Katalog

S A 6 L I K Erdal Atabek Kimi küçük alışkanlıklarımızın sağlığımızda ne denli önem taşıdığını bilmemenin faturası çok yüklü oluyor. Bunun en çarpıcı örneklerinden birisi de tuz... uksek tansıyon olayıi'dd "lansiyon dıışıırııcu ılav" kullanmadaıı öııcc yapılacak bır dızı ış vardır kı, bunlara "genel onlemler" dıvoruz önemı şurda kı, "hafıf hıperlaıiMjun" duııııııuiKİa voğu kcz sadccc bu önlenılerlc tansıvoıı nuınıal sınıılara ınnıckle, bövlece ılav kul I ınma geıeğı oıtadan kalkmakladır Nedeıı, htıncıı ılay vcrıp dc tansıyoıuı nor nıal sınıılaid ıııdıııııck yerınc hastaya kımiM ol dukça gııı, geleıı bu onlemlerde ısrarla dıı ruvorıi7> Ilekımlığın j.'enel ılkcsı "Olabildigınce ılav kullanmamak, gcreklıgındt' de olabildigince a/ ılav kullanmak, ılacı da olabıldıgince kucıık ve i>erekli suredc kııllanınak" ülduğu ıçın, hasta vı ılaçların >.ııı Ukılenndcıı korumak amacıyla "genel onlcnıleı"e ^ok oııcm verıvoruz Aslında, kımı kiii.uk alışkanlıklarımızın sağlığımızda ııt dcnlı oncm taşıdığını bılnıcmenın ralurası <,ok yüklu oluvoı Buınııi en yarpıcı örneklerinden bırısı "tuz kullanmak" Gozlemlcrımc göre, en bılıınlı davranışl.ırımızdan bırısı "iuz kullanma bı<,ı mı"mı/dır "" TU7 KUII ANMAK; günlük alışkanlıkları mi7 ıgnde yenıekleıın tuzsıız oluşuyla ılgısı kal mamış bır el haıekelıne donuşmüştür Sotraya gelen nc olursa olsun (yenıek, salata v b ) hemen tuzluğa davranıp boka tuz serpmck alışkaıılığı yaygındır Böylece alınan tuz mıktarı, gereksız ycrc artar Oysa, bu aşırı tuzun hıçbır yararı yoktur ama, bılınmeyeıı <,ok zararı vardıı Özellıkle, bır çok "gizli lansiyon yukseklıgı"nın boyleıe olu>luğu, arttığı ve surduğu dıkkale alınırsa, bu alışkanlığın uzcrınde nedeıı vok du ııılması gerektıgı de ortaya v'kar Amerıka'da, Tuzkol jzme dikkat! Y tuz pakctlerının ustunc tıpkı sıgara paketleıın de olduğu gıbı "sağlığa zararlıdır" sözleıının ya/ılması da öıifrılmıştır Du önerı gerı,ekle> mcse de, genel yayın organlarının da konuya eğılmcsıyle kannıoyuııda oncmlı bır "az tuz kullanma" sloganı vaygınlaşmiitır Bızım de, bu konuda toplumu aydıııljimamız ve "az tu? kullanma"yı genel bu davranı^ bıçımıne sok mamız zorunludtır Ayın olayı: Böbrek ticareti... O rgan naklı tıp bılımınde bır yenı evreydı Artık çalışamaz duruma gelen bır organın yerıno yenısının konması ve ınsan hayatının surdurulmesı gerçekten de buyuk bır aşamadır Ilk kalp naklını yapan Dr. Barnard, haklı bır une kavuştu Ne kı, bu yenı evreyenı bırtıcaretınde kapısını açtı Organ alım satımı Emeğın alım satımını anlatan ekonomık polıtıka bılıminın hayal gucu bu sınıra ulaşamamıştı doğrusu Ama, ışte tıp bılımıyle kapıtalızm el ele verınce bu harıka da yaratıldı Fukara bır Turkten sağlam böbrek alıp zengın bır Lıbyalıya nakıl ışı Ingıltere'de bır hastanedebaşarıldı Çağ atlamayı bır de böyle görmek hopımıze nasıp oldu Olayı ınceleyen, ortaya çıkaran başarılı gazetecı Selma Tukel'ı yurekten kutluyorum Böylece, kuçulendunyadakıfakırfukaranınçıft organlarının nasıl bır tehlıkode olduğu daanlaşıldı Tehlıkedekıorganlarımızışöylebırduşunursekgözumuzun,kulağımızın,akcığerımızın,böbreğımızın, kolumuzun, bacağımızın bırı yenı bır tehlıkenın ıçınde Zengın bırının ışıne yaraya caksa"satılık" Şımdılık bılımkurgu gıbı görunuyorsa da, gelecekte "tekorganlar"ın durumu da tehlıkeye gırebılır Sıfır kılometredekı bır "beyın"ın alınıpyerıne saman doldurulması, temız bır karacığerın alınıp yerıne bır torba doların konulması, bunlardan gerı kalanların da çöpe atılması sanıldığı kadar "olamaz"değıldır Demek kı artık oramıza buramıza da "mukayyet" olmamız gerekiyor (Erkeklerımızeözelnot Testıs de çıfttır Kadınların overlerı de) Nedemışler Ondaopara, sendedebuensevarkendahaçoktokatyersın f l I uzun günlük hayatımıza bu denlı gırmış olmasının kökenı, ınsanlık tanhıne kadar uzanır Tuzun bulunuşu, uygarlık tarıhının köjebaşlarıııdan hıııııı olu^turmuştur Avlanan hayvan ctlerının tu/landığı zaınan bozulmadan dıırdıı ğunun anlaşılnidsı, ınsanların hcr gün av pe^ın de ko^maları zorunluluğunu kaldırmış, boyle ce ka7anılan ramamn değı^ık amavlara göre kullanılması olanağı doğmuştur Bcsınlcrın sak lanmasındd, tadının artmasında oynadığı rol, tu/un "kutsannıasına" yol avıııış, "ckmck ve tuz' kulsal bcsınler sayılmı^tır Insanlık tanhıne ve kulturıınc bu denlı gırmış bıı nıadde olan " t u z " , gıınluk havatırnızdakı onemını de korumuştur Bugun bır I U/KOI tZM'den sö/ elmek pek de yaulış değıldır Cıiındc ııe kadar " t u z " alırız9 Gunde alınan tuz mıktarı 1025 granı aıasm da değışır Norınal eknıck yıyen yemeklere pı iirırken konulan tıızla vetınen (bu tuzun da taz la olnıadığı dunımlarda), solrada ayrıca tuz kullanmayan bır kışı orlalama günde lOgram kadar tuz alır Normal ekmek yıyen, yernekleıe normal tuz konduğu halde sotrada ayriLa tuz koyma alışkanlığı kazanmii bır kışı bu mıktarın ustünde tu/ alır Koyduğu tuz mıktarına göre de bu mıktar 2S grama kadar çıkabılır Bu tuz mıktarı gereklı olanın çok fazlasıdır Fayla tuz ıdrarla atılır Ancak sıcak yaz günlerınde, çok terleyenleı de, çok terlemeye yol açan ışlcrde çalışanlarda tuza gereksınme arlar IUZU KISITI AMAk ne demcktır'' Bır doktor hastasına "tuzu kısıtlayınız" dıyorsa, bunun ne demek olduğu ıyıte anlatılmalıdır "Tuzu kısıtlamak", günlük tuz alırnını 5 gramın allnut duşurmektır Bunıı yapabılmek ıçın de I . Tuzlu besınleıı lııı, vememck gereklıdır (konscrve yıyecekler, (uzlu bıskılvıler, tuzlu bevaz|x;yııır, salamsosıs sıicıık pastırma, hazır ct suyu paketlcrı gıbı besmler, tuzlu leblebı, tuzlıı lıstık gıbı <,cre7İer ) 2 . Yeınek pışmlırken az tuz konmasına ızın veıılırse tuzsıız ekmek yemck Ya da normal ek mcğc i7in \eıılırse yemeklere hıç tuzkoymamak 3 . luzluga hiv el alm.tmak Heıhangı bır hastalık olrnadan "az tuz alnıa"va alışkanlık kazanmak 1 , 1 de tıızla ılış11 1 kınıızı bu davıaııış bı<,ımı duıumuna sokmamız gerekıyoı • T11711 fazla bcsınlerı bılmek ve bunlardan uzak duıınak • Yemekleıe, salataya AI. tu/ koymayı (evcek) alışkanlık dıırunıuna gttırmck • Solrada ya iuz bulunduıınamdk ya da tuz luğa hcr el uzatışımızda kendımıze "şımdı bu gereklı m ı ' " dıye sormak alışkanlığını kazanmak Kendımıze, çcvremıze §u sloganı yerleştırmek AZ IUZ YARARDIR, ÇOK TUZ ZARARDIR D Bir gencin mektubu: Bugun, bır genç kızımızdan aldığımız mektubu bırlıkte okuyalım "Anlaşılmayı beklerken buyuklerımızı anlamak durumunda olan bır geçış dönemı gencıyım Kırsal kokenlı aılenın Istanbul dakı yaşam seruvenı ve ekonomısının bozuk çarkı arasında kımlığımı bulmaya çalışan bırıyım Ne yazık 'Benl anlamıyorlar' dıyemıyorum artık Bılıyorum kı onların benı anlayacak gucu yok, en azından neden anlayamadıklarını anlıyorum Bır genç kız olarak devamlı baskı ve kontrol altında oluşum, çevrenın tutarsız değer yargıları, 'Kız kısmıtı gezer ml, orda burda kalır mı?' gıbı suçlamaları, akşam ışten sonra yılın en guzel tıyatro ve fılmlerını ızlemek ıçın dışarı çıkamamama nedendır Aılemın kötu ortama guvensızlığı, çevrenın dedıkodularıyla uğraşmak korkusu, benım ıçıme kapanmama yol açabıleceğını duşunmemelerı surup gıdıyor Aılemın tutumları bır yana, ınsanımızın (bayan) sokakta bu ulkenın dığer evlâtları (erkek) gıbı yurumeye hakları olmayışı bır yana Cadde ve sokaklarda serserı bır özgurluk edasıyla dolaşan erkekler, o her zaman erkek ama çok azı ınsan gıbı davranan gençlerımızın bızlerı avlanması gereken bırer karşı cıns olarak görmelerı, yanımızdan geçerken kenara çekılmeye gerek gormeyıp omuz vurarak, çarparak geçmelerı ne zaman bıtecek dersınız? Eğıtımsızlıklerının, kısır döngulerının bedelını daıma bızlere ödetmelerı bıter mı dersınız' Burada soz etmek ısterım kı, belkı yaşam standardı yuksek yerleşım merkezlerıyle, kenar mahalle dıye adlandırılan bırımlerde bır genç ınsanın, hele de bayan olarak karşılaşacağı sorunlar farklı olabılır Ne var kı yadsınamaz tek sorun, ınsan olamama sorunudur Insan olamamışlığını bılememe sorunudur Ve bu sorunun bedelını başkalarına yukleme Annemden, babamdan ılerıçocuğumdan gerı olmalıyım dıyenlerın toplumu değıl mıyız bız? Ben ınsan olarak, ınsanca yaşamak ıstiyorum!" n İnsan gibi solukalmak... 22