Katalog

katının çevreye yayılacağı biliniyor. önumuzdeki ay ve yıllarda, olayın meydana geldiği çevrede binlerce üısan aşırı radyasyona maruz kalma nedenıyleçeşitli hastalıklara yakalanacak. Uluslararası Çevreci Kuruluş Greenpeace'e bağlı uzmaııların yaptikları hcsaplara göre, önunıüzdeki on yıl içinde 4050 bin kişı guatr bczı, ılık ve kan kanseıi olacak. Onbinlerce insan yıllarca cvlcrıne dönemeyecek. Sovyetler Birliği'nin en verimlı topraklannın bulunduğu bölgede yuzlerce kilometre kare alan radyoaktıf kirlenme nedeniyle tarıma kapanacak. Sovyetler, reaktör ve çevresırn radyoaktiviteden temizlemek için yıllarca uğraşacak vc milyarlarca dolar harcayacak. Çernobıl laeiasmın Sovyetler için sonuçları bunlara sınırlı kalmayacak. Kaza, şimdiden Sovyetlerin uluslararası prestıjıne darbe vurdu. Sovyet rejiminin gİ7İikapaklılığı, "Sovyel nükleer teknolojibinin geriliği ve santrallannın ilkelligi" bütun dünyada konuşulur oldu. Olayın Sovyetler ile Doğu Avrupa ülkeleri arasında bazı gerginlikler doğurması; bıı ulkelerde Sovyetler'e karşı mulıalefeti guçlendirmesi beklenebilecek gelişmeler. Polonya'da Sovyetleı'in ka/ayı uzun süre gizlemelerını protesto edcn gösteriler, bunun bir işareti olarak görülebihr. Çernobıl olayının dünya çapındaki etkisi ise, nükleer enerjinin kredibilitesinin ağır bır yara alması; nükleer enerji programlarının arzettiği çeşıtli sorunların yenıden gundeme gelmesi olacak. Gelişmiş Batı ulkelerinde sıyasal muhalcfet, a/.alan elektrik tuketimi, artan malıyetler ve ucuzlayan petrol gibi nedenlerle zaten buyuk çapta aksayan nükleer enerji sanayiinde bu kaza sonra.sı daha bılyuk gerılemeler olması kuvvetle olasıdır. Bu bağlamda, 1979 yılında meydana gclcn ABD'nin Three Mile Island santralındakı kısnıı reaktör erınıesi olayının, o tarihten bu yana ABD'de hıçbır yenı reaktör yapılnıamasında onemli rol oynadığı unutulmamalıdır. Batı ülkelcnndcki nükleer enerjiye bağlı çıkar gıuplarının ve nükleer enerji taraftarlarının, Çernobil'de olanları Sovyetlerin gerı teknolojık duzeyı, RBMK tipi reaktörlerin ılkellığı ile açıklamaya çah^acaklarına kuşku yoktur. Ne var kı, ABD'de tam bır reaktör erimesı olayına 1060 dakıka yaklastığı hesaplanan Three Mile Island Santralı'nda kazaya uğrayan RBMK değil, Batıda en yaygın olan PWR (basınçlı hafif su) tıpı reaktordur. Bu reaktör de guvenilir olmama açısından şıddetle eleştirilmektedir. (Prof. Dr. Tolga Yarman'ın 2123.7.1984 tarihinde Cıımhuriyet'te yayımlanan "Nükleer Enerji Neden Gö>den Düşuyor?" başlıklı dızısının temel konularından bin budur.) ABD Nükleer Enerji Düzenleme Kurulunun 1982'de yayımladığı bir incelemeye göre, Çernobil'de olan cınsten bır kazanın ABD'de meydana gelmesı halinde, 50.000'den fazla in sanın ölmesi, 100 milyar doların üzerinde bir hasarın oluşması söz konu.su olacaktır. Çernobil faciasının yeniden gündeme getirdiği bir konu da, nükleer enerji programlarını örten "sır perdesi"dir. Bu programlar, yalnızca Sovyetler Bırlıği'nde değil, değişik ölçulerde olmakla bcraber, hemen tum ulkelerde buyuk bir gizlilik ıçınde yürütülmektedir. Santralların guvenlik içinde çalışabilmesi, olası sabotajlara karşı korunması, bunlann ışleyişıyle ilgili bilgilerin gizlı tutulmasını gerektirmektedir. Nükleer reaktörlerin isleyısleri sırasında atom silahları ham maddesi plütonyumu üretmelcrı gizliliğin bir başka gerekçesi olmaktadır. Bu gızlilik perdesinden, nükleer santrallarda meydana gelen çeşıtli arıza ve kazaların kamuoyundan gizlenmesi için de yararlanıldığı biliniyor. Demokratik ulkelerde, bu "arızalar"ın saklanması devletten bağınısız basın organlarının ve gönüllü kuruluşların gözetımı nedeniyle guç olmaktadır. Nükleer enerji pogramlarının arzettiği tehlikelerin oldukça özgur bır ortamda tartışılabildiği bu ulkelerde, güvenlık sistcmleri üzerinde daha buyuk bir dikkat gösterildığıne kuşku yoktur. Böyle bir gozetim ve tartışmanın bulunmadığı Sovyetler Birliğı'ndc, guvenJik önlemlerinin asgaride tutulabıldiği, Çernobil olayıyla meydana cıkmıştır. Kıtle ıletışım araçlarının devlet tekelınde bulunduğu, devletten bağımsız gönüllu örgütlenmelere izin verilmeyen Sovyetler Birliği gibi kapalı rejimlerde nükleer enerji programlarını saran "sır perdesi" ancak Çernobil kazası gibi, gİ7İenmesi mümkün olmayan bir durumda yırtılabiliyor. Bu gerçekler, nükleer enerjınin kapalı ve baskıcı rejimlere uygun duşen, antidemokratik eğilimleri güçlendıren bir enerji turü olduğu yönundeki eleştirilerin de yabana atılamayacağına işaret ediyor. Çernobıl faciasının tüm dunyaya yaptığı bir başka hatırlatma da, nükleer savaşın korkunçluğudur. Bir reaktör yangını, butun Avrupa'yı ayağa kaldıracak kadar vahım bır olay olarak ya^andı. Ya nükleer bombaların yağdırıldığı bır savaş dunyamızı nasıl bır cehcnneme çevirecek?.. Nükleer enerji taraftarı bilım adamları ve uzmanlara göre, bir reaktör erimesi olayının meydana gelmesi, yok denebilecek kadar kuçuk bir olasılıktı. Böyle bır olay ancak on bin yılda bir olabilirdi. Nc var kı, ılk nükleer enerji santralının kurulmasından bu yana geçen yaklaşık otuz yıllık surede, bir kısmı (Three Mile Island) bır de tam (Çernobil) reaktör kazası şimdiden görüldü. Her iki kaza da insanların yaptığı hatalara bağlanıyor. Benzer insani hataların, tüm insanlığı ve uygarlığı yok edebıleccğı bır çağda yaşıyoruz. Bu olasılığı nükleer teknolojıye "borçluyuz". Moskova radyosu haklıdır: Çernobil olayı "nukleeı teknolojinin barışçı kullanımınm dahı ne denli tehlikeli olabileceğını" göstermıştır. D ABD'nin Harrisburg kenti yakınlarındaki Three Mile Island nükleer santralının iki reaktöründen birinde ağustos I979'da kaza oldu. Reaktörün radyoaktiviteden temizlenme çahşmalan o tarihten beri sürüyor ve daha yıllar alacak. Nükleer santral kazalarının tümü bilinmiyor Dünyada bugün 375 şiyil nükleer santralın faaliyette olduğu tahmin ediliyor. Sovyetler Birliği'ndeki ilk nükleer santralın 1954'te çalışmaya başlamasından bu yana nükleer santralların toplam 3.800 yıllık deneyim kazandıkları hesaplanıyor. Bilinen reaktör kazalarının başlıcaları şunlar: 7 Ekim 1 9 5 7 Ingiltere'de, Liverpool'un kuzeyindeki plutonyum üreticısi VVindscale reaktöründe çıkan bir yangın, çevreye radyoaktıf maddelerin yayılmasına neden oldu. 1983 yılında ingiltere hükümeti bu kaza yüzünden 39 kışinin ölmüş olabileceğıni açıkladı. 1957 Sovyetler Birliği'nin Kasli kentinde nükleer sılah programından kaynaklanan nükleer artıklan taşıyan tanklarda kimyasal bır patlama oldu. Patlama Urallarda 50 km2lik bir alana radyoaktıf maddelerin yayılmasına yol açtı. Söz konusu alan tümüyle boşaltıldı. Olay yüzünden meydana gelen ölüm ve yaralanmalar hakkında bir açıklama yapılmadı. 3 Ocak 1961 ABD'de Idaho Falls'daki bir deneysel reaktör kontroldan çıktı. Uç teknisyen öldü. Bazı araştırmalar olayın kişisel nedenli bir sabotaj olduğu sonucuna vardı. 5 Eklm1966 ABD'nin Detroıt kentındekı Enrico Fermı deneysel hızlıuretken reaktörünün kalbi, sodyumla çalışan soğutma sistemınin arızalanması nedeniyle eridi. ölen ya da yaralanan olmadı. 21 Ocak 1969 isviçre'de Lucens Vad yöresinde bulunan deneysel bir yeraltı reaktörünün soğutma sistemınin arızalanması üzerine, mahzenlerden birine büyük miktarda radyoaktivite yayıldı. Mahzen mühürlendi. Yaralanan olmadı. 17 Eklm 1969 Yakıt yükleme sırasında yapılan bir hata, Fransa'nın gaz soğutmalı SaintLaurent nükleer enerji reaktöründe kısmi erimeye neden oldu. Ölen ve yaralanan olmadığı ve çevreye az miktarda radyoaktivite sızdığı bildirildi. 1974 Sovyetler Birliği'nin, Hazer Denizi kuzey kıyısındaki Şevçenko kentinde bulunan hızlıüretken reaktörde buhar taşıyan borulardan biri patladı. Çevreye radyoaktivite yayılmadığı bildirildi. 22 Mart1975 Alabama'nın Decatur kentindeki Brovvn Ferry reaktöründe, hava kaçaklarını tespit etmeye çalışan teknisyenin neden olduğu yangın, 100 mılyon dolarlık hasara yol açtı. Yangın elektronik denetim sistemlerını devre dışı bırakarak, soğutma sıstemindeki su düzeyini tehlikeli ölçüde düşürdü. Radyoaktif sızıntı olmadığı açıklandı. 28 Mart 1979 Pennsilvanıa'nın Harrisburg kenti yakınlarındaki "Three Mile Island" reaktöründe operatörlerin ve makınelerın neden olduğu bir dizı hata nükleer yakıtın önemli ölçüde erimesiyle sonuçlandı. Resmi araştırmalara göre bu kaza, çevredeki insanların sağlığına büyük bir zarar vermedi. Ancak bu konu hâlâ tartışılmakta. O tarihten bu yana reaktörün radyoaktiviteden temızlenmesine çalışılıyor. 7 Ağustos 1979 ABD'nin Tenessee eyaletindeki Erwın kentinde çok gizli bir nükleer yakıt santralından yüksek düzeyde zenginleştirilmiş uranyum çevreye sızdı. Çevrede bulunan 1000 kişi normal olarak 1 yıl içinde alacağı radyoaktivitenin 5 katına maruz kaldı. 25 Nlsan 1981 Japon resmi makamları Tsuruga'daki bır nükleer satralın tamırı esnasında 45 işçinin radyoaktiviteye maruz kaldığını açıkladılar. 23 Eylül 1983 Buenos Aires yakınındakı Constıtuyentes kentinde bulunan Ra2 araştırma reaktöründe operatör hatası sonucu kaza oldu. Bir teknisyen öldü. 6 Ocak 1986 ABD'nin Oklahoma eyaletindeki KerrMcGee nükleer santralında, nükleer malzeme dolu bir silındır aşırı ışıtılma sonucu patladı. Bir ışçı öldü; 100 kişi yaralandı. D ABD'nin Three Mile Island Santrah'ndaki kısml reaktör erimesi olayı, ÇernobiVden önce bilinen en biiyük kaza idL Ancak bu kazada, radyoaktlvitenin büyük kısmı koruyucu yapı içinde tutulabilmistL 15