Katalog

S A 6 L I K Erdal Atabek Mevsim alerjisine dikkat! Değdiğimiz birçok madde, farkına bile varmadığımız birçok etken, bizim bedenselruhsal tepkilerimizle karşılaşır. Ve bu tepki bazen aşırı olur. Işte, "alerji" dediğimiz olay, kısaca budur. ••.•'•>.;' İlaç olan bitkiler Uyku tanrısının ninnisi: Morfin kHaşhaşın tam olqunlaşmış kapsülleri Fçizildlği zaman, icinde özsu buçiziklerden akar. Bu özsuyun kurutulmuş bıçimi afyondur (opium). Opium içinde bulunan doğal alkaloidlerden biri "morfin"dir. Morfin, opium içinde % 914 oranında bulunur. Adını aldığı Merpheus, eski Yunan kültüründe "Uyku ve Rüya Tannsı." Morfin, güçlü bir ağrı kesicidir. Ağrı kesici, rahatlatıcı, uyku verici. Morfinin afyondan ayrılması, ilaç durumuna gelişi, ilaç olarak kullanılma biçiminin bulunuşu, uzun zaman almıştır. Ama sonunda morfin ilaç olmuştur Öncelikle, savaşlardaki yaralanmalarda ağrıya karşı kullanılmış, hem ağrıyı hem de olayın paniğını yatıştıran özellikleri nedeniyle yararlı olduğu görülmüştür. Ancak sonraları, bu "rahatlatan nlnnl"nin ınsanlarda alışkanlık yaptığı, güçlü bir bağımlılık yarattığı anlaşılmıştır. "Morflnomanl", artık toplumların uzun yıllar boyunca tartışılan bir alışkanlığı olacak, morfin kullanımında ne denli dikkatli olunması gerektığı anlaşılacaktır. Ancak alerjik hastalıkların kimi zaman mevsunlik değıl, süıckli olabileceği de dikkatc alınmalıdır. Ya7in çiçek tO7İarı, t'ıziksel etkenler daha çok devreye girer. Yiyeceklerden çikolata, çilek, deniz üruııleri, yumurta gibi maddeierin daha allcrgen oldukları bilinir. Ama yenen maddelenn "kışiye özel" allcrgenlcr olduğu unutulmamalıdır. Domates de portakal da allcrgen olabilir. Alerjik hastaııklar Birçok hastalık "alerjik" yapıdadır. Sık görülenlere bakarsak; saman nezlesi, alerjik göz nezlesi, astma bronkıalc, ürtıker, mıde bağırsağın besınsel reaksıyonları dikkatımızı çckcr. Saman nezlesi: llkyazda sık gorıilen alerjik bir hastalıktır. Ne/le, hapsırık, genizde kaşıntı duygusu, gözleıde yaşarmayla ortaya çıkaı. Başağıısı, sinırhlık, ıştahsızlık, uyku kaçmasına yol açabılır. Alerjik konjonktivit: Gözlerde kaşınma, kızarma, sulanma ile kcndını gösterir. Hastayı çok kahatsız edicı bır durumdur. Genellikle hasta kendisinde alerjik bir durumun ortaya çıktığını fark eder. Kaşınma duygusu rahatsızlık uyandırır. Görme işlevinf etkılemezsc dc hastanın günlük yaşamını ctkıler. Göz kapakları ödemınin de sıklıkla alerjik olabileceği, burada kullanılan makyaj mal/emesinin ya da ellerle göze bulaştırılan bazı alleıgen maddeierin etkili olabileceği dıışunulmclıdır. Astma bronkiale: Ozellıkle genç ınsanlarda ortaya çıkan nefes darlığı, nöbetler biçiminde gelen hastalık krizlerının "alerjik astma"yı düşündürmesı gereklidir. Hastanın solıık alamamasına yol açan krizler çok rahalsız edici, ciddi bir durumdur Bu hastaların yaşamı oldukça kısıtlanır. Kı 1/ döncmlcrınde hastalığın cıddi biçımde sağaltım gereksınmesı vardır. Ürtiker: Derınin alerjik hastalığıdır. Deri üzerinde birdenbire beliren kırmızı, kabarık dökuntuler genellikle kaşmtılıdır. Derinin çeşitli'yerlerındc olabilir. Hastalarda genel olarak aynı yerlcrde bclırır. Alınan besin maddelerine, alınan ilaçlara ya da ruhsal nedenlere bağlı olabilir. Alerji yapabılecek butün nedenlerin duşunulmesi gerekir. Gastrointcstinal besin reaksiyonları: Haslalık; bulantı, kusma, kramp bıçuninde karın ağrıları ve ishalle kendıni gösterir. Genellikle bir besin 7ehirlenmesi sanılır. Gösteıdiği klinik tablo da ona benzer. Oysa yeııilen bır besin maddesinin yaptığı alerjik tepkimedır Alınan ilaçlara da bağlı olabilir. Aleıjık haslalıklarda önemli olan, "nelerin allergcn olarak etki yaptıgı"nın anlaşılabılmesıdır. Bu noktada, hastanın ortamı, yaşamı, ycdıklerı, ıçtıklcrı, aldığı ılaçlar gözlcmlcnmelıdır. Dığer önemlı bır nokta, "alerji yapan etkenlerin ıı/aklaştırılmasfdır. Sağaltımın ılk adımı budur. Fl lkyaz mevsimi doğanın canlanışıdır. Mevsim alerjileri de doğayla birlikte canlanır. Durup duruıken geliveıen nezle, gözlerin sulanmaya başlaması, kı/arması, kaşınması bu tür rahatsızlıkları olanların çok iyi tanıdıkları bır olgudur. "Aler)i" terımı, toplumun çok iyi tanıdığı bir sozcıık olmuştur. Hayatımi7 biı etkitepki denizinde geçer. lçinde bulunduğumu7 ortam, değdiğimı? birçok madde, farkına bile varmadığımız birçok etkcn bizım bedenselruhsal tepkileı inıizle karşılaşır. Çoğuna da bızim farkında olmadığımız tcpkılcrle karşılık veririz. Ama bazılarına alışılandan başka ve aşırı tepki gösteririz. "Alerji" dediğimiz olay kısaca budur. I Günlük dılimizde de bu anlamda yer almıştır "alerji" sözcüğü: "Bu konuya alerji dtıyııyorıım." "Şu adaın bendc alerji yapıyor." "Sıkıntıdan dökme döktiim." "Nelerın aleıjı yaptığı " sorıısunun yanıtı olan lıst" bır haylı uzundur. Çok bilinen "allcrgenalerjı yapan elken"ler yanında a/ bılınenler de vardır. Burada kişinin, "neye alerji göslcrdığı" sorusunun özel önenıi bulunur Alerjık hastalıklarda kişinin çevresının, aldığı besinlerın, aldığı ılaçlann dıkkatlc gozlenmesı, incelennıesi bu nedenle önemlıdır. Çok görulen aleıji nedenlerine bır gö7 atarsak burada, çıçek tuzlarını, fiziksel etkenlerı (soğuk, sıcak, guneş ışınları, trauma gibı), ev tozlarını, hayvan tuylerini, kıllarını, kimyasal etkenleri (temızleme tozlan, makyaj ınal7emesi gibi), alınan ilaçları, yenılen besın maddelerini, ruhsal etkenleri duşünmek gerekir. İlkyaz alerjileri ağaçlardaki çıçek tozlarının rüzgârlarla taşınmalarına bağlı olarak gorülıır. Ruhsal sorunlar: "Acaba deliriyor muyum?" Bir okurumuz mektubunda bunu soruyor: "Acaba deliriyor muyum?" • 'Zaman zaman delırmekten korkuyorum Öyle sıkıntılar duyuyorum kı.kımseye açamıyorum, zalen açmak da ıçımden gelmıyor Kımse berıı anlayamaz kı Doktora gıtmekten de korkuyorum. Belkl de bır doktora gitmem gerekıyor. Amaderdımı nasıl anlatacağımı bılemiyorum Kımsenın debenı anlayacağından emındeğılım Bu kışi doktor bıleolsa Bu mektubu yazmak ıçin bile uzun uzun duşündum Ama sıze yazmaya karar verdım Bu dünyada ne kadar yalnızım. Kimseye hıçbir yakınlık duymuyorum. Onlar da bana yakınlık duymuyor Zaten neden yakınlık duysunlar? Herkes kendı dünyasında Bılmıyorum bu böyle ne kadar devam edecek? Herhalde sonunda delireceğim Delirmekten de korkuyorum Bu mektubu neden yazdığımı da bılmıyorum isım de adres de koymadım. Işte böyle doktor bey Bakalım mektubum elınıze geçecek mı?" Evet, sevgilı okurum Mektubunuz eltme geçtı. Okudum Önce şunu söylemek ıstıyorum, sız "delırmiyorsunuz", delırecek de değilsiniz. Ama kendınızı delırecek kadar yalnız, sıkıntılı duyuyorsunuz. Önemlı olan da bu Yalnızlık duygusu Sıkıntılar. Sıkıntılarını kımseyle paylaşamamak Neden sıkıldığını bılememek Neden bunaldığını bılememek Sevgilı okurum. Bunun yalnız kendl sorununuz olduğunu sanıyorsunuz değıl mı? Oysa bılsenız kı, nıce ınsan benzer duygularla kendı yalnızlığını yaşıyor, şaşırdınız "Butun ınsanlar bunları mı yaşıyor?' derdıniz. Elbette kimse başkasının yaşadığını yaşayamaz, ama insanın yalnızlık duygusu tek kışiye özgü değıl. Değışen çağ, ıçınde yaşadığımız toplumun çalkantıları, kışısel güçlukler, herkesın değışık yapısı belkı de bılemedığımız yalnızlaşmalara yol açıyor Çözum, bunları paylaşmaktır sevgilı okurum Insan ınsanı dınler, ınsan insanı anlar Yoksa nasıl yaşardık? I j Morfin, guçlüblrağrıkeslcldlr önce savaşlardakiyaralanmalarda kullanılmış vg yararlı olduğu görülmüştür Ancak daha sonra alışkanlık yaptığı, bağımlılık yarattığı anlaşılmıştır Yakın zamanlarda, insan beyninin gereken durumlarda bilinen morfinden daha güçlü bir "iç morfinendorfin" salgıladığı da anlaşılacaktır. Belki de insana verilen morfinin bu endorfıni salgılatarak etki yaptığı düşünülmektedir. Endorfinin bulunuşu, insanın uğradığı bir kazada, yaralanmada ilk dakikaların, ilk saatlerin şokundan nasıl kurtulabildiğini de açıklamaktadır. Bugün de büyük kırıkların, büyük yaralanmaların, akut myokard infarktüsünün, akut akciğer ödeminin ilk sağaltımında morfin kullanımının özel bir yeri vardır. Her şey gibi morfin de yerinde kullanılırsa yararlı, yanlış kullanılırsa zararlıdır. Morfinin tarihi de meraklı ve öğretıcı bir tarih dersidir. D 16