Katalog

HAFTANIN KO N U6 U "Galata"dan sonra şair İlhan Berk "Pera"yı nasıl yazıyor? 'Elimde kalemdefter, sokaklara düşerim İki yılı aşkın bir süredir İstanbul'un "Pera"sını bugünkü adıyla Beyoğlu'nu yazan İlhan Berk, büyük bir bölümü düzyazı olarak gelişen yapıtında, "İnsanı tarihte, coğrafyada, eşyada görmek, deşmek" istediğini söylüyor. yatroya giderken atı daha görkemli adım atsın diye bütün caddelerime halıların serildiği günleri... Haa, yumurta okçe, 59 paça hovardalar da yureğimde; şurasında! Ben, dillerini bile bilmediğim insanlarımı, ama hepsini bağrıma bastım. Yaşım mı? Saklamaya ne hacet. 1700'ünde ya vanm, ya yokum;' Bak Beyoğlu, biz şimdi sabahın bu erken saatinde tlhan Berk'le buluşup Pera sokaklarını gezeceğiz senin. Bilmenı, uyanmış mıdır Pera? Ben, İlhan Berk'ten Pera'yı nasıl yazdığınt anlatmasını istcycceğim. "Saat daha sabahın yedısı. Bu saatte mi dolaşacaksınız Pera'yı?" İlhan Berk'le Pera'nın uyanışını seyredelim dedik önee. Bir şiırınde de yazmıştı tlhan Berk. Demiştı ki, "Dünyada en güzel şehirler uyanırî' Bak, işte geldi şairimiz. Konuşmamızı sen de dinler misin? Bakalım, nasıl yazıyormuş seni tlhan Berk? • Pera'yı nasıl yazıyorsunuz? • Nasıl mı yazarım? Düzyazıysa bu (kı Pera, büyük bir bölümünde böyle gelişiyor) boyuna yazarım, boyuna da silerim. Çehov'un dcdiğı gibi, yazmak bir yerde silmektir. • Ya yazma öncesi? "İlhan Berk, 1918, Manisa, Boy: 1.70, göz: Kara, renk: Buğday. Bir insan. Herkes gibi," diye tanımlıyor ve harflerden f'ye benzetiyor kendini: Esmer, uzun, zayıf, sabahlan erken kalkan. Salâh Birsel, "İlhan budur. Her güzel şeye tutulur, onun ardından gitmeye kalkışır. Hayranlık onun sözlüğünde yaşamak anlamına gelir " diyor. İlhan Berk de, kendini aşklar için yaratılmış buluyor. Şehirlerin enikonu yer ettiğini söylüyor kendinde. Hele İstanbul'un. Ve iki buçuk yıldır Pera'yı yazıyor. • Evet, yazı böyle yaza yaza, sile sile ortaya çıkar, ama o denli önemli olan da yazma öncesidir. Yazacağım Pera olduğuna göre, önce onunla uzun bir alışveriş gerekir. En başta da tarih, coğrafya gelir. Onlara el atarım. Böyle kitaplar, haritalaı, krokiler, resimler, fotoğraflar taıanır, okunur. Böylece, yazacagım yer çizilmeyc, bclirmeye başlar. Kâğıtlarla başlayan bu cylem, uzun v süre yine onların üzcrinde döner. Sonra da, kıtaplardaki, haritalardaki bu ycri görmek isterim. Hem zaten yazmak ıstedığım konu benim önceden yakama yapışmıştır, ne zamandır da elime ayağıma dolaşıyordur. Bu zaman, elimde kalem defter, sokaklara duşerim. Bu kez sokakların, caddelerin, alanların, varşılann haritasını kendim çizerim, işaretlerim. Elimdeki haritalarla karşılaştırırım. • Ne kadar sürer bu? Can Kartoğlu S evgili Beyoğlu, Söylesene kaç adın oldu senin? Kimler geldi kimler geçti senden? Yüreğinde kimin izi var? Sonra, yaşını sorsam söyler misin? "Vallahi, ilk Sike'yi anımsıyorum. Sonra, Regio Sycena'yı. Sonra, Galata dediler bana. Sonra da Pera kuruldu. Galata mı ne oldu? Pera'nın bir rnahallcsi oldu o. Pera, Rumca "Öte, ötesi" dcmek. Galata'nın kuzeyi idi Pera. 1925'te şehır adları Turkçeleştirilince ta bıı yıne değişti adım. Pera kaldınldı. Galata kaldı. Şimdi, eski Galata'yla Pera'nın olduğu yerlere Beyoğlu diyorlar. Kimler gelip kimler geçmedi ki sokaklanmdan? Yurttaşlık bilgisi derslerinde hani, eteklerinın ucunu kıvırts kıvırta ezberden okumak ister ya çocuklar; "Monarşi, oligarşi" diye başlarlar, takılı'rlar sonra. Ben, hepsiyle yönetildim onların. Monarşi, oligarşi, meşruti krallık, diktatörlük, cumhuriyet... Sokaklanmdan salına salına geçen kırmıı\ renkli birinci mevki tramvayları, yeşil, yok tam yeşil değil hâki renkli ikinci mevki tramvayları unutmadım. Sonra o, Abdulmecit ti • Bu böyle glinler, aylarca sürer. Her seferinde de notlar, notlar alırım. Bir sokak haritacısı gibi çalışırım ben. Beni bir yerın insanları değin, sokakları, caddelerı, evleri, eşyalan da ilgilcndirir. Ijısanı tarihte, coğrafyada, eşyada görmek, deşmek isterim. • Ne zaman yazmaya başlarsınız? I İşte, gerçekle olan bu ilgim pekiştiğınde, iş artık yazmaya kalmış demektir. Bu da dcdiğim gibi boyuna yazmak, boyuna da silmektir. • Ne yazacağınız en başından Peki, nasıl yazacağınız? belli. • Galata gıbı, bu kez de Pera'yı yazarken bütün güçlük, nasıl yazacağıma, nasıl bir biçim, dil bulacağıma gelip dayandı. Bu soruların Ulysses'i yazarken James Joyce'u da çok 6