Katalog

HAFTANIN KONUĞU Dansın kalbi Caddebostan'da atardı Türkiye'de 30'lu yıllarda "dansın profesörü" olarak anılan Panosyan'ın öğrencisi Ümit İris, 607/ yıllarda 500 bin nufusa karşılık İstanbul'da 50'yi aşkın dans stüdyosunun bulunduğunu belirtiyor. Her yaz Caddebostan Gazinosu'nda yapılan yarışmalara da yüzlerce kişinin katıldığını dile getiriyor. Edlp Sakarya umhurıvct (lazetcsı'nın aıtık sauımayn yüz tııtmus saytaları arasında dolasııken, bııgutı bdltğınıı ne kadar zorlasam da anıınsamama ınıkaıı olmayan bır danstan soz edıldıgını göıuiRi:, duraksıvor ve mcrakla okumava bashyoı ııın Habıı "Kııslmsıı" admdakı dansı ortava atan daıis pıoksoıleııııııı lokatlıuın Olclı'ııdı 1918 vılının sııbat a\ıııda yaptıklaıı soıı luplaıılıvı an latarak baslıvor raııınmıs prolesorlerımız, "Bu veni dansın kjti sekıllenm" hclırlcmıs Panosyan da bır arkadasımıza, "su malıınıatı" \ermtş 'Dans profesörü' Panosyan'ın öğrencilerinden Ümit İris: C 'Bazı gazetelcr vcnı mıllı bıı dans vııuıdc ge tıreceğımızı \c Avbek Ovuıııı ılc Kuıııba dansıııı nıeczederek ıse başladığımı/ı va/tnıslardır D6\ic bıı sey ınevzu bahıs dcğıldır Cja>cmız, dunyanın luvbıı ycııııde tsı bıılunmayan 7eybek oyu nıınıın en savanı dıkkat tıguıltınn ınodcrn dan s,ı ııyaıak lıale getııınek sLiıctı>le yepyenı hıı dans meydana yetırmekiır Yaptığınıız ıe<.rııbeler netiLesınde kısa bıı muddct zarfından herkes taıafındaıı kolaylıkla dğrıncbıltıck bıı dans \iKiıdc gelırmek kabıl oldıığunu gdrdük Şarktakı go/ \c baş cazıhe sınm baska liıt,bır memlekutc meveud olmadığını vc /cvbck üvununda da muhtclıf baş haıc kclluı bulunduğunu goz onunde bulundurduğu mu/daıı ük dıl.ı olarak basa da mulııın bır rol veıınevı dıısuııduk, bu sebeplc ycnı dansa 'Başbaşa' adını verdık Mıısıkı alctlcr ıtıe j'elmct Tskı zurna ve da vulu ıh>a edcLek değılız Maksadunız bu eskı alcllcrdcn mulhem olarak Fîasbaşa dansının ııt mıne uygun ınodcrn aletleı meydana getırmek tır Yanı cskı musıkıyı asrıleştırmek hususunda amclı bır adım atmak ıstıyoruz Başbasa dansının tıgurlcrını son dcrece basıt bır hale gturdığımızdcn, halk bu ycnı dansı deıhal oğıeiKLek vc sevecektıı" (17 2 1918) Nc olnıustu bu dansa' "Halk bu yeııı dansı derhal" oprtnmış vc scvnııs nııydı' Yoksa ha beıı veren saylalardan ÜIILC mı sararıp solmuş tu'' Tesadüfler karşımıza, Panosyan'ın oğrenule rınden Umıl İrıs'ı vıkartıyor Taksım'dekı "Rılmık Sanatlar Merkezı" adlı scvımlı stııdyosıın da bcs yıldır bcrabcr valışıığı vc ıkı yıldır da "parlncr' ı olan Snval Ugur'un gclırdığı ı,aylarla bıılıklc, sıcak bır sohbclın ıçındc buluyoruz kcndııııızı Umıt Iııs SH yaşında 1akal, "Danscdcn gen^ kalır" so/ıınun haklılığını kanıllaaasına gcnı, Yuzundcn hıı, eksılmcyen gülürnbemesıyle anlatmayfi baslıyoı • "Panosyan'la lanısmam, 19S4 senelerıın. lasl lar Askcn cczacıymış Osınanlı tmparatoıluğu dcvrındc dc kolağası Askcrlıkten ayrıldıklan sonra, uzun surı Avrupa'nın çcşıtlı ulkelerınde Panosyan ın oğrencısı Umıt İris (sağda) şımdıkı dans partnerı Seval Uğur ıle bırlıkte Uzun yıllar Panosyan'la beraber çalışmış olan Umit İris, asker kokenll bir aileden gellyor Baba ve dede asker olunca, torunun da "baba meslegı"nı devam ettırmesıne karar verillyor... Verilıyor, ama aklı llkrı dansta Umit Iris'in. Ktıtell Askerl Lisesi'nde son sınıfa kadar lyı gıden dersler aksamaya baslayınca, soluğu Balarısı Engin'ın Laleli'dekı dans studyosunda alıyor ve "dans aslstanı" olarak çalısmaya başltyor Bır yı! kadar burada çalıştıktan sonra su anda Edirne Unlversıtesı'nde (ızık protesoru olan Sahahattın Çaglayan'ia bırlrkte ortak bir dans studyosu açıyorlar. 1955 yılında ıse Gatatasaray'da "Unıversal Dans Studyosu" adı altında kendi yerını açıyor. 1973 yılına kadar ı l i burada surduruyor dans calısmala'inı. 35 yaşına geldiğinde Umit Iris'in dokkz "Türklye Birincilıği" var. Ayrıca çesftle musabakalardan aldıgı 36 birincllik. 7 0 l ı yıllarda musabakalara gırmeyı bırakıyor. Jurllerde yer almaya başlıyor. Iris'in çoğunu kazandıgı yarışmalar simdıki Caddebostan Maksim Gazınosu'nun olduğu yerde bulunan Caddebostan Gazinosu'nda yapılıyor. Yüzlerce kişinin aynı anda dans edebıldlğl Ikl buyuk pıstı olan bu gazino, her salı ak$amı tıklım tıklım doluyor Umıt Iris'in deyışiyle; Turkıye'dekı dansın kalbi, orada atıyor... Turkıye dans şampiyonalarına birçok oğrenci yetiştlrmiş olan Umit İris simdılerde, partnerl Seval Ugur ıle birllkte, "Ritmik Sanatlar Merkezl" adlı stüdyoda çalışmalarını surduruyor. dans eğıtımı gotuyor Çeşıllı dans dıplomaları ve sertıfıkaları alıyor Bıı lanesı berıde saklı Turkıye'ye döndukten sonıa da, "Dans Profesorıı' olarak ^alısmaya başlıyoı" • "Ruşhaşa" dansı ıle ılgılı hatırladtgımz hır şev var mP • "Bılemıyoıum 7aman /aınan bu luı dans lar çıkabılıyor Bır sure moda olııyoı Hada gc Vicı olarak tımıyor Ama benımsenmeyınce de unutulup gıdıyoı Ycnı bır dansın tutulabılmesı ıtın bırkaı, laktör lâzım öncc müzık olarak tutulan yanı vardır Örncğın, Strauss'un bcsıclen vc valsırı dınlenmcmcsınc, unutulmasına ımkân var mı 7 Iangodaoyle Ya eser klasıklcştcck ya da o eserın rılmı halk aıasında (,ok lutulan bır ıılm nlduğıındaıı rılmc uygun yenı beslcleı ya pılacak O rıtmın dansı dd boyletc yaşamaya dc vanı edctektır Rıldığını/ gıbı, Turk Sanat Mu zığı'nde de bolero ve valse dayalı eserler vaı" • Panosyan'la dostluğunuz ve beraherhgmız nasıl devaın ettı7 • "Sahahattın ^aglavan'la bıılıklc "Rılmık Dans l)ersanesi"nı aı,tığını sokagın başnıda, Pa nosyan'ın oğlunun bır gomlekvı dukkanı vaıdı Aynı ışı uzun seneler Parıs'te sıırdurdu Tuıkı ye'ye gelışlcrınde arkadaşı I>ario Moreno ıle be rabcr olurlardı Samımı olduğıım oğlu vasıta sıyla studyosuna gclıp gıtmeye başladım Tabıı kı kcndısındcn vok laydalandım Şanssızlığını, tanıdığımda kcndısı yctmıs yaşlarındaydı Art arda bın,ok amclıyat gcı,ırmıştı vt1 rahat harekcl cdcııııyordu Z<imanla benı <,ok scvdı YetıştııdıjSı ogıenulerımn öğrelmıını bana dcvrcttı Aıa sııa gelıp talısnıalarımızı uler, dıısuncelc rını aktarııdı Bır gun elınde dıplonıalarıyla studyoya geldı 'Madem hıı ısı henim adıma scn devam ellirıyorsun, bunlar da halıra olarak sen dc kalsın' dcdı Mancvı dcğerının nc kadar yüksek olduğunu tahmın edebılırsınız " Sağlık nedenlerıyle 1974'te danslan bır sure ayrı kalan Umıt trıs, konfeksıyon ışıne gırıyor Atcmı olduğu bu ıste gereğınden fazla kosturmaya baslayınca studyoya uğrayamaz oluyor Ocr<,ı sonunda konteksıyon ısını taslıyc ctmck zorunda kalıp dansa dönuyor, ama Panosyan da "Baska bır ıırkadasla" bcrabcrdır o sıralar • "Şöyle kı gclıp bcndcn bır dıplornasını ıste dı Buıııı beraber olacağı sludyoya astıracaktı Bıı nevı studyonun leklamı vegarantısı demektı • Panosyan'la ılgılı anılarınızdan bıze aktaraıaktarınız var mı7 bu Hatta oğrenı.ılere vcrılcn dıplomalaıııı us tune bıııuın bır kopyası baslırılııdı tslen lasfı ye edıp dansa dOnunı.e bu suıe yıne beıabeı va lıştık Kıiçükyalı taralıııa tasmdı vc danstaıı tamamcn kopmuş olrlu 1982 yılında da aranuzdan ayrıldı Yuz yaşındaydı" • "Kendısının anlattığına goıe Alaturk'un dans uz.crınde hassasıyctle dıırması ve çevıcsıııdckılcrı dc surcklı dansa tesvık etmcsı ncdenıvle, o devrın bııtıln ılerı gclcnlcrı dans oğrenmek ıızeıe Panosyan'a gclırlcrmış Uakanlardan tııtuıı da mılletvekılleıı vc gcncrallcrc kadar ögrctılen, daha (,ok salon danslan Asırı tıgürlere kaçma dan Cıddı bıı taızda Çok sert bıı gcııeıal, ısmıııı halırlayamıyorum, Atatuık'uıı ıslegı uzcrınc Panosyan'a dcrs almaya gelmış Danstaıı hıt, lıoslanmıvoı bmır büyük yerdcn vıktığından, mccburıyct vaı Dcrslerc başlıyorlar, ama bııttın haıckctlcrı asker scrtlığınde Zamanla bu geneıale dausı oğrctı yor vc scvdırıyor Bu cn scvdığı anılaıından bı rısıydı Her tırsatta anlatırdı 90 yaşındaykcn, 'Bııtıın dunyaya habcr K»II 8