Katalog

Başbakan 'misafir sanatçı' olduğunda "Emret Başbakanım"dan önce, "Emret Bakanım" dizisinin BBC Televizyonu'nda "en gözde dizi" olduğu günlerde, İngiltere Başbakanı Margaret Thatcher, "misafir sanatçı" teklifine dayanamamış ve dizide birkaç dakikalığına rol almıştı... Edip Emil Öymen/LONDRA "Emret Bakanım"ın radyoda yayımlanmak üzere stüdyoda kaydı yapılıyor. 'Jim Hacker', henüz "bakan". Başbakanı ıse, Margaret Thatcher'ın kcndisi. Tarih 20 Ocak 1984. Başbakan Thatcher, "bakanı"na dönerek, "Yanndan tezi yok, bakanlığınızdaki biitün iktisatçıları atacaksınız" diyor. Bakan, afallamış durumda. Hele "müsteşar" daha da. "Aman, biitün iktisatçılan nasıl atanz?" diyecek oluyor " b a k a n " . Başbakan kararlı: "Evet, hepsini. Becerdikleri tek iş, kafaları karıştırmaktan ibaret. Politikacılar da bunların aklına uyuyor." Bakan, bu ışin altından ne çıkacağını pek kestirebilmiş değil. Ama "Evet başbakanım" demesi de lazım. Başbakan bu arada, "müsteşar " a dönüyor ve "Siz, ne öğrenimi gördünüz?" diye soruyor. Müsteşar Sir Humphrey, ezile büzüle, "iktlsat" diyor. Başbakanın cevabı hazır. Bakana dönerek, " E h " , diyor, "O halde bakanlıktaki temizliğe nereden başlayacagınız belli oldu." Başbakan Margaret Thatcher, "En sevdigim televizyon dizisi" dediği "Emret Bakanım"da, dört yıl önce birkaç dakikalık bir rol alacak kadar di?iyi benimsemişti. O kadar ki, Başbakanhk Konutu'nda ilk kez, bu dizi için televizyon çekimine izin vermişti. "Emret Bakanım", 198084; "Emret Başbakanım" ise, 19861988 arasında BBC televizyonunun en gözdc dizisi oldu. Her göaterimini en a? 7 milyon kışının izlediği hesaplanıyor. Dizinin çok tutmasının ncdenı, dizidc işlenen konuların partilerüstü olması, sıyaset yapılmayıp, yönetim sanatının taşlanması, bürokrasi vc siyasetçilerle tatlı tatlı dalga geçilmesiydi. Her türlü konunun eşelendiği di/ide, lngiliz kamuoyunun hassas olduğu Kuzey trlanda'daki tedhiş, tngiltere'nin Guney Afrika ile ilişkilerıne hiç girilmedi. Seks> ve şiddet yer alnıadı. Her şcy, dilın guzcl vc zekı kullanımına dayandı. "Jim H a c k e r " ve "Sir Humphrey Appleby" tiplcrı nasıl yaratıldı? Dizinin yazarları Antony Jay ve Jonathan Lynn, daha önceleri hafif komedi programları hazırhyor lar, bunlar BBC'de başarıyla gösterılıyordu. Her ıkisı de burokrasinin zorlu olduğu, yoğun ve çctrcfil BBC duzenine aşinaydılar. Ortalıkta döncn Bızans. oyunlarını, senaryo haline getirmeyı ve hayalı bir bakanhkta geçiyor gibi göstermeyi düşündüler. Yazarlar, " J i m " ile "Sir Humphrey"yi aralannda bölüştüler. Karagöz'le Hacivat vc ortaoyunundaki Pişekâr ile Kavuklu gibi iki zıt, ama birbırini de tamamlayan tip ortaya çıktı. Oyuncuların seçimi de hiç sorun olmadı. " J i m " rolüne kibar ve aıle babası rollerinde görülen Paul Eddingtun, " S i r Humphrey" rolüne de muzip, alaycı ve kafasında kırk tilki dolaştıran rollerde görülen Nigel Havvlhorne uygun görüldü. önce bakan, sonra da başbakan olan "Jim Hacker"e göre, öneınli tek şey vardır. O da parlamentoya ne cevap vereceği: "Seçmen, gelecek seçime kadar aleyhimde oy kullanamaz. Ama muhaliflerlm bu gece dahi kullanabilir" der. " J i m " , süreklı fırsat kollar. Onun için de ilkesizdir: "Bence, yalanın gerçek olup olmadığı önemlidir" der. Yani gerçeğin o kadar da önemi yoktur. önemli olan iktidardır. Ama " J i m " i n elinde değildir iktidar. Devlet memurlarındadır, büıokrasidedir. Başbakan da bakan da bürokrasinin "eline bakmak" zorundadır. "Müsteşar Sir Humphrey"ye göre de önemli olan, bakan ya da başbakanın, bürokrasinin işlerine karışmamasıdır. Zaten bakanlar, başbakanlar kısa vadeli hırslar ıçın oy peşinde koşarlar. Bunun için de yapmayacakları yoktur. Onlar için önemli olan, bir şeyi doğru yapmak değil, doğru yapıyor görünmektir. Oysa bürokrasi, kendi bildiği doğrudan şaşmaz. Ayrıca, değişim değil, süreklilik ister. Bunun için de bürokrasinin en önemli taktiği, siyasetçileri "uyutmak" olmalıdır. örneğin "Sir Humphrey", "Konuyu inceliyoruz" dediği zaman bu, "Dosyayı kaybetlik" demektir. "Konu üzerinde hassasiyetle duruyoruz" sözleri de "dosyayı arıyoruz" anlamına gelmektedir. Özel kalem müdürü "Bemard" ıse, iki arada bir derededir hep. Kime sadık kalacak?.. Müsteşarın temsil ettiği bürokrasiye mi, bakanın ya da başbakanın temsil ettiği hükümete mi? Kısacası, bakan da başbakan da bürokrasiye muhtaçtır; bürokrasi de varhğını sürdUrebilmek için onlara. Hele, lngiliz yönetim sısteminde!.. Çıinkü her bakan, ortahğı hallaç pamuğu gibi atmaz. Hemen daima, bakanlığının mevcut elemanlarıyla çalışır. Gerçek siyasetçiler dahi, " J i m Hacker"ın kişıliğinde kendilerinden bir şeyler bulduklannı söylüyorlar. Ciddi ciddi, "Jim Hacker, öbiir partiden" diyenler var. tşçi Partililer, "Jim, bizim partiden olamaz. Çok şık giyiniyor çıinkü. l Istelik hiçbir inancı da yok. Olsa olsa sosyal demokrattır" diyorlar. tşçi Partisi'nin sol kanat teorisyeni Tony Benn de, Jim'in bakanhktan başkanlığa yükselnıesi üzerine, Thatcher'ı kasdederek, "Eh, şimdikinden çok daha tutarlı hiç olmazsa" demışti. kadar zevk almayacak. Her şeyi ladında bırakmak gerek" diyor. Nitekim dizi tngiltere'de geçen ocak ayında sona erdi. Yenisi de ufukta görunmuyor. Buna karşın dizi halen Türkiye dahil, 46 ülkede bırden gösterimcgirdi. Ozellikle İngiltere ile güçlü tarih, kultur, hukuk, yönetim geleneği olan tngiliz Uluslar Toplulugu ülkelerinde, dizi çok iş yaptı. Sovyetler Birliği'nde dizi daha kitap olarak basılmadan, bir edebiyat dergisinde olduğu gibi yayımlandı. Kraliçe'den ödül Her "önemli" devlet adamı gibi, "Jim Hacker"de "anılarını" yazdı. Başbakanuğını anlattığı ve 1986'da piyasaya çıkan kitap, tam 40 hafta süreyle lngiltere'de en çok satan kitaplar listesinde birinci sırada kaldı. Dizi, ayrıca kitap olarak da yayımlandı. Satışı 400 bini geçti. ı Dizinin iki aktörü, Paul Eddington ve Nigel Hawthorne, Kraliçe tarafından I986'da nişanla ödüllendirildi. Dizi, ayrıca üç yıl üst üste lngiliz FilmTelevizyon ödulü'nü de kazandı... | Yazarları şimdi ne mi düşünüyor? Saray hakkında benzeri bir dizi yaratmak. Jonathan Lynn, "Saray'da olup bitenler, Başbakanhk Konutu'nda olup bitenlere benzemez. Çok daha komiktir" görüşünde. Muhtemel dizinin adı ne mi olacak? "Emredin Haşmetmeap." D Yazarlar, tadında bırakacak Dizinin yazarları diziyi artık uzatmak istemiyorlar. Şimdilik yeni senaryo hazırlanmış değil. Anthony Jay, "Yeni bir 8 haftalık dizi daha yazsak neyle dolduracagız? Espriler yavanlaşmaya başlayacak. Halk, eskisi Bürokratlar, dizinin danışmanı Bu iş için surekli olarak, siyasetçilerin anılarını gözden geçirdiler. Çeşitli dü7eylerde 60 kadar burokrat, dizinin bölümleri ortaya çıktıkça, bunları okuyup "gerçekliği" konusunda yazarlara sessizce fikir verdi. Böylece olaylar mümkün olduğu kadar "olabilir" kılındı. Başbakan Margaret Thatcher, 20 Ocak 1984te "bakan" Paul Eddington (ortada) ve "müsteşar" Nigel Havrthorne (solda) ile "Emret BakanınV'ın ilk ve tek radyo programı kaydı sırasında stüdyoda. Bakan, yine bin dereden su getlren müsteşarına ınanmayan yön gözlehe bakmış...