Katalog

Deng Ziaoping'in Çin'inde Beceri ve zenginlik alkışlanı Çin, Mao'yu unuimadı. Ayrıca "üçüncü süper güç" olma yolunda da kararlı... Ancak herkes, "önce daha iyi yaşam koşullan" istiyor. Ister siyah, ister bcyaz kedi olsun, yeter ki fareyi yakalasın", "önemli olan modernleşmedir, ckmekpcynir sosyalizmine karşıyız biz" gibi sözleriyle sık sık dünya basınına konu olan Deng Ziaoping'in önderliğinde, tkind Uzun Yüriiyüşü'ne başlayan Çin, dönüşü olmayan noktayı geride bırakmış gözüküyor. Mao'nun ölümünden bu yana ülkedc uygulanan politikalar, "her derdc deva sihirli dcğnek" haline gelen "Dört Modernleşme" ilkesinin ürünü: Tarımda, sanayide, askeri savunmada, bilim ve teknolojidc modernleşme hedefleniyor. Çin liderleri bu şekilde, ülkelerinin görece kısa bir zaman içinde sanayileşmiş Batı ülkelerine "yctişeceği" kanısındalar. Bu ilkenin, sosyalizm anlayışı içinde nereye oturtulabileceği tartışmalan çoktan bir yana bırakjlmış. Artık uygulamada ortaya çıkan sorunlann nasıl aşılabileceği tartışılıyor ve gerekli önlemler alınıyor. Çin bir süredir dışa kapalı bir ülke değil. Üstelik askeri açıdan dılnyanın uçıincU büyük gücü durumunda. Ekonomisi dunyada altıncı sı1 rada geliyor ve enerji kapasıiesi Batı Avrupa nın toplam enerjı kapasitesine eşit. Batılı kaynaklara göre, petrol üretımindc de bir hayli iddialı oian, üstelık nükleer gücünü gıderek artıran Çin'in, çok yakın bir gelecekte olmasa da bir gün dünyadaki ikilı guç dengesini bozması ve "üçuncu super guv" haline gelmesi kaçınılmaz gözüküyor. Ne var ki şımdılık "daha iyi yaşam koşullarına ulaşma" hedefı ön planda; bunun için de sermaye ve teknoloji gerekiyor. ÇinABD ticaretinin büyük boyuttara varması (hatta ÇinSovyet ticaretinin dört katına ulaşmış olması), bu gereksinimle açıklanabilir. Pazar gereksinimi, Çin'in gidcrek daha fazla dünyaya açılmasının en önemli nedenleri arasında yer alıyor. Kttltür Devrimi'nin sona ermesi ve Mao'nun ölmesinden sonra Çin'in geçirdiği değişimleri izleyebilmek için gerçekten "hızlı" olmak geıek. Yapılan zincirleme reformlar ağırlıklı olarak ekonomiyi hedefliyor. ve teknolojik yeniliklere açık olmak vt çok çalışmak gerekli. örneğin Heilonı eyaletinden genç bir köylü olan Yu Zl nin önceden yalnız biriki ineği varmış "işletme becerisi" sayesinde 60 inek, bir iki motorlu araç ve 130.000 yuan yıllık sahip olmuş. Bir başka köylü, evinde r şişe mantarı üretmeye başlamış, şimdi 200.000 yuanın üzerinde gelir elde ediyo Çin basını, bu örnekleri sıralarkcn, Uret kinliğinin çeşitlenmesini dikkatle vurgu Gerçekten de eski günlere kıyasia büyl ürün çeşitliliği gözleniyor. Artık köylü i ğini üretiyor ve devletle ürUn sözleşmc zalıyor. Babası çiçek yetiştirdiği için Kızı hafızlarca cezalandırılan Xu Guoqi, çiçe terek zengin olmuş; içinde buzdolabı ve li TV'si olan, iki katlı, güzel bir evde c yor. Aynı şekilde yenebilir mantar ürete Xuechao, zengin olduktan sonra bir e kurmuş ve ürünlerini Güneydoğu Asya lerıne satmaya başlamış. Bu tablo, son resmi bildirilerde, "tnf nn /enKİn olmalarını kasıllı olarak engell yoluyla sosyali/min inşa edilebileceğini mak, tümiiyle bir yanılsamadır," şeklıncl de edilen anlayışla tam bir uyum içinde. ağustosunun başında açılan borsaya ve giı cilere yardımcı olmak, gerekli nıali araçla liştirmek uzere kurulan ilk "Venturecaı sirketi de bu anlayışın urunu. Pekin'del anqiao mağazasının yöneticisi Zhang Ji "Önemli olan, kaliteli ürün ve hizmettir reformlar bunu saglıyor," demekie. Ma nın çalışanlanna ve devlete his.se dağıtmr Zhang, bıırayı oidukça az politik mudal le karşılaşarak yönetiyor. Deng'in önder de uygulanan ekonomik program, bel noktadan sonra işletnıelerde yönetim o? ğini ve fıyat deneııminin kaldırılmasını ( rüyor. Lıberalleşme arttıkça daha fazla gündeme geliyor; bu ise partinin ekon alandan ve hukumetten biraz daha çekil ni gerektiriyor. Çin'in uç büyuk kenti, 19 yabancı tüccarlara açılmış. Batılıların yai ları ve TV, buzdolabı gibi dayanıklı tül mallarının üretimi U ediliyor. Yiyecek ür 1960'taki düzeyinı katına çıkmış. Par ganları Çinlilerin günlere oranla çok ta/.la et ve yumurt diklerini vurguluyc Bunun yanı sıra I lüketırninde, iyi aı lajlı ve hazır yiyec re yönelme gözler Bazı yayınlara göre toplumunun yeme me alışkanlıkları d > yor ve her geçen gü raz daha tüketim t» munun alışkanlıkl; benziyor. Tahıl üre nin ulkenin gereksiı nı karşıladığı, üstel racat için bile elv düzeyde olduğu sö se de, kırda yaşayaıj daha kârb örün v kınliklere yöneln yuzünden tahıl ür düşmeye başlamış. ca fiyat denetir azalması özellikle fıyatlarının fırlam neden olmuş. Çin Halk Cumhuriyeti 'nin Mao 'dan sonraki lideri Deng Ziaoping, 82 yaşında, 1.50 metreden daha kısa boylu, hiç durmadan "Panda" marka sigaralardan içiyor, günde 16 saat çalışıyor ve bos zamanlannda briç oynamaya can atıyor. genç kadrolar, Deng'in gözünü arkada bırakmayacak kadar dinamik ve güçlü durumdalar Deng'in muhalifleri, onun başlattığı bu hızlı gelişim programırun, başta suç oranı olmak uzere genelde toplumsal "hastalık'Uarı arttırdığını savunuyorlar. (Bu suçlama kısa bir süre önce Deng'in politik konumunun az da olsa sarsılmasına yol açmıştı.) Buna karşılık Deng, birtakım sayılar veriyor. Bu sayılara göre kırdaki sanayi işçilerinin yıllık Ucretleri °k 58 oranında artmış. Kentteki işçiler için bu oran daha da yuksek. Köylülerin gelirleri 1981'den beri iki katına çıkmış. Tarımsal üretimin artıs hızı % 7 ve ihracat değeri son birkaç yılda 7 mılyar dolardan 27.4 milyar dolara fırlamış. Bunların yanı sıra zengin köylülerin sayısında belirgin bir artış, var. Köylülere kâr amacıyla üretim yapmaları için toprak kiralama uygulaması 1979'da başlamı^ ve "zengin olmak onur verir" sloganı ortaya atılmış. Hatta Bcijing Review'da, bireyin önce kendisinin zengin olmaya çalışmasının uzun vadede eşitsizliği azaltacağı, çünku böylece yoksulların zenginlerle gitgide daha fazla rekabet edecekleri söyleniyor. Zengin olmak için işletme becerisi, bilimsel Mao'nun anısına saygı gösterme gereği duyulmasa, bu reformlann çok daha pervasız olacağı söylenebilir. Deng, bir yandan "Mao'yu unutmadan Mao'nun öğretilerinden nasıl kurtulunur?" ikilemini çözmeye uğraşırken, diğer yandan da reformlann kalıcı olmasını sağlamak için bir tür "Dengizm" yaratmay;ı çalışıyor. Bu amaçla 1978'den bu yana, partideki yaşlı unsurlar ve muhalifler yavaş yavaş tasfiye edilmiş, partinin yapısı değişikliğe uğratı İarak başkanın yerine on bir kişilik bir grup getirilmiş. Üst kademelerde hâlâ birkaç eski Şanghay'da "Phocnbc GüıeUik Salonu"nda, Fransa, Hong Kong Mao, yanlısı yar; ama Yi Japonya'dan gttirtilmis kozmetik malıemeUri kullanüıyor. Pekln 'deki Tlançiao mağatasuun yöneticisi Zhang Jiblng, yeni reformlar sayesinde, kaliteli ürünler satablldiklerini söylüyor.