Katalog

S A 6 L I K Erdal Atabek Sıcaklarda ayaklarınız şişiyorsa Yaz mevsiminde, ayaklarda şişme olduğu doğrudur. Tıp dilinde, "ödem" adını alan bu olay, ciddi bir hastalığın varlığından doğmamış olabilir. 7 . Bedenin su ve tuz dengesinin sağlanmasında hormonların önemli bir etkisi vardır. Hipofiz arka lobunun hormonu olan AOH (Anti diüretik hormon), böbrek üstü bezinin hormonu olan Aldosteron, cinsel hormonlar çeşitli biçimlerde sutuz dengesini etkilerler. Kadınların âdet öncesi göz kapaklarında, yüzde oluşan hafif ödemlerinin nedeni büyük olasıhkla hormonal dengeye bağlıdır. Âdet görüldükten sonra bu ödemler kaybolur. 8. Kısa zamanda aşırı kilo verenlerde, yaşlanmayla birlikte dokuların basıncı azalır, dokular gevşer, böylece dokuya gelen sıvı geriye dönmekte güçlük çeker, bu da ödem oluşmasına yol açar. 9 . Kılcal damarların geçirgenliğini arttıran alerjik olaylar, mikrobik olaylar, travmalar gibi etkenler de ödeme yol açarlar. Alerji yapan bir besin yendiği zaman oluşan ödemin nedeni budur. Bir dize çarpıldığı zaman olan ödemin nedeni budur. Romatizmalı eklemler, bu nedenle şişerler. 10. Bazı ödemlerin nedeni de tam olarak anlaşılamaz. Gene aynı mekanizmalara bağlı olarak oluşur, ama nedenleri tam olarak bulunamaz. Böylesine karmaşık bir oluş biçimine sahip olan ödem olayı, damarlardakı basıncın, kanın içindeki maddelerin, dokuların durumunun, hormonların ortak dengelerindeki değişikliklere bağlıdır. Ödeme karşı alınacak önlemler . Ayaklarınızdaki şişlere, yani ' ödemlere karşı ne yapmalı sorusuna verilebilecek yanıtları şöyle sıralamak mümkün: • Öncelikle, kendimizde ödeme yol açabilecek bir hastalığın bulunmadığından emin olmalıyız. Eğer, bizi meraka düşürecek bir ödem durumu varsa, bize bir hekim yardımcı olabilir. Bunu geciktirmeyelim. • Her gün, ayaklarımızı, altına yastık, ama sert bir yastık ya da sert bir şey koyarak yükseltip, otuz dakika ile bir saat arasırtda diniendirelim. Bu dlnlenme ayaklarımızın kan dolaşımına yardımcı olacaktır. • Gene her gün, belirli bir süre yürüyüş yapmayı alışkanlık durumuna getirelim. Çeşitli sporlar da iyidir. Ama, hiçbir şey yapamıyorsak, yürüyebiliriz. Ayaklardaki kan dolaşımımıza yardımcı olalım. • Ayaklarda, bacakları sıkacak çoraplar, dar ayakkabılar kanın geriye dönüşünü engeller. Giysilerimizln sağlığımıza yardımcı olması, şıklıktan önce gelen bir etkendir. • Aşırı tuz almayaiım. Aşırı tuz ' alımı, birlikte su tutarak dolaşımın güçleşmesine yol açar. Kalbin, böbreklerin yükünü arttırır. Gizli tansiyon yükselmesine neden olur. Yemeklerimizi, az tuzlu pişirelim. Ek tuzu kesinlikle koymayalım. az gelince ayaklarım şişmeye başlıyoı. Sabahlan bir şeyim yok. Gün boyunca öyle yorulacak iş falan da yapmıyorum. Ama öğleden sonra ayaklarım şişmeye başlıyor. Ayakkabılarımı çıkarmaya korkuyorum. Neredeyse bir daha giyemeyeceğim diye korkuyorum. Bir arkadaşıma sordum. Böbreklerin mi bozuk? dedi. Bir idrar tahlili mi yaptırsam, bilmem ki?" "Benim de, durup dururken göz kapaklarımda şişme oluyor. Sonra kendi'iğinden geçiyor. Ne olduğunu bilmiyorum. öyle hastalığım falan da yok. Doktora gitmek de istemiyorum. Bakarsın, bir hastalık falan buluverir de durduk yerde başıma iş açılır." "Ayaklardaki şişme varisten canım. Bir tanıdığımda vardı. Iç varis bulmuşlar. Bende de iç varis var herhalde. Topuklarım, ayak bileklerim şişiyor. öyle bakmakla anlaşılmazmış. Ne yapayım bilmiyorum ki? Varisin ameliyatı var diyorlar." Bu konuşmaları yanımızda yöremizde sık sık duyarız. Yaz mevsiminde, sıcak havalarda, ayaklarda şişme olduğu doğrudur. Ayaklardaki şişme, göz kapaklanndaki şişme, tıp dilinde ÖDEM dediğimiz olaydır. Bunun neden olduğunu anlamak için olaya kısaca bakalım: Kalpten pompalanan kan, atardamarlar yoluyla kılcal damarlara gelir. Buradan topİardamarlar yoluyla gene kalbe döner. Kan dolaşımının özü budur. Şimdi, küçük atardamarlarda basınç artarsa, damar dışına çıkan sıvı artar; küçük toplardamarda basınç artarsa, sıvı geriye dönemez; dokuların basıncı azalırsa, Qraya gelen sıvı, orada birikir. Bunların hepsi de, damar dışına çıkan sıvının dokularda birikmesiyle ' sonuçlanır. Ödem dediğimiz de budur. Çok iyi anlamadınızsa, merak etmeyin, olay karmaşıktır, siz de hekim ya da biyolog değilsiniz. Burayı atlarsınız, olur biter. Şimdi, gelelim pratik sorularımıza. Konuyu daha iyi aydınlatırız. 1. Kalp yetmezliği dediğimiz hastalıkta, ödem olur. Hastalığın önemli belirtilerinden Y birisi budur. ödem, ayaklardan başlar. Deri sert, gergin, mor bir renk almıştır. 2 . Böbrek hastalıklarında ödem olur. Burada özellikle, iki tip böbrek hastahğı önemlidir. Birisi, çocuklarda, gençlerde daha çok görülen "akııl glomerulonefrit" dediğimiz hastalıktır. Burada ödem, göz kapaklarında, yüzde ve hafif olarak ayaklarda görülür. Diğeri, "nefrolik sendrom" dediğimiz hastalıktır. Burada ödemler ayaklardan başlar, aşırı ödem görülebilir. 3 . Karaciğer hastalıklarında ödem görülür. özellikle, siroz hastalığının önemli belirtilerinden birisidir. Bu hastalıkta, karın içinde su birikmesi (asit) daha önemlidir. 4. Bu hastalıklar olmadan da ödem görülebilir. lnsanların çoğundaki ödem, bu hastalıklann dışındaki nedenlere bağlıdır. Uzun zaman ayakta durmak ve hareketsizlık küçük atardamarlardaki basıncı arttırarak ayaklarda ödem olıışmasına yol açar. Tezgâhtarlar gibi uzun çalışma saatlerinı ayakta ve oldukça hareketsiz geçirmek zorunda kalanlarda görülen ayak ödemlerinin nedeni budur. Oturarak çalışmak durumunda olmak da aynı nedenlerle ödeme yol açar. Bu duruma bağlı ödemler, fazla değildir. özellikle, doku yapısının gevşek olduğu ayak bileklerinde ödeme yol açarak kişiyi rahatsız eder. Bu tip ödemin fark edilir özelliği, ayakların uzatılarak yatıldığı gece uykusundan sonra kaybolmasıdır. 5 . Sıcak havalar, damarların geçirgenliğini arttırarak ödem oluşmasına yardımcı olur. Sıcak havalarda uzun süre ayakta durmak ve hareketsizlik birkaç nedeni birlikte etkili kılar ve ödem olur. 6. ödem oluşumunun tcmelinde, su ve tuz dengesinin bir anlamda bozuluşu vardır. Bedenin tuz tutuşunun artışı, ödem oluşmasının önemli bir nedenidir. Bu bakımdan aşırı tuz alımı da, diğer etkenlerle birlikte ödem oluşunu arttırır. Yaz aylarında, farkında olmadan aldığımız tuz miktarını arttırırız. Bu da, çoğu kez diğer etkenlerle birleşerek, ödem oluşmasına yardımcı olur. Bilmemiz gereken nedir? ödem olayında, bilmemiz gereken en önemli yan, ödemin olması için mutlaka ciddı bir hastalığın bulunması gerekrnediğidir. Bu bakımdan, öncelikle, yaşama biçimimizi gözden geçirmemiz gerekir. Çalışma hayatımızda da, evimizde de büyük zamanımızı ya ayakta ya da oturarak geçiriyoruz. Bu duruş biçiınimiz, kan dolaşımımıza yardımcı değildir. Az hareket ediyoruz. Hareketsizlik, kan dolaşımını güçleştiriyor. Gerek ayaklanmız. bacaklarımız, gerekse bedenimizin tümünün hareketi kan dolaşımına yardımcı olacaktır. Aldığımız tuz miktarına dikkat etmiyoruz. Oysa, yineliyorum, ama önemli; yemeklerimize hiç tuz koymasak bile, besinlerin içindeki tuzla yeterli miktarda giinde 45 gramtuzu alıyoruz. Yemeklerimize normal tuz koyarsak, aldığımız tuz miktarı 10 grama çıkar. Oysa, sofrada elimiz tuzluktan ayrılmıyor. Böylece, günde 2030 gram tuz alanlarımi2 var. Bu da ödem oluşumuna yardım ediyor. Aşırı hızla kilo vermek, doku gevşekliğine yol açıyor. Hele, yaza çıkarken yapılan bilinçsiz diyetler, kısa zamanda kilo verme hevesi kolayca bu durumu yaratıyor. Yaşlanma, ister istemez dokuların gerginliğini aıaltıyor. Dokular gevşiyor, pörsüyor. Bu da, dokulara gelen sıvının, yeniden damarlara dönmesini güçleştiriyor. Bu durumların önlenmesi de, kilo vermenin daha uzun zaman diliminde yapılması, belirli bir jimnastikle birlikte yapılmasını gerektiriyor. Yaşlıların da yürürneyi ihmal etmemesi gerekli. Doku gevşekliğinin hareketle bir ölçüde önlenmesi olanaklı. önemli olan bilgi, dikkat, bilinç. Bedenimize hiç de iyi davranmadığımızı neden fark etmiyoruz? D • Aşırı kiloların ödem bakımından zararlı olduğunu unutmayalım. Belirl bir zaman dilimi içinde, fazla kllolarımızı verellm. Aslında, bu konunun, zaman zaman diyet yapmak değil, mutfağın buna göre düzenlenmesi olduğunu bilelim. • Alerjinin ödeme yol açtığını biliyoruz. Biz de, alerji yapan şeylere dikkat edelim. Bu konularda dikkatli olalım. Alerjik ödemlerin nerede olacağı belli değildir, ciddi sorunlara yol açabilir. • Varlsler, toplardamarların hastalığıdır. Deride görünen kılcal damar genişlemeleri varis değildir. Ama, toplardamarlarda ya da lenfa akımında güçlük varsa, ödeme yol açabilir. Bu konudaki kuşkularımızı bir hekim giderebilir. • Eğer, genel önlemlerle ödemi önleyemiyorsak, gerekli incelemelerin yapılması zorunludur. Bir hekime başvurmaktan çekinmeyelim. Küçük ihmaller, büyük gecikmelere yol açabilir, unutmayalım! D 22