Katalog

B İ R Müzikal Broadway'den ssorulur! % Burak Eldem E F S A N E N İ N D O Ğ U Ş U roadway: Yanm yüzyılı aşkın bir geçmişe sahip, heyecan verici bir efsane; pragmatik değerlerin alabildiğine hızlı bir biçinıde filiz verdiği "Yenl Dtinya" topraklarında gözkamaştırıcı, çağdaş bir peri nıasalı; eğlence endüstrisinin pamuklar içinde saklanan süs bebeği; binlerce yeni oyuncu adayının ve senaristin düşlerini süslcrken, bir o kadar da oyuncu ve senarist eskisini Nevv York'un arka sokaklarındaki izbe meyhanelere 'emekli eden' büyülü belde; renkli dergilerin dedikodu yazarlarının, eleştirmenlerin, jigoloların ve yarıentelektüel fahişelerin ekmek kapısı; iki saatlik bir gösterinin sonunda Franklin portreli yeşil banknotlarla ağzına kadar dolan kasaların hüküın sürdüğii dev bir endüstri. Broadway, eşittir müzikal. llginç bir tarihi var Broadway müziRallerinin; hem ilginç hem de alışılmadık derecede dinamik bir süreç bu: İki yüz küsur yıllık ABD serüveninin yürekli, girişimci ve anlık çıkarlara yönelik yaşamlarından olanca doğallığıyla fırlamış bir 'sentez sanat'ın inişli çıkışh öyküsü denebilir. "Vahşl Batı"nın kaba, görgüsüz, gürültücü, ama alabildiğine doğal ve yaşam dolu insanlannın değer yargılarıyla, doğu eyaletlerinin sömürgeci efendilerden kalma pilriten alışkanlıklarının arasında, tereyağından kıl çeker gibi sıyrılan bir gösıeri sanatı, bildiğimiz müzikal. Kim derdi ki Viyana operetleri geleneğinin ağırbaşlı atmosferi içinde yetişen doğulu 'yumuşak ayak'lar, hiç de 'beyefendice' yaşamak gibi bir dertleri olmayan Batılı sığır çobanlarının yarı çocuksu, yarı seksüel çığlıklar atarak izlediği bacak sallayan revü kızlarını, beğeni skaiasını içine kabul edecek? ABD'nin yirminci yüzyıldaki gelişimi, öyle bir cin çıkardı ki şişedeıı, hem belli bir müzik ve tiyatro beğenisine sahip insanları peşi.'y sıra sürükledi hem de basit ve kaba bir anlayışın uzantısındaki eğlenceleri yeğle 'sıradan' kişilere çekici gelebilecek uns aralara serpiştirmenin üstesinden geld^ lşte Broadway müzikali denen fenorrî! önlenemez yüksclişini sağlayan küçük noktası!.. On dokuzuncıı yüzyıhn sonlarında Amerikan tiyatrosu, minstrel denen gezgin ozanların 'çağdaş' örnekleri ve vodvillerle revüler tarafından yarı yarıya işgal edilmiş durumdaydı. Gerek Viyana operetlerinin, yavaş yavaş 'çagın gerisinde kalması', gereksc alabildiğine hızlı bir gelişmeyi yaşayan Amerikan yaşam biçiminin yeni ve daha dinamik eğlence biçimlerini gerektirir hale gelmes yirminci yüzyıhn başlarında kitleselleşmeye başlayan eğlence sektöründe basit ve anlık keyiflere yönelik bir anlayışı egemen kıld' ABD'de. Bu dönemin en popüler show yıldızları, George VVhite's Scandals vc Ziegfi eld Follies oldu. O dönemde fazlaca olamayan Broadvvay'de sahnelenen oyunlar, Victor Herbcrl, Rudolf Friml ve Sigmund Romberg tarafından Viyana operetlerinden esinlenilcrek geliştirilen geleneksel müzikal komedilerdi. Bilmeceyi çözenler, New York tiyatrolann B da yetişen iki yetenekli oyun ya?an ve mü zisyen, Jerome Kern ve Oscar llammerslein II oldu: 1927 yılında Broadvvay'de sahnelenen "Showboat" adlı müzikal oyun, arayış içindeki Amerikan eğlence endüstrisi için yeni ıpuçlarını içinde barındıran ilginç bir yapımdı. Hem müzik ve dans vardı "Shovvboat"da hem güldürü hem de az çok belli bir bütünlüğe sahip bir 'konu'. Revü izleyicisinin basit zevklerine de tiyatro izleyicisinin hafif 'kompleks' bir dramatik yapı talep eden alışkanlıklanna da seslenebiliyordu. Her şeyden önemlisi, yapıttaki 'ınuzik' unsuru, oldukça ciddiye alınmıştı. "Showboat"un açtığı yoldan ilerleyen birçok oyun yazarı ve müzisyen, Broadvvay tarihinin öncmli basamaklarını biçimlendirdi. "Porgy And Bess" (1935) "Pal Joey" (1940), ve Ira Gershwin ile Kurt Welll'ın "Lady In The Dark" (1941) adlı oyunları, bildiğimiz 14 anlamdaki müzikallerin gelişmesine öncmli katkıda bulunan ilk örnekleri oluşturdular. Ancak gerçck anlamdaki "müzikal devrimi', Rodgers vc Ilammerstein tarafından geliştirildı: "Oklahoma!" Bu müzıkalde titizlikle Uzerinde durulan nokta, şarkılar, dans ve ana öykü arasındaki kusursuz içiçelikti. Eleştirmenlerin göriişüne göre " O k l a h o m a ! " , etkinliğini yavaş yavaş ortaya koyan bir devrimin ilk ateşleyicisiydi. EIlili yıllarda, "The King And I" (Kral ve Ben) gibi bir başyapıtı sahneye uyarlayacak