Katalog

S .0) •31 1 Bir avuç uranyum 85 ton. Merke7den çevreye ışık ve elektroman yetık dalga yayma olayının dışında başka olaylarda da böyle 'yaymd'lar görulmuştu Fransız Henrı Betquerel, uranyum denen maddenin, vevresıne, gorulmeyen ışıklar yaydığının farkına vardı (I894'de) Fran si7 Pıerre Curıe ıle karısı Bayan Curıe, bu yenı olaya, 1898'de, 'radıoactıvite' adını verdıler Kendılerı de, aynı bıçımde ışık çıkaran 'radium'u buldular 'Actıvıty' kelımesı ıse, yenı Ingıh/cede, Taalıyet' anlamındadır Böylece, 'radıo dttıvıtc' sözıuğu de, görunme7 ışık (,ıkar ma demek oluyor Olayın öbür adı radyas yon'dur Uranyum, radyum gıbı kendılıklerınden ışık vıkaran nidddelere radyoaktıf maddcler denmesı bundandır Anıak bu ışıklar gözle görülmedıklcrınden ışın dıye anılıyor lar Işınlar sağlığa 7ararlı olduklarından, bunlara oldurucu ışınlar denıyor Bu say talarda, radyasyon sö/tuğu, hep, 'ışın (,ı karma, öldürücü ışın vıkarma' bıçımınde kullanılmaktadır Nıtekım, zararlı ışınlar dan ılk etkılencnlerden bııısı Fransız Pıer re Curıe oldu Radyum ışınları kolunun derısını yaktı (Pıerre C urıe, bu yanık nede nıvle değıl, bır yol kazasında öldu) Fakai, karısı Madarn Curıe, belkı de radyum ışın larının ctkısı ıle. kanserden öldü KISA... KISA... KISA. Kaplumbağa gözcüsü Mılyonlarca yıldır bırlıkte yaşadığımız hayvanların bırer ıkışer yok olduklarını gormek huzun verıcı Bılım ıçın de buyuk bır kayıp Çunku her hayvanda doğanın bınbır sırrı yatıyor Bu sırları anlamak ve makınelere uygulamakı ıçın La Bıonıque/Bıonıes adlı bılım dalı kuruldu 9 Kuş goç ıçın yolunu nasıl buluyor Çıngıraklı yılan yuzlerce hatta bınlerce metre uzakhktakı otlar arasına saklanmış farenın varlığını nasıl anlıyor'' Yarasa zıfırı karanlıkta hıçbır yere çarpmadan nasıl hızla uçabılıyor? Ateş böceğı nasıl ışık uretıyor? Tavuk cıvcıvın çıkma zamanının geldığını nasıl anlıyor'' Turu tukenen hayvanlar bu sırlarını da bırlıkte goturuyorlar Boyle hayvanlardan bırı de denız kaplumbağaları I ! Amerıkan Balık ve Yabanyaşam Idaresı belkı de dınazorlar donemınden kalma bu hayvanların yaşam tarzlarını ureme tarzlarını ınceletıyor Bu yolla da çoğaltılmaları yollarını araştınyor Ulkemızde her yıl tonlarca denız kaplumbağası dış ulkelere satıhyor 150 kılo bır hayvandan 100 kılo et çıkıyor Radyasyon ya da öldürücü ışınlar Fransız bilgıni Henri Becquerel, uranyum denen maddenin, çevresıne gorunmeyen ışıklar yaydığını fark etti. Curıe'ler de bu olaya ' 'radyasyon'' adını verdıler. değıl de lıava boşluğu aracılığı ıle gonder mesı ı,ok buyük kolaylık sağlamıştı Telg «cafta lelın am.ak bır uaından ötekı ucuna mesaj gönderebılırdınız Bu volla habcrleş me ge(,en yıuyılın 30'lu yıllarındd başlamış tı Mors alfabesı ıle haberleşılebılıyoıdu Mdrkonı de aynı yönlenıı kullandı Mors allabesı elektromanyetık dalgdlarla her ya na yayılıyor, haberleşmeyı sağlıyoıdu Bu tuı haberleşmeyı munıkun kılan ardcd 'tel sız telgraf dendı Araun başka bır ddı dd 'radıo telegraph' ıdı Ani.dk, bu kelımelcr ugunlcrck en \oV. kullanılan sö7<.uk ı,ok U7undu, konuşmayı gut,leştırıyordu leı, radyasyon', 'radyoaktıvıte' Bır süre sonra, Ingılı/.lcr, 'telsi7 telgral ld 'rad\oaktıt' sözcüklerı İkı hdftadıı kı ttlgralı dttılar, sadece 'telsı/'ı kullan basınımı/dd, DfcROİ mı/ııı de bu sayısın dılar Amtrıkdiılıldr da 'radıo tekgrdlıp da bunl.ır hakkındd bııvok d<,ıklanid ya tdkı son kelımeyı attıldi, sddete radyo yu pıldı Ne anlama geldıklcrı a<,ıklandı Ben kulldiuı oldular Hugün kullandığımi7 ara bu yazıtnda kelımenın sadece sözluk an ıa kısata 'radyo duımesı bovle başlddı lamı u/crındc durınak ıstıyorum Sozcuk yaratma Bu arada bır nokta U7erınde durmak ıs tıyorum Her dılde kelıme uretme kuralla ıı vardır Bunlar, özellıkle dılımızde çoktur ve okullarda dılbılgısı derslermde okutulur Bu kuralları öğretmekten anuv, yenı bılım sel ve tcknolojık olayları adlandırmayı sağ lamaktır Rahmetlı Fuaı Köprülü'nun her fıısatta yıncledığı gıbı, bılım lte7yın'ı zat ve sılal' ıvın değıldır Başka bır deyışle, bılgı, kendımi7i başkalarına hoş ve bılgın göstcr mek ıçın değıldır, kullanılnıak ıçın öğrenı lır oğretılır Kelıme üretme kuralları bu ışıe kullanılmayacak olduktan sonra neden öğ rctılsın 7 Batılı, hıç de gerek olmadığı hal de, eskı Yunanta, I atıncc köklerı kullanarak yenı kelımeler uretıyor Bızde böyk bır şeye gerek yok Sö7umu bır örnekle bıtırmek ıstıyorum Uranyum, durmadan ışın çıkaran bır mad dedır (bılımsel adı ıle, Lİement'tır) Bu fa alıyet sonucu, zamanla, radyum, radon polonyum gıbı maddelere dönuşür Bu do nüşmeye lngılızcede 'decayıng' (dıkeyın) denıyor Bı/de bır ara 'tet.ez7i' sözcüğü kul lanılmıştı Şmıdı honınma denıyor Ele menı kendı kendısını bozuyor Cıüzel bır so7i.uk değıl nıı 1 Soylemııe yakınma, ^e kınme, sevınmc, dövunmc turunden bır sozcuk hvlıya Çelebımi7 bund benzer bır şey yapmış, İstanbul'a 'lslambol' demıştı U Kuyruksuz maymunlar Kenya nın Vıktorya Gölu ndekı Rusınqa Adası nda 18 mılyon yıl once yaşamış maymunların kuyruksuz oldukları gorulmuştur Bu maymunlardan Naırobı Ulusal Muzesı nde sergılenenlerın kuyruklarının bulunamadıkları sanılıyordu Sonrakı çalışmalar hayvanların gerçekten kuyruksuz olduklarını gostermıştır Boylece ınsanla maymun arasındakı mesafe bıraz daha daralmakta ı Bina ortasında bahçe Fransa nın Metz kentı Emnıyet Mudurluğu otomobıl dış lastığı bıçımınde yapılmış Ortadakı boşluk ustu camla kaplı çıçek bahçesı Lastığın boş kısmı çepeçevre korıdorlardan oluşuyor Bu korıdora da çalışma odaları açılıyor Boylece de bınada çalışanlar doğa guzellıkler nı sureklı seyredebılıyorlar B Ne dcmtk ıadyoaktıvıte' Ne demık rad yasyon 7 Hemcn hemen 100 yıldır kullanılan bu sö/cükleım so/luk anlamına dd auklık gt tırmck gtreklı 'Radyo' bır araun ddıdır, 'aktivıte' ıse Iddlıyet dnlamına gelıyor ikı sö/uık arasındd anldm bağdaşmazlığı var gıbı gelıyor ınsana Akıllı bastonlar Gormeyenlen gorenlere karşı korumak ıçın baston bulunmuş bunu kor köpeklerı ızlemış Bızde bır ara kolay gorulebılen kolluklar yapılmıştı Fakat lazla ılgı gormedı Oysa yayalar da şoförler de kollukluların kor olduklarını anlayarak hız kesıyorlardı Şımdı elektronık baston yapılmış Bundan çıkan al altı ışın engele çarpınca gerı donuyor Donen bu ses ışın olarak değıl ınce ses olarak korun kulağına gelıyor Baston ikı metre yukseklıktekı duvarları 3 metre uzaklıktan haber verıyor Otomobıller al altı ışın (sıcaklık) çıkaran araçlar olduklarından bunların ışınları da bastonda sese dönuşuyor Boylece duran bır otomobıle çarpma da onlenıyor I Yaz 86 Turları Otobusle Avrupa Turu (25 gun) 13 Hazıran/7 Temmuz Latince kok Latımede 'radıus' kelımesı, daırenın merke7inı vunberınt bağlayan çızgıdır Hu na daırenın yarı vıpı dıyoruz Sö7cüğun ıkınu anlamı tekerlck vemoennı poyraya (dıngıl gobeğı) bağlayan parmaklardır Bı sıklel tekerleklennde bunu apaçık göruruz U«,üncü anlanı, ışık dcmetıdır Bır noktadan vepe(,tvrc etrafa ydyılan ışıklar Mer kezden (.evreve doğru bu uzaklaşmava 'radıate' (reydıeyl) denıyor Olayı, ışığın ydyılmasında daha lyı göre bılırı/ Mumdaıı, elektrık ampulunden, kıb rıiıen her tardla ışık vızgılerı yayılır Buıut '•adıatıon' adı verılmıştır (reydıeyşın) Aynı olaya 'radyo dalgaları'nda da rast lıyoıu/ Markonı'nın 1894'de geıvekleştır dığı radyo araunda merkezdcn her tarafa yayılanlar, elektromanyetık dalgalardır Buluşıunun, dalgaları telgraftakı gıbı telle Avrupa Başkentlen Turu (16 gun) 4 19 Hazıran Ispanya/Kanarya Adaları (14 gun) 4 18 Hazıran Her Hafta Kıbrıs 23 Nısan ve 19 Mayıs ta Bodrum/Marmarıs gezılerı Not bnıphva OZPI ındınm uygulanır Seks ve sigara 1200 genç kız uzerınde yapılan araştırmalar sigara ıçen genç kızların sekse daha duşkun olduklarını orlaya koymuş Bu gıbıler daha kuçuk yaşlarda seks faalıyetlerıne başlıyorlarmış Başka bır ılgınç gozlem de şu olmuş Gebolık ılaçlarını duzensız kullananlar yanı belırlı aralıklarla kullanmaydnlarla tıp yetkılılerının onermedığı bıçımde kullananların da sıgaraya daha duşkun oldukları saptanmış Araştırmalar Amerıka nın Johns Hopkıns Unıversıtesı doğum uzmanı Laurıe Zabın tarafından yapılmış n HA1JUR TURI7M VE SEYAHAl A S Yıldız Posla Cad 52/4 80700 tîpntepe Istanbul Tel 172 11 17 (4 hatj Telex 31291 Hatr Tr A nn 30