Katalog

Duvar resminin ilk meydan savaşı Dünyanın en büyük iş merkezi "Rockefeller Center", ilk kurulduğu yıllarda, duvar resminin en önemli meydan savaşına sahne olmuştu: Kahramanlar, Meksika'nın ihtilalci ressamı Diego Rivera ile Franco İspanyası'nın barok sanatçısı Jose Maria Sert y Badia idi. Kendi fırçasından ressam Oıego Rivera "Zamanın Yıpratışı" adını taşıyan 1949 tarıhlı tablo, bugun özel bir Finans tapınağı "Rockefeller Merkezi"nde kolekstyonda yeralmaktadır Şebnem Atiyas/NEW YORK J ohn D. Rockefeller Jr. 1930'da Manhattan'ın orta yerinde "Rockefeller MerkezP'ni kurmaya giriştiğinde, başına geleceklerden habersizdi. Şehrın göbeğinde bir anda göğe doğru tam on dokuz gökdelen yükselmeye başladı. Binlerce usta ve işçi, olağanüstü bir çabayla aylarca çalışarak halen dünyanın en büyük iş merkezi olarak bilinen finans tapınağını yarattılar... New York'un sembollerinden biri haline dönüşen bu "art deco" binalar bugün, dünyayı yöneten büyük şirketlerin merkezlerini barındırıyor... Işe gidiş gelişlcrde, bugun hemen her New Yorklunun kııllandığı ycraltı ulaşım hattı, tipik Nevv York görunıüleriyle doludur... Meşhur pastrami sandviçinden, erkekler için yüz masajına kadar, her türlü alışverişin yapılabileceği dükkânlar, butikler, kahvcler, tiyatro ve konser salonları, unlü Radio City muzik salonu, buz pateni pistiyle gökdelenlcr grubu, 193()'lu yıllarda, ilk planlandığında, "Alina'daki pazar yerleri ve Roma'daki forumlarla" karşılaştınlarak, "Gelecegin ideal kaınu merkezlerinden biri" olması hedefleniyordu... Böylece, "şehir içinde bir şehir" yaralıldı... İnsanhğın kultiırel değerlerine sahip çıkmaya meraklı olan John D.Rockefeller Jr., gökdelen grubunun merkezi olan yetmiş katlı Rockefeller Plaza'ya özel bir önem verdi. lnsanın üstünlüğünü simgeleyen Yunan tanrılarının heykelleri ile Aeschylus'tan alıntılann yanı sıra kendi manifestosu ile de süsletti. Diego ateş altındaydılar. Diego'nun komunist arkadaşlan, nasıl olup da bir finans tapınağının duvarlannda sanatını sergilemesıne izın verir diye ayağa kalktılar. 'Junior'un arkadaşlan ise, bir finans tapınağının duvarlannda komünizm propagandası yapılmasına karşı seslerini yüksettiler. Sonunda hem 'Junior' hem de Diego kendilenni bu maceraya atmaya karar verdiler... 1933 martının soğuk gunlerinden birinde Diego ve Frieda, birlikte işe başlamak üzerc Nevv York'a geldilcr. Barbizon Plaza'ya yerleştiler. Diego 1 Mayıs'ta bütün işi bitirmeye söz verdi. New York'a vardıklarının ertesi günu de işe başladı. Diego'nun, duvarlann önünde kurduğu iskeleler uzerinde bir o yana bir bu yana gidip gelerek, kendi ilginç yöntemiyle gcceli gündüzlu çalışmaya başlaması, kısa sürede Nevv Yorkluların ilgisini topladı. Duvarları resımleme faaliyeti bir gösteriye dönüştü. Bir süre sonra, izleyicilere bilet kesilmeye başlandı. Diego duvarları 1 Mayıs'ta tamamlamavn söz vermişti. Frieda, her gün onu ziyaret ediyor, ara sıra yaptıklarını inceliyordu. Diego ise 1415 saatlik calışmanın sonunda, kimi zaman baygın düşerek gösterinin orta yerinde uykuya dalıyordu. Diego siyasi görüşlerini saklamaksızın, hatta biraz da abartarak sanatını "icra etmeye" yöneldi. 'Junior' bir kapitalisti; ama bu işi bir "iş" olarak kabul etmişti. Böylece kısa bir süre duvarlarda, yalvarıp yakaran kadınlar, frengili genç kızlar, sağa sola emir veren işverenler, kapitalizmin sembolleri olarak belirmeye başladı. Finans merkezinde kızıl bayraklar im l J • • " Z * Cl Nevv York'ta dedikodu almış yürümüştü. "RCA'nın içinin kızıl bayraklarla donatıldığı" her yerde anlatılıyordu. Diego ise bunlara aldırmadan işine devanı etti... Bir VVall Street işadamının çevresini, işsizler ve protestocularla doldurdu; müdahale eden polisler, savaşın insanlık dışı sahnelerini simgeleyen bombardıman uçakları çizdi. 'Junior', yavaş yavaş kulağına çahnmaya başlayan dedikodularla, bu. işe girişmeye karar verirken üstlendiği riskin giderek arttığını, şimdi her şeyin kendi aleyhine çalışmaya başladığır hissetmekteydi. " Diego Rıvera'nın, Mexıco Lityoew Mıllı Eğıtım Bakanlıjjı bınasında yer alan bir duvar resmı Sanatsever bir Rockefeller Rockefeller ve kansı Abby, sanata ve felsefeye olan düşkünlüklcriyle bilinirlerdi. 1930'lu yıllarda sanatçıların dostu olarak tanındılar. 'Junior' bu nedenle, adını vereceği linans abidesinin her taşının bir anlamı olması için uğraştı. Her bir parçayı dönemin en ünlü sanatçılarına yaptırdı. Rockefeller Plaza'nın duvarlarını da o zamanlar ycni bir olgu olarak ortaya çıkan duvar resimleriyle donatmaya karar verdi. Duvarlar için özgurlükçü fikırlerine uygun bir konu bulmaya koyuldu. Nitekim bu arayışı ıi'.un sürmedi. Ve 'Junior', duvarlann, "Dahu aydınlık, yepyeni bir geleceğe dogru umulla ilerleyen insanoglıı" konulu rcsiınlerle donatılmasını istedi. Oelen öneriler aıasında, yakın dostu Meksikalı komunist ressam Diego Rivera, bu iş için biçilmiş kaftandı. Mcksika'nın ünlü kadın ressamı Frieda Kahlo ile birlikte yaşayan Diego, duvar resminin en önde gelen ismiydi. Gerçi 'Junior' Diego'nun fikirlerini hiçbir zaman benimsemedi. Buna rağmen, karısı Abby, Meksika'da Troçki ile de yakın bir dostluk kurmuş Diego'nun resimleri yapacak tek kişi olduğunda ısrar edınce, 'Junior' daha fazla düşünmedi. Diego'nun 21 bin dolar tutanndaki Rocke' feller Plaza'nın duvar resimleri ihalesini kazandığı ilan edildiğinde, hem 'Junior' hem de New Yorkta. Manhattanın orta yerindekı 19 gökdelen, dünyanın en onemlı finans tapınağı "Rocketeller Merkezı'nı oluşturur. Bu büyük iş merkezının ilk bınaiarı, 1930'lu yıllara dayanır önceleri Diego'ya, "Benim için sanat her şey\a üslündedlr; insanlar, fikir özgürlügü her şeyin listıindedir," gibi iddialı ifadeler sarfetmiş olduğundan, aracılarla gonderdiği haberlerde, "Biraz daha alttan alınasının herkesin menfaatine olacagını" ima eınıeye çalıştı. 24 nısanda resimlerin üçte ikisi tamamlandığı sırada, "The New York World Telegram" Gazetesı dayanamadı ve bombayı patlattı: "Rivera komunist eylem resimleri yapıyor!" Telegram'ın manşeti, uzun süredir etrafta dolaşan dedikoduları doğrulamıştı. Rcsimler bir anda gösteriye kapatıldı. Binanın güvenlik görevlilerinde birdenbire bir sayısal artış oldu. Kimsenin resim çekmesine izin verilmiyordu, Frieda'ya dahi. RCA binasında havanın gerginleşmesi, "kapitalistkomunist çelişkisi"ni de bir anda sertleştirdi. Frieda, militan bir hava içinde arkadaşı Lucienna'ya RCA'da olup bitenleri anlattı. Birlikte "eylem koyma" kararı aldılar. Lucienna, eteğinin altında bir fotoğraf makinesi saklayacak; Frieda, guvenlik görevlilerinin dikkatini çekerken, Diego kapalı resimleri açacak ve Lucienna onları görüntüleyecekti... Eylem, çok başarılı olmayan fotoğraflarla gerçekleştirildi. Rivera işe devanı etti, 1 Mayıs gUnünün sürprizini hazırladı. Duvardaki müsveddeyi 1 Mayıs'ın heyecanı ile apaçık bir Lenin portresine dönüştürdü. Küçük Rockefeller bunu haber aldığında, bütün köprüler kopuverdi. Rivera'ya önce uzun bir mektup döşendi ve "Lenin portresinin pek çok jnsanı rahatsız edecegini, bu nedenle değişlirilmesini" istedi. Diego, Lenin portresinin değiştirilmesinin, "Bütün duvar resmindeki kavramı bozacağını" belirtti; buna karşın, kabul edilirse, Lenin'in portresinin yerine Lincoln'U 18