunuyor,oysadolaşıp(,okycrgoren,rcpertuvarını zcngınlcşlırcn Turkmcn Yoruklcr çok^c^ıt kılım dokuyorlar Bcnbuılgınçtarktan bahsedcceğım Gorulduğu gıbı kılımlcrc ılgı arttıkça, bu konudakı ıncelemeler yoğunlaştıkça Anadolu'nun kımlığı konusunda da onemlı ıpuçlarına ulaşıyoruz ını^ Bıı yontcm kcsın dcgıl dc yakla^ık tarıhlcı vcııyoı Nahal Hamar'dakı ındıgo ılc bo yanmışlı Bıı lckslıl pan,aları bııgun ncrcdc' lli(rbıı ycıdc dcğıl, «.ıınku ortaya ı,ıkam.a lo/ olııp yok oluyor James Mellaarl'm ıddıasına goıc Çatalhoyuk'lc ıcsımsı/ olan dııvaı laı.ı budını scmbollcı ın ışlcnmış olduğu tckslıl ptii(,alaM asılırdı Bu duvaılaıda lakoz vcrlcıı goıulmus O/amanınana lanrıçası hcpclı mcmclcrın dc tcmsıl cdılcn şışman bır kadın, bcreketı, dahadoğrusudol bcrcketınısımgclıyor Bu kadını sonıadan Yunan va/olanndd goımck kabıl "Kli belinde" loımu olarak kı lımlcıımı/dc dcvanı cdıyoı bu Elı bclınde hâlâ bcıckct sımgcsı olarak goruluyor Çcsıtlı dcscnlcr hcr koyumuzde ayrı ayrı adlandırıldıklaıı haldc bu motıf Anadolu'nun hcr taralında "eli belinde''' olarak adlandıı ılıyor Hı ııslıyanl.ıı ın ha<,ı gıbı dmscl bıı sımgcolmalı Hcı koydcbuıuın dışı"olduğunu soylcrlcr Soraıı/ Kulahlı Kı/, Cîelin Kı/, Eli boğründe v s olaı.tk nılclcndırırlcr Naci Kren'ın araştırmalarına gorc Bolkar Dağları'ndakı koylcrdc bu motıl ışlcnırkcn "çarpmasın" dıyc kurban kcsıhrmış Bu bulguErsuPekin'ındcbıryayınındaycralmaktadıı Ayıita Ali Rı/a Yalman'ın (Kııltur Bakanlığı Yayınları 256) ""C'enupta Türkmen Oymakları"(Ankara, 1977) vc Bursa Halkcvı Yayını olaıak l94Vic Bursa Ycnı Basımcvı'ndc basılmış olan "Anadoluda Turk Damgalan" adlı cscrındc (Burada Soyadı Yalgın olarak basılmi!>)ycralmaktadır Kılım dokuması hep bır dcscnle oğrctılır Doğrudan doğruya duz dokuma oğretılme/ Eskıden yuksek sınıflan, rahıbclcr tarafından dokunurdu bu dını tekstıller Sonra lıcarı ama<,la dokunmaya başlandı AsurHitit ya 10