Katalog

S A 6 L I K Erdal Atabek Stres öldürücü olabilir mi? "Yaşama sanatı" dedığımız olgunun gızı, belkı de stresle bırlıkte yaşamayı oğrenmek. Stresın öldurucu olup olmadığı sorusu da ışte bu noktada onem kazanıyor... S ıres, artık günlük dılımıze gıren bır kavram oldu Hcr gün bıra/ daha karmaşıkldşan kent tuvdtı, ııısanlararası ılışkılerın değış ımsı hızla değışen dünyaya avak uydurmakıa vıkılcn guvlukler konunun süreklı gündemde kalmasına yol dvıyor Bununld da kalmıyor ve yenı sorular ortaya alılıyor'' •"Strcs topluma lıep kotu bır şey olarak ta nıllıyor, bu doğru mudur 9 " •"Strcslerın kanscrc dc yol avabıldığı doğnı mu>" •"Stres ınsanı öldurcbılır mı'>" Daha bırvok soru akla gelebılır, ustelık ya nıtları da onem taşır öncelıkle bılmemız geıeken bır nokta var, o da "slressı/ bır hayalın ancak hayal olabılecegi"dır Lğer bır ınsanı, "Canı fanusla yetiştırıp kavunoıda saklamak" gıbı bır duşun<.cmız yok sa, ona "stressiz bir hayat" değıl, "streslcnylç bırlıkte vaşamayı öğrcnmcyı" öncrmcmız gerekır Gervekten de "strcsler" olmasaydı ınsan guv lüklerle başa vıkmayı öğrencmczdı, mücadele gucü dedığımız gütü ka/aıidma/dı, sonuçta da doğayla katşılaştığı zaınan önüne vıkan bın bır gıivluğc >enılıı, türunü sürduremez, yok olur gıderdı Bııgunku varlığımızı bıle streslere borvluyuz demek abdrtına sayılmamalıdır Boylete bır sorunun yanılıııı verelım * "Stres her zaman kotu bır sey degildir, tersine uygun nıtelıkle, u>gun yoğunlukta oldugu aımııı kı^ı>ı gelıstmıı, onu denvyım sahıbı yapıcı, oııu guçlcndırıcı bır uyarandır." "Slresın ııo /aman /ararlı oldııgunu bılmemı/ gerekır " "Slresın /ararlı olması ıvın, ınsan ıvın anlaşılma/ olması ya da anlaşıldıgı halde verdıgi tarıırın kışının guıunıı asması, başa çıkılama/ bır nılelik tasıması, lıundan dolayı da ınsanı surektı kaygılandırması gerekır." Stres olayı bır etkı tepkı olayıdır Aslında ko nu son derece sadedır Her şey bır **etkı"y'e başlaı Bu uyaraıuı "stressorstres yapıcı" dıyoruz Bu etkıyı yapan, bedenımı/e gıren bır mıkrup olabılır, altında fazla kaldığımız gunes ola bılır, ışyerınue bızı sııreklı aşağılayan bır âmır olabılır, anlaşamadığıtnız eşımı/ olabılır, komşıı daıreden gelen ve rıcalarımıza karşın suren gurullu olabılır Bu etkıye karşı tepkımı/, bır hayvanın saldı rısına uğrayan atalarımızın tepkısınden pek tarklı değıldır Uyarılıru vc "alarm" ışaretı ıçımızde çınlar Bır tehlıke vardır, bu tehlıkeyc karşı hazır olınamı/ gerekır Telılıkeye karşı hazır olmak, "saldırmak ya da kaçınak ıçın ha/ır olmak"tır Kaslarınıı/ın gergınlığı artar, kaslara gelen kan mıktarı hemen artar, bunu sağlamak 1 , 1 11 1 de derıden kan çekılır, rengımız solar, kalbımız daha hı/lı atınaya baslar, tansıyon ylıkselır, be denımız haıekete hazır duıuma gelır Eğer "etki" hızlı ve yoğun ıse "sok olayı" yaşanır Şok, kışının duruma ha/ır olmasının başarılamamasıdır Şok olayında bedenın tepkı verme gücü dzalmıştır, sadece hayatta kalabılme nıücddelcsı verılır. Şok uzun sürerse bu da başarılamaz ^>ok atlatılabılırse, organıznıa kcndısını va vai vd\d!) toparlar, dırennıe gııuınıı arttırır, yc ıııdtıı bır derıge kıırmayı başarır, geçırdığı olay da canlıya deneyım kazandırmış olur Tehlıke gevtıkten sonra, tanlı, "saldırmak y,ı da kavmak ıı,ın hazır olmak" durumunu kdl dırır, normale döner, ben/er bır durumda ne yapdcağını da öğrenmış olur Butun bunlar hayat deneylerıdır, kuçüklıl bu yuklu yaşanır, hepsının öğretıcı, müt.adele gücunü arttırıcı, kışıye donanım kazandırıcı yanı vardır Ancak (ışte burada durmak gerekır) antak öyle stresler vardı kı, • Uzun sürer, • Kısının dırenme gücünü süreklı yıpratır, • Kışıyı surcklı kaygı durumuna sokar, • Oıucrck nedenı unutulan bır kaygının surmesınc yol a^ar tşte bu koşullarda "strcs" vok önemlı haslalıklara yol a^an bır neden olur Hangı hastahklar mu Lıstc uzundur ve hcr gün yenı bır hastalıkta da "stres" olayının etken olduğu, bu hastalıgın da "psıkosomatik" haslalıklaı grubuna gır dığı anlaşılmaktadır Sındırını sıstemınde "mide ulserl", "duodenum ulsen", "gastrit", "kolit" gıbı hastalık ların bu grupta olduğu anlaşılmıştır Dolaşım sıstemınde "yııksek tansiyon", "kalbin koroner damar hastalıklan", bu ara da "kalp ınfarktusleri" "damarların tıkayıcı hastalıklan" gıbı hastalıklar Solunum sıstemınde "astım bronşlyal". Metabolızmahormon hastalıklarında "şekerII diyabet" "tireuloksiko/" gıbı hastalıklar Ruh hastalıklarında "depresyon" ve "psikozlar". Zararlı streslerın, "Bedenln immun sisteminin gucunu a/altıcı" etkılen olduğu da anlaşıl mıştır Böylece, (.esıtlı cnfcksıyon hastalıklarına karşı bedenın dırenu dzalmakta vc mıkroplar daha kolay haslalık vdpdbılmektedır Genc bu mekanızmayla, uzunsuıenzararlı stıesolay larının kansere de yol avabıleceğı ortaya vıkmış tır Halk arasında bılınen, "(l/unlusunden verem oldu" ya da "(, eklıgı sıkınlılardan kanser oldu" sözlerınde onemh gervek paylarıııın buluııdıı ğu da böylece ortaya vıkmıştır GATAHaydarpasa Fgılim Haslanesı lara fından duzcnlcncn I. UI USAL S T R r s SFMPOZYtMU'nda önemlı konular tartışmaya açıldı Bır konuşmacı domuzlar üzerınde yapılan bır deneyden söz ettı Deneyde domuzların bırlıkte bulunduğu dığer domuzlardan ayrıldığı zaman kısa bır süre sonra tıtreme ılc ateşının yuk seldığı, bıı sure sonra da olduğu açıklandı "Uomu? Stres Sendromu" dcnılcn bu olay onemlıdır ve dığer canlılar ıvın (kuşkusuz ınsanlar ıçın de) taşıdığı önemın dıkkatc ahnması gerekır , "Stres oldurucıı olabilir mı?" > Kışı ıvın vok öııem taşıyan "değer yargıları"na yönelık streslerın ölümcul oldbıleceğını düşunmek gerekıyor Belkı de, ılkel toplumlardakı "buyucu olumlen" ıvın bOyle bır avıklarna ya pılabılır "Büyücıi ölümlen", ılkel topluluklarda ya şayan bır ınsana ışledığı büyuk bır suv nedenıyk topluluğun büyÜLüsünün, "Sen oleceksın" de mcsı, önceden hıvbır hastalığı olmayan kışının dc buyücünün söylcdığı gün ve saatte olmesı dır vc bılımscl bır avıklaması bulunmamıştır.ı (Wodoo ölumu) ' lsıyle aşıı 1 özdeş yasayan bır ınsanın cmcklılık ııedenıyle ışındcn ayrılmasından bır süre sonra hastalanıp ölmesı Üzerınde dc bu açıdan çalışmalar yapılmasında yarar var sanınm Bütun bu nedenlerle, ınsanlara, "streslerle birlikte yaşamayı ogrelmek", "slresv karşı yapılacak olanları ogretmek" son derece önem taşımaktadır ' Belkı de "yaşama sanatı" dedığımız olgunun gızı de burada n SAGLIK SAGLIK SAGLIK PROKTOLOGIE SAGLIK LABORATUARI TIBBİ TESTLER vc CHECKUP MERKEZİ Bıyokımya • Mıkrobıyoloji Hematolojı • Hormon • Paldoıı TAM SAftLIK HIZMETLERI No SAGLIK (Ufı nı i0 ı^Jı ÇAN AJANS 151 41 55 TURKIYE KANSERLE SAVAŞ VAKFI Kanserde ışın tedavlsl ve Kemoterapı ile onkolojı merkezimız hlzmetlnizdedlr. MEME HuSTAUKLARI ERKENTÎSHISve HEMOROİDFİSTÜL VARİSLERİN INFRAROT, İĞNE İLE TEDAVİSİ Bankalarla anlaşma vardır TANI Tıbbı Tahhl Laboraruan dika 1 ) Tel 588 42 48 Aksaray/İST :CHECKUP: BIOKIMYAHORMON^ MIKROBIYOLOJI • RİA • SEROLOJİ • ELİSA • PARAZİTOLOJİ PATOLOJI IMMUNOLOJI Butun bankalarla anlaşmdlı Laboratuar UURASOUND MERKEZİ Op Dr HAYATl F KOCAL Halaskârgazı Cad No 341 K 2 Şışlı/ISTANBUL Tel 140 32 98 131 18 26 141 00 87 Rumell Cad. Ogan Apt No 16 K. 2 Nışantaşı Tel: 141 35 8 9 132 01 2 0 TKS. Vakfı Levent Nıspetıye Bırlık Sk sonu Tel 178 83 41 5 hat Mlllı U <)(l Millcl \ | ) U 1)4 \k'.rirrfV/ISI 1(1 ", i i ()l =İJ 16