Katalog

Kitabı var, kendi yok bir balık... Hamside 'işler kesat' Erdal Yazıcı alıkpazan'ndayım I lamsı balığı dolu, genış bır ışporta Hay taze ta/c, kanlı canlı cla Mcrcan gözü mü, <,atal kuyruk mu ıstersınız, başkuyruk kıvır kıvır Satıcı da Apiko, anlayışlı bır adam lsportanın ust başı na neredense bır "Haımınftme" bulııp yerleştır mış, durnıadan bağınyor Hey kilap sahibi balık, hey mübarek. Bcyim kitaba ra/ı ısen al, yeme dc yanında yat. O sırada üstü başı temız bır adam, ışportaya yaklaşıyor, kitabı görup söze gültıyor ve Amma da kılap sahibı ha, deyınce ben de söze karısıyorıım Dokıınmayın efendım, dıyorum, beniıtı gonderdıgim kitabın sahibı de bu kadar olur ışle... Du küçük hkracık, Karadenız kıyılarının yetıştırdığı sayılı nüktcdanlardan Hamamî/ade Ihsan Bey'ın (18851948) "Laf Olsun üıye" adlı 'nukteler demetı' kıtabındd ycr alır Kımı edebıyat tarıh<,ılcnnın, "son dıvan sairı" dıyc ta nımladığı Hamamızddc, şıırkrımn yanı sıra Trabzon vt Karadenız folklorıınd ılıskın aras tırmaları ıle de tuiıımr Ttab/on eşralından vaı lıklı bıı aıleden gelen ve u/ıın yıllaı Puıkve, ede bıyat öğrelmenlığı yapmış olan Hamanıîzade Ih san Bey'ın "llamsınâme" adlı yapıtı ıse "onjınalıte bakımından" en tanınmış kıtabıdır Ve herhalde bır "/arafel hazınesı" dıye anılan bu kıtapla, şu sıralar yokluğundan dcm vurduğumuz hamsı balığı, "kıtap sahibı" tck balığımızdır Şımdıkrde yoklara karısan hamsı balığımız, guzün sonunda vtva kışa <,tyrek kala, ka rasularımızda burnunu gosterır Balıkvılar ko valar, hamsı ka<,ar Karadcnız Ereğh'den ham Bu yıl hamsiye erkan başlandı ve çabuk kaçmldı balık Azıcık sabredemez mıydlk acaba dıye hayıllanıyor tum balıkçılar Ve tezgdhlarda hamsı hem yok danecek kadar az hem de mlnlk ml mlnlk Hamsinin kitap sahibı balık oluşu, bu küçük ama mahfetli balığın yoklara karışmasını engelleyemedi... sının peşıne düşen balıkçılar, Hopa'ya kadar ko valarlar Hopa sınırdır Karşı taraf Sovyetler Bırlığı Mevsım bahara erdığınde, hamsının ka rasularımızdakı turu da son bulmıış olur Hamsı güzün sonlarına doğıu Boğazlar'dan geçer, Marmara'ya uğrayıverır, hatta Ege"ye bıle açıldığı olur "Hamsinin tarlası Karadenız'dir. Marmarada banndığı yerler ıse Gemlik Korfezi, İmrali açıkları ve Kııı>unlu'dur. Biz humsınin Boğaıdan girmesıyle birlıkte peşıne duserı/. Radarımıı. nereyı goslenrse orada hamsıyı çevınn/. Bi/ bu mevsimde Erdek dolaylarında 600 kasadan fazla hamsı yakaladık. Bır haftaya yakın avlandık. (îeçen mevsimde avımız daha hereketllydi. Bu yıl a/aldı. Mevsimsiz ve bilgısizce avlanmanın sonunda, balığın kokunü ka/ıdık. Ve onu ürkıiltuk. Hamsiyi bırakmıyoruz ki buyusun. Eregli'den başlıyoruz kovalamaya, nisanın sonuna dogru canını zor alıyor karsıya /.ararını bız balıkçılar ve halk çekiyor." Karadenı/lı "doğma büyüme balıkg" Burhan Menekşe /arannı çektıklerı halde hıv kımsenın "Neresınden dönersen kârdır" demedığını belırterek, bu tempoda avlanmayla denızlerde balık kalmayacağını söylüyor Balıkçı Burhan Menekşe'nın bu sözlen, Trabzon'dan gelen haberlerle doğrulanıyor Kasım ayında başlayan 198889 avlanma sezonunun ılk dönemınde hamside "rekor" kırılmıştı Özellıkle kasım ve aralık aylarında hamside güıılük "ha sılat", 8 9 bın ton uvarında ıdı Bugunlerde ıse hamsı yoklara karıştı, Doğu Karadenız bolge sınde gunluk hasılat 1S00 tonu ge^mıyor Yıne Trabzon'dan ocak ayının son hattasıu da gelen haberlere göre hamsı yokluju nedenıy le, balık unu ve balık yağı fabrıkalarında, ön cekı yıllar bu mevsimde 24 saat aralıksız süren üretım, tamamen durmuş bulunuyor "Hamsı kıtlığı", martıları da yakından ılgılendırıyor Sureklı olarak hamsı avlayan motor ların peşınde u^an ve denıze dökülen hamsılerle 'sebeplenen' martılar ıçın de 'ışler kesat ' Evet, hamsı neden yoklara karıştı7 Gelın bız yıne balıkçılara kulak vcrclım "Lskiden ag gozunun aııklıgı 6,5 milimdi. Ve kuçuk hamsıliT bu ağın ga/abından kurtuluvordu. îjımdı ağların avıklıgı 5 5 mılıme ındı Boylece kuçuk buy hamsiler de yakayı ele verdiler Neden? (, unku, balık a/aldı Çozum agın go/ açıklıgını ını kuçullmek? Olur mu hıç? Bir yıl avlanmayın veya /amansız avlanmayın, denizın dibini silip supunıp kıınıtmayın, bakın, hamsi nasıl çogalıyor. SO'lı yıllarda Marmara, balık deposuydu. Bız o yıllarda kıs başlangıcına kadar avlanırdık. Kışın ag almu/dık Bunun sonunda balık hem buyur hem de çogalırdı. Mart IS'te başlar, balığın yaylaya çıkacagı /amana kadar yanı ma>ıs ayının başına kadar avlanır, ondan sonra paydos ederdik k Denızde balığın kurumasında lekneden, Irul, zamansız ve bilınçsı/ avlanma, ama "cıddı hıçbir onlem" alınmıyoı Buıhan Reıs bu konu da bır an önce tiddı önlemlenn alınması gerek tığını belırtıyor Dıleğımız, bır sonrakı mevsimde, bol hamsı lı günler' n Erbabından hamsili pilav surduren Ismet Kuşaksız'ın tarıfı şöyle 'Hamsili pilav yaparken olçu 'özel tepsillk' olarak hesaplanır Bır kılo pırınç önce yarım saat suda bek letılır Kuru soğan ınce ıncedoğranır Te reyağı erıtılır ve fıstıkla kavrulduktan sonra soğanı konulur lyıce karıştırılır pembeleşınceye kadar Pırınç de konulur sonra ve lyıce kavrulur Kaynamış su dokuldukten sonra nane maydanoz kuşu zumu kuruuzum tarçın bıraz da toz şe ker Sonra guzel karıştırılıp fırına verılır Ote yandan da bır kılo hamsının kılçıkları ayıklanıp tepsıye dızılmıştır Malzeme ko nulduktan sonra bır hamsı tabakası da uzerıne serılır Hepsınm uzerıne de tek rar tereyağı gezdırılır Sonra fırına verılır Böylece hamsıler de guzelce kızarır Hamsili pilav tepsınız sofraya hazırdır K aradenız halkı ıçın hamsı her şeydır Turkudur şarkıdır şıırdır Bakın halk şıırının yöredekı tek ve en guçlu tem sılcısı "Baba Sallh ' (Salım Öğutçen 18871956) hamsı aşkını yıne Hamsı ad lı şıırınde nasıl anlatıyor "Bır yıl görmesem arlar kederım Yetii ımdadıma ımanım hartm \uzünü görünce buvram edenm Sen olursun benım kurbanım hamsı Trabzon un tanınmış aşçılarından Ismet Kuşaksız özel tepslllk hamsili pılavmı hazırlamış aliyetle yenmesl Içln servlse başlıyor Salım hamsı yerım ben seve se\e Kamyona vuklerım yetmezse deve Düşıirduın mü senı bır gece eve O gece keyfımden şadanım hamsı " Kış aylarının temel yemeğı olarak Ka radenız sofralarının baştacıdır hamsı ve Karadenızlının bu 'mınık ama marıfetlı balık karşısındakı duyguları tıpkı şu ma nıdekı gıbıdır "Hannı benum lanumdır Ne\lerum başka avı Paklava olsa yemeın Ycdum hamsı pılavı" Çorbasından tutunuz kızartmasına buğulamasına hamsili ekmeğıne ekşılısıne ozel "hamsı kuşu" yemeğıne kadar Ve belkı de hamsili yemeklerın en zengını "hamsili pilav." Evet duymadığımız bır 'hamsi tatlısı ' Kımbılır belkı de bır gun onu da bır keşfeden olur Karadenızlının ışlerı bılınır mı' Şımdı bız eğer erbabı tarafından yapılırsa tadı uzun sure damağınızda kalacak bır hamsili pilav tarıfı vereceğız Ustamız, Rıze nın Çamlıhemşın ılçesınden 31 yıllık aşçı Ismet Kuşaksız Trabzon'un turıstık otellennden Otel Özgür'un başaşçılığını 11