Katalog

Cumhuriyet Ankara 217/ 29 Ağustos 2008 Ulaşımda Enerji Verimliliği, Çevre ve Güvenlik ? Turhan ÇAKAR Tüketici Hakları Derneği Genel Başkanı eçen haftaki yazımızda karayolu terörünün toplumsal boyutuna değinmiştik. Bu haftaki yazımızda ise ulaşım sistemlerinde enerji verimliliği, çevre ve güvenlik yönünden karşılaştırma yaparak gerçekleri ortaya koymaya çalışacağız. Tüm dünyada çeşitli alanlardaki enerji tasarrufu ve enerji verimliliği arayışları ulaşım sistemleri ve araçlarında da kendini göstermektedir. Özellikle de 1973 yılında ortaya çıkan petrol krizinden sonra ABD, AB ülkeleri ve Japonya ulaşımda enerji verimliliği ve tasarrufuna yönelik araştırma ve geliştirme çalışmalarına büyük hız vermişlerdir. Bu ülkeler yük ve yolcu taşımacılığında, enerji verimliliği yönünden karayoluna göre üstün olması nedeniyle demiryolu, denizyolu ve toplu taşımacılığa önem vermekte, yüksek hızla çalışan demiryolu sistemlerini geliştirmektedirler. AB ülkelerinde 2003 verilerine göre Yunanistan ve İrlanda hariç, demiryolu ulaşımında elektrikli hat oranı yüzde yüzlere yaklaşmakta iken ( Lüksemburg ), tüm AB ülkeleri ortalama elektrikli hat oranının ise yüzde 50’lere yaklaştığı görülmektedir. Türkiye’nin 2003 verilere göre demiryolu ulaşımında elektrikli hat oranı yüzde 20.14 ‘tür. Ülkemizde demiryollarının geri kalan bölümünde ise dizelli işletmecilik yapılmaktadır. Dizelli işletmecilikte, işletmecilik giderleri elektrikli işletmeciliğe göre 3 kat daha fazladır. Enerji tüketimi açısından karşılaştırma yapıldığında, demiryolu taşımacılığında karayolu taşımacılığına göre daha az enerji tüketilmektedir. Denizyolu taşımacılığında ise enerji tüketimi tüm taşımacılık sistemlerinden daha azdır. G ULUSLARARASI SİVİL HAVACILIK ÖRGÜTÜNÜN BİR ARAŞTIRMASI A Taşıma sistemlerinde maliyet TAŞIMA SİSTEMİ TAŞIMA MALİYETİ Tarifeli Uçak............................25.2 (TonKm) (yük, yolcu, posta) Karayolu (yük)....................................8 Demiryolu (yük) ................................5 Denizyolu (yük) ..................................2 Kitle taşımacılığında maliyet BİRİM MALİYET (TONMİL) TAŞIT TÜRÜ Kamyon (a) ..................................................166 Kat Tren (b) ..........................................................5 Kat Gemi (c)..........................................................1 Kat Uçak ............................................................733 Kat Altyapı Maliyetlerinin Karşılaştırılması Kaynak: Deniz Ticaret Odası Tablo incelendiğinde, gemiyle yapılan kitle taşımacaılığının diğer tüm ulaşım alt sistemlerine göre, özellikle de havayolu ve karayoluna göre ne kadar ekonomik olduğu görülmektedir Kaynak: Deniz Ticaret Odası Görüldüğü gibi, denizyoluyla yapılan taşıma maliyetinden ortalama olarak demiryolu 2,5 kat, karayolu 4 kat, hava yolu ise 12 kat daha pahalıdır. (a) 10 Tonluk (b) 500 ton yükle (c) 100.000 DWT Düz arazide demiryolunun başlangıç maliyeti karayolunun yüzde 54’ü, orta engebeli arazide ise karayolunun yüzde 73.5’u kadardır. Arazi Kullanımı Bir araştırmaya göre; aynı kapasitede bir taşımacılık için karayolları demiryollarına göre 2.7 kat daha fazla arazi kullanımı gerektirmektedir. Prof.Dr. İlyas Yılmazer’in bir araştırmasına göre, normal gidiş dönüşlü bir karayolu bir demiryoluna göre 7 kat, bir otoyolu ise bir demiryoluna göre 33 kat daha fazla arazi kullanımını gerektirmektedir. AB’de yapılan bir araştırmaya göre; trafik sıkışıklığı, kazalar, hava kirliliği ve gürültünün sosyal ( toplumsal ) maliyetinin Birlik hasılasının yüzde 4’ü düzeyinde olduğu, bu maliyetin yüzde doksanının ( yüzde 90) karayolu ulaşımından kaynaklandığı belirlenmiştir. ULAŞIM SİSTEMİNDE ÇÖZÜM Tüm dünya ülkeleri ( özellikle de gelişmiş ülkeler ) enerji tasarrufu yönünden demiryolu ve denizyoluna önem verirken, ülkemizin üç tarafının denizlerle çevrili olmasına karşın taşımacılık yönünden en verimli ve ekonomik olan deniz taşımacılığı ile demiryolu taşımacılığının ülkemizde ihmal edilmesi ülkemize ve halkımıza yapılan en büyük kötülüklerden birisidir. Ülkemizde tüketilen petrol ve petrol ürünlerinin yüzde 95’inin ithal edildiği, tüm sektörlerdeki petrol tüketimimizin yüzde 40 dolayında olan kısmının ise yalnızca karayolu ulaşımında yapıldığı ve karayoluna dayalı ulaşım sisteminin yarattığı can kaybı, çevre kirliliği ile sosyal ve ekonomik maliyetler dikkate alındığında, demiryolu, denizyolu ve toplu taşımacılığa ağırlık verilmesinin önemi ve zorunluluğu ortaya çıkmaktadır. ULAŞIM SİTEMLERİNDE ENERJİ VERİMLİLİĞİ, ÇEVRE VE GÜVENLİK KARŞILAŞTIRMASI Enerji tüketimi konusunda Almanya’da yapılan bir araştırmaya göre; yolcu taşımacılığında demiryolunda 1 birim, karayolunda 3 birim, havayolunda 5.2 birim enerji tüketilmekte iken; yük taşımacılığında demiryolunda 1 birim, karayolunda ise 3 birim enerji tüketildiği belirlenmiştir. 1 milyar yolcukm başına ölüm riski: Demiryollarında 17, karayollarında 140’tır. Buna göre, karayolları ölüm riski bakımından demir yollarına göre 8 kat daha risklidir. 1 milyar yolcu – km başına yaralanma riski: Demiryollarında 41, karayollarında 8.50010.000’dir. Buna göre, karayolları yaralanma riski bakımından demiryollarına göre 207 ile 244 kat arası daha risklidir. JAPONYA’DA ÇEŞİTLİ ULAŞIM MODLARINA GÖRE ENERJİ TÜKETİM ORANLARININ KARŞILAŞTIRILMASI YOLCU TRAFİĞİ Ulaşım modları Demiryolları .JNR .Özel Demir. Otobüsler Otomabiller Uçaklar (İçhat) T. hacmi Ener. Tük Ene. Tük. İndis sayıları (100 mil. yolcukm ) (10 milyar kcal) oranı (kcal/yolkm) 3,215 3365 104 1 (1.929) (2.058) (106) (1.286) (1.307) (101) 1.034 1.544 149 1.4 3.607 25.432 705 6.8 305 1.727 564 5.4 Sera Gazı Etkisi Motorlu Karayolu taşıtlarında ve otomobillerden atmosfere yayılan ve karbondioksit gazını da içinde barındıran egzoz gazı, küresel ısınmanın en büyük nedeni olarak gösterilen sera gazlarının önemli bir bölümünü oluşturmaktadır. Hava kirliliğine etkisi bakımından demiryolunun payı yüzde 5 iken karayollarının payı yüzde 85’tir. Bitkiler Üzerindeki Ağır Metal Etkisi Adana İçel karayolu üzerinden hareket halindeki araçlardan çıkan ağır metallerin bitkiler üzerine etkileri ( miktar olarak ) incelenmiştir. Ağır metaller için ön görülen sınır değer 0.2 mg/kg olması gerekirken ; Yola 5 metre uzaklıktaki bitkilerde: 1.852.17 mg/kg Yola 10 metre uzaklıktaki bitkilerde : 1.81.23 mg/kg Yola 25 metre uzaklıktaki bitkilerde : 1.92.13 mg/kg olduğu belirlenmiştir. Diğer taraftan, karayolunun faydalı ömrünün 15 yıl, demiryolunun faydalı ömrünün ise 30 yıl olduğu belirlenmiştir. YÜK TRAFİĞİ Demiryolları (JNR) Kamyonlar Ticari Özel Gemiler(ülke içi) 271 1.935 (1.247) (688) 2.007 409 22.040 (7.386) (14.674) 2.805 151 1.139 591 (2.132) 140 1 7.5 (3,9) (14.1) 0.9 Kaynak: TCCD Demiryollarında Verimlilik ve Enerji Tasarrufu Bu tabloda, yolcu taşımacılığında demiryolu ve otobüslerin enerji tüketimi yönünden verimli, yük taşımacılığında ise demiryolu ile geminin enerji tüketiminde vermli olduğu görülmektedir T ü k e ti c i H a k la r ı De r n e ğ i / T EL : 4 25 1 5 2 9 41 7 93 34 419 37 74 / th d @ tu k e t ic ih a k la r i. or g .t r ww w. tu k e ti c ih a k l a r i.o r g .tr 9