Katalog

S A 6 L I K Erdal Atabek Depresyonda çare tükenmez! Insanın çaresizlikte tıkanıp kalmaması, her durumda çözüm yolu bulabilen bir canlı olmasından kaynaklanıyor... Depresyon yaratan etkenleri ortadan kaldırabilmek de belki "uygar olma"nın da ölçütleri... sanı olan bır yan var Belki de sorun burada değıl Sorun, buradan çıkamamakta Dahası, ınsanın sorunları büyuterek kendını bır (.ukura atma sında Dahası, ınsanın, olmayan sorunları yaratarak kendını o vukura atmasında "Depresyon"u hastalık yapan da bu değıl mı? Her "depresyon olayı" kısıyı ı,evresınden koparnıa/, çoğıınun farkına bıle vanlnıa/, bıraz durgun lukla bıraz suskunluk arasında gcçer gıder. tnsdnların bır bölümü olayı böyle yasar Çızgının altından çızgıyc çıkıp gcne ınerek Bır bölıımü ıse, çızgının altından vıkınta "çızgının üstüne" geçer öncekı durgunluksuskunluğun ycrını taşkınlıkaşırı konuşkanlık alır Insana, "Bugünlerae süngüsü pek düsük", dedırten "depressıf durum", yerını, "Bi/imkinin keyfi pek yerlnde masallah", dedırtıcı bır aşırı neşeye bırakmıştır Psıkıatrı bılımı, bu ruhsal değışmelenn nedenlennın pek de bulunmadığı durumlara "hastalık" der Burada, olgularla tcpkıler arasında dcngesızhk vardır Yoksa, gerçekten üzüntüye yol açan önemlı bır olay, bır kayıp, bır başarısızlık, bır bcklentının gervekleşmemesı ııısanı elbelte üzecektır, dur gunlaştıracaktır, suskunlaştıracaktır Ama olgularla tepkıler arasında dengesı/lık varsd, ınsan, ken dını zorlayan olguları aşmakta güçlük çekıyorsa, aslındd zorlayan etken o dcnlı güçlü olmadığı halde ınsan bıınu yenemıyorsa, o zamaıı bır "hasta lanma"dan söz ctmek gcrckır Perıyodık olarak yınelenen ruhsal vökkünlük (depresyon) ve taşkınlık (manı) nöbetlcrı, "psikoz manyakdepressiv" dıye bılınen bır ruhsal hastalıktır (,ağın hastalığı değıl, ınsanın eskı hastalığıdır Hıpokral'ın tanımladığı hastalıklardan İbni Sina da sözünü etmış Belki de olay, hastalık olmaklan vok, bır uyum bozukluğu ya da bır uyum ısteksı/lığıdır Ruh sağlıgında neyın "normdl", neyın "normal dışı" olduğunu saptamak da kolay ım1' "Normdl" olanı kım saptıyor? Ncyc görc saptıyor7 Toplumların nornıalı değışmıyor mu 7 Bu rada da bır tartışma var. PsiklatraAnli Psikialri lartışması Psıkıatn, toplumların genelgeçer değerlerıne göre norm koyınak, buna karşı vıkanlan da "ruh sağlıksı?" dıye etıketlemeyle suçlanıyor Kuşkusu/, bu kadar basıt değıl "Depresyon"da ınsanı bır yan var, doğru Ama, ınsanın çarcsızlıkte tıkanıp kalmamasında daha ınsanı bır yan var Insan her durumda çözüm yolu bulabilen bıı canlı Ayakta kalışını, ureyebılmesını, üretebılmcsını, yaratabılmesını bu yeteneğıne borçlu Doğaya egcmen olmasının temelındc bu var Bunun ıçın de, ınsan topluluğunun, bıreylcrını koruması gereklı Insan topluluklarını "toplum" yapan, toplumları "u>gar" yapan da bu değıl mı'' Toplumlar ölçeğınde, "depresyon yaratan etken lerı", ınsanlık ölçeğınde "depresyon yaratan etkenleri" ortadan kaldırabilmek belki de "uygar olma"nın da ölçütleri Işsı/lığı ortadan kaldıran ekonomık örgütler, güvensızlığı ortadan kaldıran sosyal güvenlık örgütlcrı, savaşları ortadan kaldırmaya çalışan barı; Orgütlerı, ınsanıa yaşanıamn, ınsanca dUsünmenın engcllcrını ortadan kaldırmaya çalışdn ınsan hakları örgütlerı, ısçı haklarını korııma uğrası veren scndıkal örgUtlcr, mcslek haklarıyla uğrasan meslek kurulıışlan toplumsdl ölçekte "anlidepresyon" orgütlerıdır "Depresyon", düzelebılır bır rahatsızlık llaçla sağaltımı başarılı Ama, asıl başarılı sağaltım, "ın sanld yapılan sağaltım"dır Psikoterapi dencn bu Belki de ıııs.ıın lyı jnlanıan.n yolu bıra/ da dep resyonu 1yı anlamaktan geçecek [ ] • • m™ aresi/im. Hiçbir çıkış yolu yok. Duşu^ B nu)orum, ha>ır yok. Bir ara umullan^f mış gibı\dim. Sanki bır şe>ler olabilırdi. O da vanılgıvdı. Çıkısı >ok bu işın. Billı, bılıyorum. Bıılıııı suç bcnde. Yapınam gerekenı japamadım. tşlerın buralara gclmesinln suclusıı benım. Bır ışe >aramaın hen Hıçhır ı>e yaramam Şoyle bakıyorıım da, haşardıgım hiçbir iş >ok. Başarabilecegım ıs de vok 'Havatın ııe anlamı var1"' Insan kendıne sormalı bıınu. Sahi, hayalın ne anlamı var? Hiçbir anlamı yok. Hayat anlam§ızdır Ama ınsanoglu kendıne anlamlar buluyor. Hepsı zoraki. Hepsı zorlama. llepsi yapa>. Gerçekle hayalın hıçbır anlamı yok. Her sey saçma. Saçma >e gulunç. Yakışlırma. Ben cezavı hak ellim. Suç benıııı ve cezalanmam gerekıyor Suç i>leyen le/asını çekmeli. Suçlu benim ve hak ettigim cezayı çekmeliylm." Bu ıç konuşmanın çı/dığı lablo, depresyonun renklermden, çı/gılcrındcn olujuyor depresyon, belki de heıkesın zaman zaman yaşadığı bır ruh durumu mu' Böyle bır ıç kıtıklığını yaşamamış ınsan var mıdır' Yoksa "depıesyon" bır hastalık de ğıl de, yaşanıp yaşanıp geçen bır gereklıhk mı' Doğrusu, "deprcsvonun klınığı" üzemıdekı bılgıler çok da, "deptesyonun felsefesı" u/erındekı bılgı Ier hemen hemen yok gıbı Rıılıbılııııdt 'dııvranı>çılar' dıye bılınen yönte mı ızleyenlerden Seligman'ın bana ılgınç gclcn bır göruşu var "Ogrenılmıs çaresi/lık" Selıgman, köpekler ıı/eıınde yapılan bır dene ye önem vermış Deney şu köpeklerc bır yandan eleklrık akımı vererek onu bır kaçımnd davranışı na sokarken, dığer yandan da kaçabılmesını önle ycrck, bır surc sonra köpcğın kaçma çabalarından vazgeçtığı görulmektedır Köpek artık leslım ol muştur Uyaran karşısında lepkı gösıermcmckte, üzüntülü ve durgun bır c,aresızlık ıçıne düşmekıe dır ''öğrenılmış çarcsızlık" lnsandakı teslım olma dırenme kar^ıllığınm clen gesı Depresyon, teslım olmadır Ama, bır yanıyla da leslım olmayı kendıne yedırcmeme Teslım olma, vevresıne ve kendıne dönıık ölke yı gelırıı Su^lııluk dııygusunu, ışe yaramazlık duy gusunu, ce/ayı hak etıne duygusunu Ö/saygı yılımı budur Kı>ı kendıne verdığı, ken dıne vermesı gereken değerı yııırır (jart'sı/ bır olke ınsanın kendıııı." yonelıı Kcndını yok cımc duygusu budur Kendını yok elınck, kendınde arlık dcivanaınd dığı değersı/lığı >ok ctmektır (.arcsızlıklcn ü/kı^ıma (ınlıhar) u/anan (,1'gı boyle olıısuı Bu çızgı, hıı, kımse nın duz bır çızgı değıldır, bır bırıııın e^ı dt1 ğılclır, heı ııoktusı \ok belııgın «Jegıl dır llemıngway artık \a/amadığı ıçın mı a\ tule ğını ağzına dayamışlı' Marılyn Monroe artık cs kısı gıbı vekıu olmadığına kaıaı verınıe mı ııyku haplarına sarılmıştı9 Her şeyı bılemeyız Yaşlı bır ınsan umudunu ncrede yıtınr'' Oenı, bır kı/ dunyayı nasıl kapkaıa görıır9 Insan nertde tıl kenır7 Insan nercdc bıtcr' Her scyı bılcmcyız Bu yet gelıı ve ınsan, "çı/gının allına du>er" Isteksızlık, kararsızlık, harckct cdcmcmck, canı hi(,bır ^eyı ıstememek •joyle duşunuyorum da, "depresyon"da vok ın Safrakesesi hastalıklarmda diyet Safra karacığer tarafından yapılan, safrakesesinde depolanan, zaman zarnan da safra yollarıyla barsağın ust bölumune açılan bır kanalla sındırıme katılan bır salgı Safranın gorevı özellıkle yağ sındınmını kolaylaştırmak Boylece de sındırımde önemlı bır etkınliğı var Safrakesesı ve safra yollarının hastalıklarmda yapılması gereken diyet de önem taşır Bu dıyetın temelı, safranın temel ışlevlerını hafifletmeye dayanır Bu da yağ sındınmını yuklememektır Kızarmış besınler bu nedenle yenmemelıdır Gunluk yağ mıktarı da azaltılmalıdır Safrakesesını fazla çalışmak zorunda bırakacağı ıçın alkol alımı da zararlıdır Bıber, çeşıtlı baharatlar, acılı yıyecekler de sındırımın guçleşmesıne yol açtığından lısteden çıkartlmalıdır Fazla kıloların azaltılması, beden hareketınin sağlanması da sağaltımın önemlı yardımcı larıdır Lıflı besınlerın yenmesı, kepek ekmeğı, sebzeler, salatalar bu hastalıklarda yenmesı yararlı besınlerdır Dıkkat edılecek bır nokta da bır oğunde fazla yemek yerıne, az ve sık yemek yıyerek sındırımı rahatlatmaktır Kuşkusuz, safrakesesının ve safra yollarının çeşith hastalıkları sadece dıyetle duzelmez Ancak uygun dıyetın sağaltımda önemlı bır rolu olduğu unutulmamalıdır U • 16