Katalog

S A 6 L I K Erdal Atabek Vitiligtfyu bilir misiniz? Bir hastalığın "ne olduğunu", "bu hastalıkla birlikte nasıl yaşanacağını öğretmek, bazen hastalığın kendisinden çok daha önemli olabiliyor. "Albinizm", melanositlerin varlıgına karşın melanin oluşumu için gerekli olan "tirozinaz" enziminin çalışmamasından dolayı deri renginin ve saçların beyazlaşmasıdır. "Vitiligo", melanin yapıcı hücre olan melanositlerin yıkımı nedeniyle görülür. Melanosit yıkımının nedenleri nelerdir? Bu konuda çok araştırma vardır. Çeşitli kimyasal maddelerin, nörokimyasal zararh maddelerin etkileri saptanmıştır. Organizmanın bağışıklık sisteminin etkileri incelenmiştir. Anotmal sinirsel uyarılar, enzim bozuklukları, otoimmun mekanızmaların hastalığın oluşumunda rolleri bulunduğu saptanmıştır. Bazı aılelerde kalıtsal olarak bulunduğu gözlenmiştir. Tiroit hastalıklarında, Addison hastalığında (böbreküstü bezi hastalığı), pernisiyöz aneml de (bir tür kansızhk) "vitiligo" ya daha sık rastlanmaktadır. Araştırmaların sürdUğü de bilinmektedir. Melanin pigmentinin işlevi nedir? Melanin pigmentinin temel işlevi, hücreyi, özellikle de hücre çekirdeğini zarar verici ionizan ışınların etkilerinden korumaktır. "Vitiligo" hastalığının seyrınde pıgmentıni kaybedcn bölgelerin yeniden pigmeııt kazanması, böylece renklenmesi görülebilmekıedir. Bunun tersi de olabilir. Rengini kaybeden bölgeler genişleyebilir. Hastalığın sağaltımı, rengini kaybeden deri bölgelerinin yeniden renk kazanması amacıyla yapılmaktadır. Sağaltım yöntemlerinin birisi, Psoralen grubu ilaçların UVA ile uyanlarak melanin yapıcı hucrelerin uyarılınası ve melanin yapımının arttırılmasıdır. Psoralenler eski Hint ve Mısır uygarlıklarından beri kullamlrnaktadır. Karotenoid tedavisi de başka bir sağaltım yöntemidir. Vitiligolu hastaların güneş ışığına karşı rengi açık deri bölgelerini korumaları gerekir. Sağaltımın uzun sürmesi, kademeli bir sistemin uygulanması, konunun güçlükleri arasındadır. Sebzeler rehberi Karnabahar >Karnabahar çiçektir. Manavlarda kar beyazlığında iri görünümüyle dikkatimizi çeker. Soframızda sıkça yer almaz. Oysa, özellikle B grubu vıtaminleri yüksektir, haşlandığı zaman da bu değerler pek azalmaz. (Ya C vitamini? Unutulur mu?) Haşlanarak biraz zeytinyağı ve limonla yapılan salatası, kıymalı yemeği, fırında pişirilerek yapılan yemeği bildiklerim. Kalorisi düşük sabzelerdendir. Diyet ve çeşit meraklılarına öneririm. 100 gramının kalorisi 27. Protein 2.4 gm, yağ 0.2 gm, karbonhıdrat 4.0 gm. Mineral değerlerine gelince: Sodyum 16 mg, potasyum 311 mg, kalsiyum 22 mg, fosfor 72 mg, magnezyum 7 mg, demir 1.1 mg, fluor 0.01 mq itilİRo"nuz var mı? Vitiligonuz yok, üstclik "vitiligo" nedir, onu da bilmiyorsunuz. Öyleysc bu hastalığı olanların çektiklerinden de haberiniz yok. Doğrusu biz hekimlerin bile, hastalıkların sosyal etkileriyle, bazı hastalıkların insanların sosyal ilişkilerini nasıl bo/duğu konusuyla ilgimiz yeterince değildir. Konunun bu yanını, hastalığın kendisi kadar düşünmez miyiz? Belki. Bir okurum yazmasaydı belki ben de konuya değinmeyecektim. Once, okurumuzun içtcnlikli mektubunu görelim: "Cumhuriyet DERGİ'de yayımlanan Saglık sayfanızın siirekli okuyucularındanım. Bcnim de sizden bir rlcam olacak. Benim sorunum, 'vitiligo'. Ülkemi/de pek bilinmeyen bu hastalık konusunda, maalesef liim araştırmalarıma ragmen, herkesin bildiginden degişik bir bilgi edinemedlm. Size yazmamın nedeni, okuyucunuz olarak yazılarınızdan, mesleginize ve insanlara gereken nnemi verdlginizi, en basil bir konuyu bile hazırlarken özenle çalıştıgınızı ve sevecenliginizi yazılannıza yansıttıgınızı görebliyorum. Vitiligo ile ilgili her yönden doyurucu bir sayfa (belki iki) hazırlamanızı rica elmemiıt nedeni de bu. Konuştugum lUm vitiligo hastalarını asıl rahatsız eden, halkımızın her an sordugu sorular ve tanıdıklarımı/.ın belki bulaşır korkusu ile öpiişmekten ve esyalarımızı kullanmaktan bile kaçınmaları (giyim). Hazırlayacagımı bir sayfa ile bizleri nasıl mutlu edeceğinizi tahmin ediyorsunuzdur, ayrıca tedavisi bulıınursa bu müjdeyi gene sizin sayfanı/dan dgrenmek isteriz." Ben de okuruma teşekkür ediyorum. Sadece iyi duyguları için değil, bir hastalığın toplumsal etkilerine dikkatimizi çektiği için. "Vitiligo", bir deri hastalığıdır. Deride yer yer açık renkli bölgeler oluştu "V rur. Üerınin çeşitli yerlerindeki bu "beyazlıklar", deriyi her yerde aynı renkte görmeyc ahşık olduğumuzdan önemli bir görünüm sorunu yaratır. Hastalık, sıklıkla el sırtı, boyun, testis derisi gibi bölgelerden başlar. Zamanla artabiIir, bu bölgelerin kılları da beyazlaşabilir. Nedeni tam bilinmeyen hastalıkiar arasındadır. Her iki cinste eşit oranda görülür. Her ırkta ve yeryüzünün her bplgesinde görülür. Doğumdan başlayarak her yaşta görülebilirsc de, 20 yaşın altında başlama sıklığı % 50 dolayındadır. Hasıalığın başlamasında ruhsal ya da fiziksel bir stres olayı çoğunlukla bulunur (ateşli hastalık, ameliyat, ruhsal şoklar gibi). Okurumuzun da yazdığı gibi, "vitiligo" hastalarını asıl rahatsız eden, hastalığın bu laşıcı olduğu sanısı ile hastalarla gerek kişisel, gerekse eşyaları bakımından ilişki kurnıaktan çekinilmesidir. Hemen belirtelim ki, "vitiligo"nun bulaşmayla hiçbir ilgisi yoktur. Buradaki renk açılmalarının nedeni, derinin bu bölgelerinde deri rengini veren pigmentin azalması ya da kaybolmasıdır. Hastalığın herhangi bir parazitle, mantarla ilgisi yoktur. Sadece, derinin rengini veren "melanin" pigmenti bu bölgelerde kaybolmuştur. Derimizin rengi, deri tabakası içindeki "melanosit"ler (melanin yapıcı hücreler) tarafından yapılan melaninle olıışur. Deride, melanin yapıcı hucrelerin gefişi, deriye yerleşmesi, melanin yapma süreci ayrıntılarıyla incelenmiştir. tnsanları beyaz ırk, siyah ırk diye ayıran farklar da, melanin yapımındaki farktan kaynaklanmaktadır. Melanin yapıcı hucrelerin deriye yerleşmesinin aksaması ya da deriye yerleştiği halde işlev görebilecek duruma gelmemesi, doğumluk renksizliğe yol açar. önemli olan... "Vitiligo"nun kaygı verici yönü, estetik sorunlar yaratması ve toplumsal ilişkilcri olumsuz etkilemesidir. önemli olan, "vitiligo"su olan kişinin bu duruma karşı gerekli ruhsal hazırlığı yapabilmesi, kendini çevresinden uzak tutmamayı başarabilmesidir. Ondan da önemlisi, çevrenin hastalık konusunda bilgisi olması, bu hastalığın bulaşıcı bir özclliği olmadığını bilmesi, karşısındaki insaua davranışını hastalığın etkisinden kurtarmasıdır. Ashnda önemli eksiğimiz, "sağlık kültürümüz"dür. Gerek "vitiligo" hastalarına, gerekse butün topluma sistemli bir "rehabilitasyon" uygulanması gcrckiyor. Bir hastalığın " n e olduğunu", "hastalıkla birlikte nasıl yaşanacağını" öğretmek, bazen hastalığın kendisinden çok daha önemli oluyor. Belki de asıl eksiğimiz budur.D Neler yapılmaz kı karnıbahar'la ister bol limonla salatasını yap ister yemeğlnl, Istersen kızartmaaını bile yapabilirsin. Vitamin değerleri: A vitamini 21 Ü., E vitamini 0.1 mg, B ( vitamini 0.10mg, B 2 vitamini 0.11 mg, Niasin 0.6 mg, C vitamini 69 mg. Buyurun bakalım, C vitamini değerine. Ne dersiniz portakaldan da, limondan da yüksek C vitaminıne? E vitamini, B,, B2, Niasin, C vitamini. Karnabahar salatasını hemen yemek için daha ne bekliyorsunuz?U 15