Katalog

On yedıncı yüzyıl Istanbul'undan sahneler Bu gravurler 1673 yılında Venedık'te yayımlanan Istorıa Dello Stato Presenta de'lmpero Ottoman adlı kıtaptan alnmıştır Soldan sağa doğru At ustunde sadrazam ve maıyetı Saray'da haremaflaları Saraylı kadınlar Padışah ın bahçıvanbaşı sı Saray mutfağında bır ulak tatlıcıbaşı ve bır acemıoojan Osmanlı padişahı İbrahim "deli" miydi? İbrahim'in "deliliği" bugün de söz konusu. Bir Türk film şirketi yakında İngiliz ortağıyla birlikte karşımıza çıkacak ve bize İbrahim'in "deliliğini" anlatacak... Biz de her zaman olduğu gibi, işin tersini düşündük... Ahmet Sabih aha eok Istanhıd'un larıhı olan Osmanlı donemıvle ılgılı lılın ve senar\olaı bırbırı arkasına sıralaııııkeıı larıhımızle ılgılı çesıtlı gorıışler de bııhıtı peşı sıra ortaya vikıyor laııı altı vuzyıl boyunca Akdenı/e, Balkan lar'a, Orladogu'va vc Atrıka'nın bır kısnıına egenıen olmuş Istanlnıl'da, Osmanlı Sarayı'nda gel nıış gevmış olaylaı, su sırada yalnızca tarıh mc raklılarını değıl, guncel olayların arasında bası dönmıış kıtlelerı dc 'saııııava' baslıyor Bu Saray'da neler olmus' Kımler gclmış geçmış 9 Yu? hınlerın kadcıı ıle oynamıs hukumdarlar ne bıvim ınsanlarmış' Nasıl olmus da larıhın en u/ıın sürcn salta D lılmın yapınıuları, "Kilaplan karışlırdık..." dıyorlar n u ı n ı yürııtnıusleı'' lstanbul Sarayı ıle ılgılı ln.r konu, gerı,ckten tekrar tckrar u/erıne eğılnıeyı bcklıvor Bugunc Kadar bılınen tarıh, venıdcıı vazılmayı özlüyor Bır padısah yaşamıs Adına nıellııyeler, ovgııler duzcnlcnen butun dığeı padısahlaıdan faıklı O'ııa "deli" demışleı Delı Ibıalııın tbıahım'ın "dclılığı", bugun de soz koıuısu Bır Tuık fılııı şırkctı Ingılız ortağı ıle bııhkte yakında ılgını, bır senaryo ıle karşımıza gkacak ve bıze Ibrahmı'ın "delılığını" anlatacak Hangı kıtaplaıı kaııstırdıklarını bılmıyoru7, ama bız de kıtapları habırc karıştınp duruyo ruz Sultan tbıahım'ın "delılığını" sövlenıenın 'moda' olduğu bır ortamda bız, her /arnan olduğu gıbı, ışın tersını dılşuduk Aıaba Ibrahımın "delılığı" vaktıvle tartısılmıs m ı 9 Delı dıv,enlerın yanında "Deli degildir," dıyenler de vaı m ı ' 7ıra leciubeyle atıtasıldı kı özelhkle taııhtc, soy lenen her seyın tam tersı doğru v'kıyor Osmanlı taııhıııı en ı>ı yoruınlavanlaıdaıı i^ehbender/adc Fılıbelı Ahmvl llılmı, Sultan Ib rahım hakkında bakııuz neler va/ıvor "Sullan İbrahim tarıhınıı/ın cn mugdur, en fa/la laan ve lari/t ııgrjmıs sıınâlurından birıdır. Onun magduriyeli asırhır gc^'mış ulmasına ra£rncn halen devam etmektedır. Başına bır lelâkel K'''mis, levkâlade bir hadıse ıle SIMISÎ ve askeri bir darbe ile devrilmiş oldııgu ıçııi, aleyhıne snvlenenlerden daima >uphe elmık lu/ınıdır. Onıı lalıtlun ındircnler ve feci hır sekılde karledıp şehıd edeııler cınavctlerıni halk na/arınd ıııesrii Koslm'bılmek n,'n ona 'delı' damjjasını vıırmııslar, kndııı dııskıınu vc selıh nlarak damyalamışlardır. Hulbukı isnadlar unıııı hayalı ve devriııde cerevan eden vakaıın akışı ıle tamamen te/at halıııdedır Kendısını u h l l a n indırenlerden birı de Karaııkhı/ado Abdula/i/ Flendıdır. Onun "Rav/atul I hrar" /evl'iıe va/dıkları Sullan İbrahim'ı degıl kendı kadrını dıışıırıuıı, ıfna edıcı ibarelerle doludıır.." o n dcvrm unlu tarıhirilcrındcn Resul tkreın Kocıı da Sultan İbrahim ı^ın şunlııı va/ıyoı "Olıııııunıın u/erındcn ııı, asır ^e^tı Ondaıı hahsedt'iı lııılııtı k.ıkııı sahıplcrı bu b.ılılsı/ lıııkıımdarııı lıukıkı sıınusını Korenıt'dıler. Hakkında va/ılanljr ıdıııııı 1 , 1 vırılen lelva kadar /â11 1 lımanedır Sıııe ^clcıı halalı yoruşıııı, 'Delı vc gaddar tbralıını'ııı vcrıııc lıııslı \c lııslı polılıkar lstanbul da ılk kahvehaneler, Sultan İbrahim dönemınde (16401648) açılmıştı cıların kurbanı olmus 'magdıır, mazlum ve lenıi/' tbrahım'ı kuymak lazımdır. llalkın olıımune vanıp ağladığı adamdır..." Avııstıııyalı tarıhvi Hammcr de İbrahim ko nusunda ınsaflıdıı Hamuıer, "Devrinde hukumcl işkTinın saı>ınlısı/ jııruduğunu, şiddetli bir lenkily'i olan larıhın valıiın lesırlere vol acmavan şahsî kusurları mıısaınalıa ıle kar>ıla>acaj{inı" soylüyor tsmail llakkı li/ıınvarşıh'nın tıkrı de şu "Sullan İbrahim'in ilk işi halkın lıu/ur ve relahı volunda Istanhul'dan ba>lavanık havalı ııı ıı/l.ılıııak oldıı. Sullan Mıırad dfvrıııı.ı )>eıııs sıııslııiKilUrıııın ıııes'ııllerıni aramadı, fakal kendı devriııde lııUıass,1 halkın gıda maddelerı ıle ovnavarak şahsî nu ılaal lemin edenlerin amansı/ea kahredıleıe^ını lstanhul Kadısı'na gonderdİRİ bir ferınanla ılaıı eltı. Sullan Murad'ın paralarıııın ayan bo/uklu. Ycnı Padişah ayarı ' l u m u s l u ' para darbellırdı... Pıyusaya guven sa(;ladı... I vveke yu/ virmı beş akı,a olan bir kıırıış seksen akı,aya, ikı yn/ elli akçaya çıkan hır allın da >ıı/ altmış ak(,a>a dııstıı..." Sıılı ııı Ibıahım'ın istanbııl'da (ebdıl ge/eı ken halkın 'kmck alınak 1 , 1 kııyrukta bekledığını 11 1 gordııguııu vı sarayma dondukten sonra sadıa /aıııa hılahı.11 soylc bır ırade v'kaıdıf iı.ı aısıvILI orl.ıv 1 koyuvoı "Sen ki lâlâııısın tslanbiıl'da lebdıl gıverken fırın onlerinde ekmek alınak 1 , 1 bcklevenler 11 1 gordum. Tebai şâhanemden lııchırının ekmek almak içın bir an dahı olsa brkleınesıne rı/ai şâhanem voklur. Bir hoşı,a mııkayved olasın.." rarıln,ıleı, Sultan İbrahim devıınde vapılan duzenlemclerı ortaklaşa bır dılle altı ın.ıddede topluyorlar 1) (,aısı pa/aı duzeıılemesı (ö/ellıkle gıda maddeleıı, esıı ve kole tıcaıetı, havvan fıvatlarında darh, koııirol ve kaı haddı ayarlama ) 2) Vılayetleıde k.ıdaslro ol<,umkmelerı 1) Osmanlı lopıaRiıula ılk ııulııs sayımı 4) Vergı rctornııı (Nıılusıı a/.ılaıak gclırı dusmus ycrlcşım bolgeleıındeıı alııımava devam edılen vcrgılcrın ıptalı) ^) But(,c gehr ve gıdeıınde ayarlama 6) Maasların munta/am odeıımesı Sultan Ibıalnm'ın dcvrı, Osmanlı Saıavı'nın ve Isiaııbul'uıı tarıhte en koyu anaısı donenıle rındeıı bıııııı yaşadığı bır devırdır Iaııhı»ı Şelı berıder/ade 1 ılıbclı Ahmct Hılmı'nın "felaket" dedıgı de ıstc bııduı lin kl.ıka ık IKI /aıııau olduğu gıbı, "l'adişahın u/erınc ^okınıı^" ve oıuı, 'şcanıetlı bır dcvrm' kurbanı yapmıslıı larıhı,ık'dı.ıı sonıa sımdı dt IIIIIKIILI oııu kıırban etnKvc dıvam edıvoı J "Delı lakabı takılarak tahttan ındırılen 18 Osmanlı Padı şahı Suhtn İbrahim ın tuval uzenne ozenle çalışılmış bır yağlıboya resmı (Tonkapı Sarayı Muzesı) 8