Katalog

Balıkçıların semti Kumkapı Kumkapı her şeyden önce, sefalete rağmen seyimliliği kaybolmayan sokakların semtidir. Eskiden beri bir balıkçılar semti olan Kumkapı, biraz iyi niyet ve bilgiyle ele alınacak olursa, Marmara kıyısındaki İstanbul, şehrin sevimli bir parçası olabilir. llber Ortaylı unıkapı denince lstanbullunun aklına odun depolan, bir de kentin Marmara sahiline yakın yere obalanmış balıkçı meyhaneleri gclirdi. Bir süreden beri, bu meyhaneler luristik oldu; eskı fiyatlar, eski atmosfer ve müşteri çok farkJılaştı. Fakat kuşkusuz Kumkapı bu değil. Kumkapı her şeyden önce kentin ilginç küçük mcscitlerınin, sefalete rağmen sevimliliği kaybolmayan sokakların, en güzel kiliselerin ve Ermeni Patrikhanesl'nin bulunduğu semttir. tktisaden çöküntü alanı olan bu bölge, geçen yüzyılın en güzel kârgir bina örneklerini de halen barındınyor. AkbıyıkKadırga vc Kumkapı'dan olıışan bölge, biraz iyi nıyct vc bilgiyle ele alınacak olursa Marmara kıyısındaki İstanbul, şehrin sevimli bir parçası olabilir. Kumkapı'nın bir Ö7elliği de sokak isimlcrinın beledıye cncümenınin gozunden kaeması; Çakmaktaşı, Gerdanlık, Tavaşîçesmesi, Şarapnel, Zindandelen, Hisardibi gibi sokak isimleri taıihı lstanbul'a çağrışımlar yapıyor. Kumkapı, Bizans döncminin Kanloskalion denen liman bölgesi. Ama llaliç ve Eminönü gibi işlek bir ticari bölge değıldı anlaşılan, hıçbir zaman da olmadı. Kumkapı eskıdcn beri balıkçıların semti olmalıdır. Balığı lulma, balığı satma, satamn yanında sebze nıcyvc, Langa bostanlarının ürunlerinin pazarlanması derken; Kumkapı şehrin merkezine de yakın bir semt olduğu için, tstanbul mutfağını besleyen bir pazar mahallesi de Gedikpaşa cıvannda doğup gelişmiştir. Sahildeki Kumkapı, yokuşunyukarısındaki Gedikpaşa ile ayrılmaz bir kültürel ve günlük hayat bütünlüğü içindedir. Geçen yüzyılda ve yirminci yüzyılın ortalarına kadar Kumkapı sahilleri; ahşap balıkçı kultıbeleri, mütevazı evler ve onların önünde kayıkların cekilmesı ıçın yapılmış ahşap korunaklarla bczenmiştı. Bu korunaklara onarmak yahui kurutmak ıçın asılan ağlarla, Kumkapı sahilleri pek pitoresk (!) ama fakır görünümluydu Otu/ yıl önce vı/ır vızır işleyen bir sahilyolu bu fakirlik man/arasıyla bıılikte yeşillık vc güzelliği de sildi' göturdu Kumkapı balıkçıları lstanbul'un renkli gruplarından bırıni oluştururdu. Yaşayışları, görüp geçirdikleri, denizle boğuşmaları, uzun zaman bu semtın meyhane vc kahvehanelerinde söze, sa/a konu olmuştu. Istanbullular balığa, Karadeni/'dcn Marmara'ya akan şaşmakla bıtmez türdeki balıkçıların adresıne mcraklıydılar. Onun için Kumkapı, bu balıkçılarla hiç akla gclmeyecek tiplerin dostluk kurdukları bir mekândı. Dlvanyolıı veya Çarşıkapı'dan güncye doğru Gedikpaşa Caddesi'nin veya bir zamanların desi'ne inelim Kumkapı'ya gcldik demeklır. Kadırgalimanı Caddcsi ile Kumluk Sokagı arasında ilk bakışta harap, basık bir mescit vardır ve Sokullu Mehmed Paşa devri ricalinden Behram Çavuş'un adını taşır. I596'da yapılmış, ama mescitte o zamandan pek bir iz kalmamış Hocapaşa yangınından sonra I88l'de onarılmış. Mescıtın asıl ılginç yanı, içindeki ünlü hattat ünlü Gedikpaşa Tiyalrosu'ınııı bulunduğu IIyatro Caddesl' ni izleyerek, Kadırgalimanı Cad Geçen yüzyılın en güzel kârgir bina örnekleriyle K Saml Efendi'nin eseri olan Ievhalardır. Kadırgalimanı Caddesi'ni batıya doğru izlersek; sağımızda Aya Kriaki Kilisesı'ni görürüz. 19. yüzyıl Islanbulu'nıın BizantinoMorık üslubundakı üç önemli kilisesinden biri oian Aya Kriakı'nin mıman Perikles Fotiadis'tır. Bu kiliseyı 19. yüzyılda Anadolu'dan lstanbul'a göçen Kaıamanlı Kumlar yaptırmış. Biraz ötede Bölge tdarc Mahkemcsı'nin arkasında Cerdanlık Sokak'taki Aya Elpida, Aya Krıaki'nin aksine mutantan cephelı bir yapı. Aya Elpida, taş işçiliklerıyle ünlü Eceabat'tan göç eden Rumlar tarafından Aya Krıakı ccmaati ile rekabet havası içinde, aynı tarıhlerdc inşa edılmiş. Aya Kriakı'nin eski cemaatı olan Karamanlı Runılar Türkçe konuşur ve Rumca bılmezlerdi. Basılı eserlen de Yunan harflı ve TUrkçeydı. MUbadeledc ülkemızdcn Yunanistan'a göçen bu cemaatin cdcbıyatını içeren oldukça iyi bir kütüphaneye vc bılgıye sahip uzman ıse Aya Krıakı'nin papazı Sayın Meletios Sakoıılidis'lıı. Istanbul'da yaşayan tanınmış Türkolog Kobert Anhegger ıse, Karamanlı Türkçe edebiyatı hakkında en geniş araştırmalar yapan bir uzmandır. Son olarak bu edebıyatın önemli bir yapıtını, Evangelinos Missalidis'in "Seyreyle Dünyayı" adlı romanmı yayımladı. Aya Kriaki'den ayrılarak yolumuza devam ediyoruz Çiftegelinler Caddesi uzerınde eski İstanbul mahallelerinden i/ taşıyan tek yapı Muhsine Halun Camii'dir. Bu ahşap camı 1532'dc; Kanuni Sultan Süleyman'ııı ünlü vezıriâzamı, imparatorluğa ltalyan Rönesansı'nın zevkini taşımaya çalışan önce "Makbul", fakat gazabı şahaneye uğradıktan sonra "Maktul" dıyc anılan lbrahim Paşa tarafından karısı ıçın yaptırılmış. Anacaddeden demiryolu hattına doğru ilerler 10 Kumkapı'da Babayıflıt SokagYnda, 42 ve 52 numara arasındakı kârgir bitışik nızam bınalar 1890'dan kalma vakıf evlerıdır ve "Tavaşlçeşmesi" diye de blllnen sokağa hoş bir gorünüm verırler JJ i .* Kumkapı'nın, Marmara sahiline yakın yerde obalanmış balıkçı meyhaneleri de semtın önemli özelllklerindendir