Katalog

1 HAVADA BULUT SEN GENE UNUT Toplumun her kesimine yayılan sorumsuzluk, o boyutlarda kit insan ister istemez kalenderliğe vuruyor ya da vurur görünüyor. ovyetler Bırhğı'nde, Kıev yakınların dakı Çernobıl nöklecr sanıralmdd bır ka/a oldu Daha önce dc, Amerıka Bırlc^ık Devletlerı'nde gene bır nukleer santral kd/ası olmuştu Nukleer sanlral lar, (.ağımızın enerjı sorununun çozuınunde önenıı gıderek artan bır ycre ulaştığından, bu tıp kdzalar dunya ölı,eğınde tedırgınlık yaratıyoı Tedırgınhğın kdynağında, kazamn ol duğu yeıden bınlerce kılometre uzaklara uld^abılen "radyasyon lehlıkesı" var Böyic bır kazada, kentlcr bosaltılıyoı, yıyeceklcı, ıt,ecekler "ıchlıkelı" duruma gclıyor, kırle ncn havayla vayılan radyoaktıvıte, önlcm al nıayı oldiıaksı/ kılıyoı Insanldrı ^as.ırtan, ne yapacağını bılemc/ duruma gelıren bır olay Çernobıl nükleeı santralı kazasında da, Avrııpa ülkelerı ön lem ustunc önlem almaya basladılar Avus turya'nın bazı bolgelerınde çocuklaıın sokağa çıknıaması ıstendı, İsvt\'te ınekleı dvıı sağılan sutlerde radyoakııt kalıntılara bakın, büyuklerırnız her şcyın en ıyısını du şunur, gerekırse aı,ıklama yapar, hu/urumu /uıı surmesını sağldrlar Toplumun her kesimine yayılan sorumsu/ luk o boyutlardakı, ınsan ısier ısteıne/ ka lcndcrlığe vuruyor ya da vuıııı gorunuyor Ama, ışın aslı pek öyle değıl Nukleer gu cun savaşçı amaçlarld kullanılnidsı atom bombası olayını yarattı Hııo^ıma ve Naga zakı'ye atılaıı bombaların ınsanlığa verdığı /ararlar bun«.a yıl sonrasıııda bıle elkıleıım sılrduıuyor Dığer yandan, nukleer gucun enerjı dlanında, bu yolla pek ı,ok dldnda kul lanılmdsı yenı sorunları gundeme gelııdı Nukleer denemelerın kısa ortau/un sıırelı etkılerı taıtüjilırken, nukleeı santrallarda olan ka/alar, dunya vapında tedırgınlıge yol avtı "lyonldijlıran ı^ınlaı' dnnek olan "radyas yon", ınsan sağiığına son dercı.c /ararlı bu yuk bır tehlıke Radyasyonun yoğunluğıı, ınsana ulaşan ı^ınlaıın etkı sııresı, ışma uj rayan beden bolümlerı gıbı ö/ellıklcrc bağlı olarak çesıtlı hastalıklara yol at,ıyor Çe^ıtlı etkılerı yanında, genlerde "mutasyon" dedığımız bozui.ii değı^ıklıkler yaparak kalıu sakatlıklara sol avıyoı Kısa sıırede oriaya çıkan hastalık ve olum olayldrı ydiıında, belkı daha da önemlısı, kuN (,ük dozda rddyasyonun u/un sure alınma Miıa bağlı olarak süreğen (kronık) eıkıkr yapmas>ı Bu etkılerın çeşıtlı organ kanscrlerıne yol aı,ması buyuk olasılıkla, gıderek artan kanscr olayUrında ayırdııuı varamadığımız Jiii^ük dozlarda surüp gıdcn radyas yon etkılerının daha dıkkatle ard^ıırılmasını ^orunlu kılıyor Sureğen etkılerın bır dığerı de, yaşama suresının kısalması 1000 rad'lık bırıkımın ya^ama sıiresını °?a 10 kısalttığı bılınıyor Eıken yaşlanma, enfeksıyon hastalıklarına dıretiLin azalması, ya>ama suresının kısalmasının nedenlerı dene de ıç karartmaktan vazgcçelıın, sozü bağlayalım Havada bulut Sen gene (iranulosiller azalır Akyuvarların önemlı bır hııcresı olan granülosıtleı, ba^langıçta artar, sunra da azalırlar Bu azalma, mık roplu hastdlıklara dırcnıı azaltır Krılrosıller azalır Alyuvarlar olan cııt losıtlerın ana huLrelcrı azalarak "kansı/ıık" olıışııı Irombosıtler azalıı Kaııııı pıhııLışma mekanı^rnasının bır pdi\ası olan tıombo sıtlerın a/almasıyla çeşıtlı kanamalar gorulur Kemık ılıgı bozulur, hucre yapamaz olur Kcmık ılığı, kan hucreleıını yapan önemlı bır sıstemdır Kemık ılığının bozulnıasıyla kan hucrelerı uretımı durur Madaın C urıe, radyodktıvıie nedenıyle uğradığı kemık ılığı bozukluğundan ortaya çıkan "aplastık anemT'den ölmu^tür. 1S Enfeksıyon hastalıkları: Radyasyon eikısıyle dırenç hutrelerının azdlnidsı, ve^ıtlı mıkropların neden olduğıı derı apsclerıne, agız ıltıhaplaıına, boyun dokıısıı ıltıhapldrınd >ol avaı Kısa surede buyuk dozda radyasyon deri hastalıklarma da yol açar. Bağırsaklar: Bağırsak mukozası, ozellıkle kalın bdğır sak (kolon) mukozdsı rddyasyona ı,ok du \aılıdıı Sındırım yolunda ulseıleı olu>ur Halıl ıshal ve kusmadan, kanlı ağır ıslıal lere kddar <,e>ıtlı bağırsak hastalıkları gorulur Diişiik dozda, süreğen (kronik) radyasyonun etkileri: Kemik iliğine zararlı etkileri: kemık ılıÇı /araı goıııt, kaıı luıtıeleıını ureteme/ olur Bu etkı>le va bııiuıı kan lıut relen azalır "pansıtopeıu" ya da alvuvdrldr dzalır, "kaniizlık" olur Deri: Derıde yanma, derı ulserlerı ve s. ı:>me olur fcgeı daha u/un sıırelı yaşama gerı,ekle>ır se derıde erıtemler ve kılların dökülmesı görulur « Genetik (kalıtımsal) etkiler: Ureme hucıelerı radyasyona duyarlıdır Cıeviıi kısırlık göruluı Erkeklerde sureklı kısıı lık ivin gereken doz, öldurucu doza ya kın olduğundan sureklı kısırlık olu^mdsına pek de /amaıı kalmaz Kadında ıse, sureklı kısırlık yapan doz, öldurucu dozun ııstündedır Bu nedenle, hayatta kalma şansı olanlarda sureklı kısırlık olu^maz Radyasyon, ureme huırelerındckı genlerde mutasyon (değı^ım) yapar Böylece kalıtsal değışıklıklcr olur Bu yoldan oluşan zararlar, sonrakı kuşaklara da geçerek ka lıu /ararlaı bıçımıne gelırler Bu etkı, en önemlı zararlı etkılerden birısıdır Kanser yapıcı etkisi: Du^uk dozda sureğen radyasyonun "kan ser yapıcı etkisi" oldıığu oılaya cıkaıılmış tır Lösemı, osleogenık sarkonı, fıbıosaı kom, epıdermoıd kdrsınomd, ınsanlarda gorülmuşlür Kanser oluşmdsındd radyasyona uğrayan organın da onemı vardır Kan ser daha çok bu organlaıda göruluı Yaşama süresinin kısalması: Hayvan deneylerınden, duşuk dozda süreğen radyasyonun yaşama suresının kısalmasına yol dçtığı anla>ılnıı^tır brken yaşlanma ve enteksıyonlara karsı dırenı, a/alması, yaşama suresının kısalmasına vol açan başhca etkenlerdır fl V unut • rastlandı, Polonya'da küçuk çocuklara klı nıklerde radvoaktıf zehırlenmelere kary ılaı, dağılılmaya başlandı, Polonya hükumetı hdlktan sut almaınasını, taze sebze ve nıeyvelcrın dc vok lyı yıkanarak yenmesını ıstedı Mcrak etmeyın, bı/e bır sey olmaz Allah kerımdır, kerımın kuyusu da serındır öyle ladyoaktıl bulutmuş, yok bılmcm radyas yonmıış, bıze uğrdinaz, yanımızdan yöremızden geçer gıder Balığımızı afıyetle yerız, sütumıi7ü ıçerız, salatamızı yaparız, ıkı tck de atarız, dokunınayın keyfımı/e Tuıkıye Alom L nerjısı Kurumu Başkanı da, "Uzerimizden radyoaktivite yuklu bulullaı sık sık gevıyor v l " haberimiz olmuyur. Mesela hir ay once iransa bir nukleer deneme yaplı, bir bulul geldı geçti" demış Gelsın geçsın bulutlar, azalmasın unuıtlar Hele hele boyle toplumu panığe uğratdLdk yollu habeıler, yorumldr lyı nıyetle ke sınlıkle bağdasmaz, kötu nıyetlı kışıler karanhk emellerıne ulaşmak ıçın böyle ha berlerı yayarlar, kı halk dehşete düssün ve de mutlu, durgun, hareketsız yaşamını kıpırdatsın ısterler Maa/.allalı sonra ne olur, ışte böyle ıstenmcyen şeyler olur Onun ıçın, sız sı/ olun, bunlara aldırmaym, ışınıze gücünuzc, eğer varsa keytınıze Badyasyonun etküeri adyasyon ya da "ıyonla>tııaıı ı>ınlaı" bcdcndckı hutrelere "durdunn.u, gelıı>mesını onleyıcı, >ok edıtı" etkı ler yapar Bu etkılerınden dolayı kanserlı hiKielere karşı tedavı dmauvla kullanılıı laı "Şııa ledavısı" dıye bılınen olav budur Çabuk gelı^en IniLieler, radyasyona karşj daha duyarlıdıılar Bıvolojık ve teknık özellıklerının ayrınıına lazla gıımedeıı ana hatlarıyla radyasyo nun ınsan sdğlığına zaidrlarını •joyle belır tebılıri7 R Kısa siirede büyiik dozda radyasyonun etkileri: Kan hucrelerine etkisi: İA'nfosılk'iı a/altır Lentosıtler, bedenın dırenme siitemının önernlı hucrelerıdır Bc denın dırenme gucu azalır 6 Ağustos 1945'te ABD'nin Nagazaki'ye attığı atom bombasının etküeri. Kısa surede buyuk dozda radyasyon, bedende yarattığı hastahklann yant sıra kalıtımsal etkiler de yaratır. 27