Katalog

Kamera/ Efekt/ •follywood, 1930'ların, İO'ların ihtişamlı sinema iünyası değil artık. \ma 70'li yılların ortalanndan myana, özelefektlerle üdeedilen "film hileleri", Hollywood'da bambaşka rir dünya yarattı. Küçük kuklaların corkunç canavarlara iönüştüğü bir fantezi iünyası. ski Hollyvvood filmlerinin en büyüleyici anları, genellikle sakin ve duygusal olurdu: "Casablanca"da Rick'in Sam'e, o parçayı yeniden çalmasını söyleyişi, "Citizen Kane"de (Yurttaş Kane) Charles Foster KaneMn ölürkcn 'Rosebud' sözcüğünü mırıldanması gibi. Son yıllardaki filmlerin unutulmaz sahnelerinin ise çok daha göz kamaştırıcı oldukları dikkati çekiyor. "Return of the Jedi"de (Jedi'nin Dönüşü), asilerin uzay gemilerinden oluşmuş bir filo imparatorluk güçleriyle savaşa girişir. "Young Sherlock Holmes"de (Genç Şerlok Holmes), renkli cam kırıkları usta bir silahşörc dönüşür. "Indiana Jones and the Temple of Doom"da (Kamçılı Adam) kaçak maden arabalan inanılmaz hızla keskin virajlar boyunca yol alırlar. Film yapımcılığındakı bu yeni ekolün en başanlı uy;ulayıcısı, hiç kuşkusuz Lucas film şirketinin özel efekter bölumu olan Industrial Light and Magic (ILM). Ba j izleyiciler karakter ve öykülemedeki inceliklerin daha azla önem taşıdığı eski günlerı özleycbilirler. Gerçekten le Amerikan f\lmleri 1930'larda ve 40'larda olduğu gibi .itıema dünyasında tartışılmaz ustunlük iddin edemiyoraı. Ama teknik olanakları kullanarak göz kamaştırma «onusunda siandartları. başta ILM olmak üzere, ABD'i film yapımcıiarı koyuyor. özel efektlerin kullanımı ycni bir olay olmadığı gibi /alnızca Amerikalıların buluşu da değil. lçerdiği özel •fcktlerle, çcvrıldığı 1902 yılında buyük yankılar uyaniıran "A Irip to the Moon" (Aya Seyahat), Georges Melics ısimli bir fransız film yapımcısının eseriydı. 1933'te ;evrilen "K;ng Kong"a, daha sonra 1968 yılı yapımı "2001: A Space Odyssey"yc (2001 Uzay Yolu Macerası) çclincsyc kadar sinema teknığındc büyük gelışmcler kaylcdildi. Bununla bıılikte 70'lı yılların ortalarında yönelııen George l.ucas, "Star Wars" (Yıldız Savaşları) isimli 3İr uzay l'ilım cevırıncye karaı veıince Holywood'daki pek ;ok stüdyonun ozel efekt uuıiclerınin kapanmıs oldu&ıı [şıklar/ nu gördü. Lucas hayalinde canlandırdığı geleceğin dünyasını yaratabilmek için Los Angeles'ta bir grup genç teknisyenle birlikte kendi çalışma merkezini kurdu. "Star Wars"ın büyük başarısından sonra Industrial Light and Magic (ILM) adını alan özel efekt grubu, San Francisco yakınlarındaki San Rafael'e taşınarak yerleşmiş bir etkinlik haline geldi. ILM, Lucas'ın "Star Wars" serisinin yanında "E.T", "Poltergeist" (Kötü Ruh) ve "Raiders of the Lost Ark" (Kayıp Hazine Avcıları) gibi Steven Spielberg şaheserlerinin de özel efektlerini hazırladı. ILM'nin rakiplerinin başında "Ghostbusters" ve "Poltergeist II" (Kötü Ruh 2) filmlerinin özel efektlerini hazırlayan Boss Film Corp. geliyor. Yine de Holywood'da kimsenin araştırmaya ve gelişmeye para yatırmadığı bir dönemde yepyeni bir çı|ır açan ve bünyesinde teknik kaynaklarla dehayı bütünleştiren ILM hâlâ bir numara... ILM'nin bir odasında, sanatçılar, özel boyalarla "Star Wars"daki uzay manzaraları gibi pek çok sahne içın gerekli yapay fonları hazırlıyorlar. Model atölyesinde çalışanlar, uzay gemileri ve "Back to the Future"daki (Geleceğe Dönüş) zaman ıçinde uçan araba gibi cisiınlerin detaylı minyatürlerini yapıyorlar. Yaratıkların imal edildiği atölye ise, "Return of the Jedi" deki Rancor Pit canavarından tutun da henüz ortaya çıkmamış, ama örneğin yönetmen George Lucas'ın duş dunyasını süsleyen tüm canavarların ve garip yaratıkların doğum yeri... ILM'nin kullandığı hilelerin çoğu, hareketsiz şekilleri hareket ediyormuş gibi gösterme amacına yönelik. Bazı • durumlarda hareket özel bir fotoğrafçı tekniğiyle sağlanıyor. Cisim elle yavaş yavaş hareket ettirilirken her kareye hareketin bir aşaması yansıyacak şekilde peş peşe fotoğrafları çekiliyor. Film normal hızla bir perdeye yansıtıldığında, cısim hareket ediyormuş gibi görunüyor. Günümuzde, sınemanın hayali yaratıkları bilgisayar kontrolündeki motorlarla daha gerçekçi biçimlerde hareket ettirilebiliyor. Yaratıklar, uzay gemileri ve diğer cisimler, filmin akışına maviekran adı verilen bir işlemle ekleniyorlar. Şekil mavi bir fonun önünde resimlendikten sonra optikal printerde asıl sahnenin içine ycrleştiriliyor. Bu işlem sahneye her yeni elemanın eklenişinde tekrarlanmak zorunda. "Young Sherlock Holmes" de canlanan hamurumsu yaratıkların her biri teker teker resimlenmiş ve sonunda üst Uste on iki katman olacak şekilde orijinal sahneye eklenmiş birer el kuklası. "Return of the Jedi" de, uzay savaşının bir anlık görünümü için bu tipte 63 tabaka gerekmiş. Bilgisayarlar, basit çizgilerden tastamam görilntüler yaratmada da kullanılıyor. "Young Sherlock Holmes"deki camdan adam gibi efektler için cismin tüm görsel elemanları kamera açısı ve ışık kaynakları gibi verilerle birlikte bilgisayara yükleniyor. Bilgisayar da bu bilgilcri kullanarak bir görüntü yaratıyor. ILM teknisyenleri aylar süren emeklerin ekranda birkaç dakikada kayıp gitmesine alışmış görünüyorlar. Optikal printerin çalıştırıcısı Kenııeth Smith, 'E.T'nin sonundaki 3,5 dakikalık uçan bisikletler sahnesini yaratabilmek için ekibiyle birlikte sekiz ay çalıştıklarım tahmin ediyor. ILM yüksek teknolojiye sahip aletlerin yanında kimi zaman da çok basit yöntemlerle çalışmakta. Pamuk parçaları bulut, mantar yığınları da uzak bir gezegendekı toprak olarak kullanılabilir. Her zaman en karmaşık teknikleri kullanmak gibi bir iddıası olmayan ILM ekıbı, işe yarayacak her şeyden faydalanıyor. Kimilerine göre, ILM'nin filmlerde yarattığı dünya, fazla madeni ve soğuk. Bazılanysa şirket büyüdükçe, yaratıcı ruhun zayıfladığı görüşundc. Lucas'ın bu elcştirileru verdiği yanıt açık. "Kuşkusu/ ilk ba>taki buyuk heves ve encrji bir siire sonra azalmaya başlıyor. Şirketin gittikçe yerleşik ve profesyonel hale geldiğini gormek nc kadar guven verici olsa da her şeyi en baştaki kadar taze ve canlı tutmak çok zor." Lucas, ILM tipi efektlerin karakter ve konu gibi daha önemli sinema değerlerini silip süpürduğunden şikâyetçi çevrelereşu yanıtı veriyor:"Özel efektlerin kullanımı ekranda bazı görüntüler canlandırmaya yarayan bir yöntem sadece. Öykülemenin sınırlarını büyük ölçiide genişlettiği de bir gerçek. ILM, hayal güciinün özgürce oynayabilecefti harika bir oyuncak." D , J»» w • r J 12