Katalog

SSCB'de, Kiev yaktnlannda, Dinyeper Nehrl'nin kıymndakl ÇemobU nükleer santralı, yan sivtt, yan askert amaçlarla kuOanüan dört reaktört sahtp. DünÇernobiPde, yarın nerede? ŞAHİN ALPAY însanlığın korkulu rüyasu Nükleer enerjL. S ovyetler RırligYnııı tanıtım amacıyla !ıı gılı/te olaıak vayımladı Soviel Life (Sovyetleı'de Hayat) adlı deıgmııı su bal 1986 sayısında sıraddiı, ancak sonradan "çok ılgınç" olma nıtelığını kazanan bır nıakale yeı aldi. Makdle, sovyel Ukıayna Cuıııhunyclı'nm ba^kentı kıev'ın 160 km. kuzeyındekı Çemobıl kasabasında bulunan ve dort adel 1(KX) mcgav.ıtlık reaktordcn olıışan mık leer eneııı santıalını koıııı alıyuıdıı. Çeınobıl saıılıalınuı cııınıyctlı nukleeı saıılrallara nıukemıncl bır oınck olduğu bclırtildıktcn sonra, ayııcn &ovle dcnıyordu: "Dev rcaklor, bctonarıne bir silo içine alınmı^lır ve cevre>i koru>ucu sistcınlerc salıiplir. İmkânsıı olan gerçek olsa bile, otumalik konlrol ve guvenlik sislemleri birkaç dakika içinde reaktöru devreden çıkarır." Aynı makalede Ukrayna Enerji ve Elektıik Bakanı Vilali Sklyüanov, (, cı ııobil santralının kasabanın yakınında olmasında hıçbir sakınca bulunmadığını vurguluyor ve şöyle dıyordu: "Bir rcaklor erimcsi olayınııı meydana gelmesi on bin yılda bir gercekleşebilccck bir olasılıktır. Santral, herhanj{i bir a m a ihtimalinc kaı>ı ııç ayrı gııvenlik devresiyle donatılmış olup, lehlikosi/ ve guvenilir kontrol sislemlerine salıip bulunınaktadır." (Bk/. Wall Street Journal, 30.4.1986, s.2) Ukrayna hnerjı Bakanı'nın bu gurur dolu ve guvetı verici sözleti ne ya/ık ki pek kısa bır sürc sonra, nükleer enerji santrallarının otuz yıllık tarihinde görülcn en ağır "kaza"ya uğramasıyla, vahim bir şekilde yalanlandı. ilgili yamltıcı beyanları, yukarıdaki açıklama ile sınırlı kalmadı. Nisan ayının son cumartesi günU, Isveç'teki ölçüm istasyonlan havadaki radyoaktivitenin normalin on katına çıktığını saptadı. Radyoaktivite konusunda Sovyet m a k a m l a n n ı n (,'ernobıl santralı ile Çernobil kazası, "nükleer teknolojinin barışçı kullanımının dahi, ne denli tehlikeli olabileceğini" bir kez daha gösterdi. "çok duyarh" olan lsveçliler, önce kendi santrallarında bir aksilik meydana gelebilmiş olacağından kuşkulandılar, ancak çok geçmeden radyoaktivite artışının Ulke dışından kaynaklandıgını beürlediler. Meteorolojik veriler, bu kaynağın Sovyetler Birliği olabilecegine işaret ediyordu. Pazartesi sabahı lsveç makamları Sovyetler'e başvurarak, Sovyet nükleer santrallarında herşeyin yolunda olup olmadığını sordular. Sovyet yetkilileri, Sovyet santrallarında olağan dışı bir durum olmadu yanıtını verdiler. Ancak aynı gunun akşamı TASS Ajansı kısa bır açıklama yaparak, bir Sovyet nükleer santralında kaza olduğunu, kazazedelerın yaıdı mına gidildiğini dııyuruyordıı Binlerce kilometre uzakta ladyoaktivite artışına yol açacak kadaı vahım olan kazayı gizlenıe olanağı kal mamı^lı. Ustelık, Sovyet makamlaıı (kısa sure sonra Çcrnobıl'de bulunduğu anlaşılan) reaktöı yangınıyla başedebilnıek ıçın lsveç vc Batı Almanya'dan yardım istemek 7orunda kalıyorlardı. Salı gunu de Moskova radyosıı, Çeı nobil'deki kazayı bir "facia" olarak nıtelıyor, bu facianın, "Nükleer teknolojinin banşçı kullanımının dahi ne denli tehlikeli olabileregini gosterdigini" söyluyordu. Dınyeper'ın kolları Uz vc Prıpyat akarsulaıının kesiştiği ÇernobıPdeki dftrt reaktrtrdcn bırinde nııkleeı teknolojinin "korkulu ruyası" gcrv'ckle^nu^, reaktör kalbinin erimesı olayı meydana gelmişti Reaktördeki yangının cumartesi gunu (26.4.1986) başladığını, Sovyet nıakdinları ancak çarşanıba gunu açıkladılar Yanmakta olan Çernobıl santralı, nuklcer bomba yapımında kullanılan plutonyumu bol miktarda üreten, yarısivil, yarıaskeıı amaç lı, "yavaşlatıcı" olaıak hayli yanıcı grafit nıaddcsıyle çalı^an RBMK tıpi reaktörlere sahiptı. Sovycıler askerı amaçları nedeniyle, ülkede bulunan bu tipten 14 reaktoıu Uluslaraıa sı Aionı Enerjısi Ajansı'nın denetimıne tunıuyle kapalı tutuyordu. Yangın konusunda lsveç ve Batı Almanya'dan yardım talep etmelerı bır rastlantı değıldı. Bu ülkcler gelışkın nükleer teknolojiye sahıp, ama mlkleer sılahları olmayan ülkelerdı. Bu satırların ya^ıldığı sırada Çernobıl Nükleer santralındakı yangının sonup sonmediği henuz kesinlik kazanınadı. Ne var ki, ka/anın lesmı açıklamalaıda bıldırılen 2 ölüm ve 179 yaralanma vakasıyla kapanmayacağı konusunda kıı^ku yok Boylesi bır reaktör eııınesı olayında, Hıroşınıa'ya atılaıı atoııı boıııbasının neden olduğıı radyoaktıvıienın en a/ bın (1000) Bir nükleer santral uçağa benzetilebilir mi? N ükleer enerji savunucuları, nükleer enerjinin ucuz olduğunu artık pek savunmuyoriar. Ama nükleer santralların insan sağlığı ve doğal çevre açısından en emnıyetli ve en temiz bir enerji kaynağı olduğunu ilerı sürüyortar. Çernobil kazasından sonra da olayı, Sovyet teknolojisinin ve reaktörlerinin geriliğiyie açıklayarak görüşlerinde ısrar edeceklerine kuşku yok. Nükleer enerji taraftarlarının, nükleer santralları, çok tehlikeli olmalan açısından eleştirenlere karşı sık sık başvurdukları bir iddia şu: "Uçaklar da düşüyor. Düşüyorlar diye, uçağa binneyecek miyiz?" Bir uçağın düşme olasılığı ile bir nükleer reaktörün kaza yapma olasılığının bırbırıne yakın ıki ihtimal olduğunu kabul edelim. Bir uçağın düşmesi durumunda meydana gelen zarar ile ciddi bir reaktör kazasının verdiği zarar, kıyas kabul eder mi? Uçak kazası yalnızca ıçinde bulunanları ve duştüğu yerı ilgilendirirken, bir reaktör kazasında şu veya bu ölçüde on binlerce insanın etkilendiği açık bır gerçek değıl mıdir? Uluslararası ıstatistiklere göre, geçen yıl içinde yaklaşık bir milyar insan uçakla taşınmış; buna karşılık uçak kazalarında ölenierin sayısı (sabotajlar dahil) bini geçmemıştir. Ote yandan ABD Nükleer Enerji Düzenleme Kurulu'nun 1982'de yayımladığı bir araştırmaya göre, Çernobil'de olan türden bir kazanın vuku bulması halinde, 26 reaktör çevresinde 50.000'den fazla insanın ölmesi; 17 reaktör çevresinde tOO milyar dolardan fazla maddi zarar hasıl olması söz konusudur. Çernobıl facıası, bu olasılığın küçümsenmeyeceğini göstermiştir. 14