Katalog

4 MART 2018, PAZAR SAYFA 3 Teşhis Ahmet Tulgar Çaresizlikten doğan bir hareketliliğin, bir cahiliye mobilitesinin seyirlik hali Hayatla oynayan adam Acun’u hâlâ sempatik bulduğum anlar oluyor. “Sempatik” demeyeyim de ona şefkat duyduğum anlar oluyor. Athena Gökhan’a “O Ses Türkiye”de laf yetiştiremediği ya da yaptığı şakayı kaçırıp anlayamadığı için çaresizce bakındığı, seyirci yüzlerinde ya da kameraların objektiflerinde ürkek gezindiği o anlarda. Ya da Anadolu lisesinin belli ki çoktan unutulmuş İngilizcesiyle konuşmaya yeltenip de bir kelimeyi bulamadığında yüzünde çocuksu serçelerin çırpındığı o anda!.. Ne servetin getirdiği tel maşa özgüven, ne Instagram ikonu “Şeyması”na, Subaşısı’na yaptığı fiyakalı düğünün magazin sayfalarında hâlâ süren “tremolo”su, ne de spor servislerinde edinilen o vurdumduymazlık, umursamaz hercailik kalıyor. Sadece o an gerilerde bir yerde, 1997’de, Maslak’ta bir benzin istasyonun üst katına yerleşmiş reyting şampiyonu Show TV’nin spor servisindeki kaşarların arasında çırpınan o acemi çaylak kalıyor. Bir cıva kişilik Gerçi o günden bugüne köprülerin altından çok sular aktı ve o zamanlar da fiyakalıydı Acun az buçuk… Motosikleti vardı bir kere. Kızların dikkatini çekmişti. Zaten belki de işte o motosiklet sadece mekanik olarak değil imgesel olarak da hız kazandırdı ona. Baksanıza, kaç beygir gücünde yükseldi televizyon dünyasında. Daha o zamanlar yerinde duramayan spor muhabiri Acun. Evet, bir de bu işte: Hiçbir yerde duramamak ve hiçbir yere, hiçbir şeye bağlanmamak. Ve bunun doğal sonucu olarak da hiçbir yere varamamak, elbette ki duramamak. Acun Ilıcalı’nın ‘Firarda’ olduğu dönemden bir kesit. Sırlarından biri, en önemlilerinden biri bu olmalı: Cıva kişilik. Zaten kısa bir süre sonra, 90’ların ikinci yarısındaki magazin furyası sırasında Show TV Spor Müdürü Şansal Büyüka ve yaveri Can Tanrıyar spor haberciliğine tankerlerle magazin sululuğu zerk etmeye başladığında firar ediverdi o klostrofobik, üst üste çalışılan televizyon katından… Acun Firarda’ydı artık. Saçma olana indirgeme Sadece magazin programlarının değil, sadece spor programlarının değil, Reha Muhtar yönetimin deki haber bültenlerinin de “reductio ad ab yat. surdum” (saçma olana indirgeme) şiarıy Acun yarışmacılarının etinden, sütünden, la zıvanadan çıktığı bir dönemde o da futbol tüyünden faydalanırken vefalı yapımcı izle ile turizmi hercümerç ettiği programında bir nimi vererek güvenilir bir figür oluyor halkın yandan televizyon programcılığını absürde nezdinde. indirgiyor diğer yandan cehaleti neşeli bir Bir programının yarışmacısı, bir bakıyor durum olarak yüceltiyordu. sunuz bir başka yarışmanın sunucusu olmuş, Buna elveren de işte onun o cıva kişili bir bakıyorsunuz eski finalistler, yeni bir ya ğiydi. Hiçbir yerde duramamak, hiçbir ye rışmanın kadrosunu oluşturmuş. re ve şeye bağlı kalamamak. Gittiği her ül Böyle böyle gece gündüz bir arada yaşayan kede sadece kumsallarda çekim için mo bir “AcunMedya Klanı” teşekkül etti. la vermek. Bu klana bir de dışarıdan katılanlar var. Çaresizlikten doğan bir hareketliliğin, bir cahiliye mobilitesinin seyirliğe dönüştürülmesi. Acun Ilıcalı, cehaletin popülaritesini, bilgisizlik ve görgüsüzlüğün bu ülkedeki satış garantisini belki ilk keşfeden değildi ama onu en iyi ve keyif alarak kullanan oldu. Ve bıktırmadan ve de en uzun süre… Bunlar, tatillerini Survivor ekibiyle Dominik sahillerinde Acun finansmanıyla yapan futbolcu eskileri oluyor daha çok. İstanbul’da olduklarında iddialı halı saha ya da playstation maçları yapan bu güruh, Acun Ilıcalı’nın daha spor muhabiriyken uyguladığı bir tarzın kalıntıları. Bilgi ve görgü, dünyanın en ağır ve değerli yükleridir. Etik de öyle. Bunları taşıyan, bunlara sahip olan insan oturgan, dura Futbol oynamadı, ‘futbolla oynadı’! ğan ve neredeyse statiktir. Masasından, koltuğundan zor kalkar. Cehalet ise motive eder, mobilize eder. Cahil mobildir. Harekete geçer. Acun da bütün tropik ülkelerin kumsallarına stilize bir cahil cesaretiyle konuyor, güneşlenen kızlara yanaşıyor ve yarı Türkçeyarı İngilizce, rahatsızlık verip vermediğine bakmadan, sulu sepken röportajcıklar ya Acun, zaten bir oyun olan futbolu sahada bırakacak bir tip değildi daha o zamanlar. Diğer spor muhabirleri futbolcularla onları futbolcu olarak bırakarak arkadaşlık yaparken, Acun futbolculardan kendine oyun arkadaşları ediniyordu. Futbol takımlarının ünlü oyuncularıyla şakalaşmaları, playstation karşısında iddialaş pıyordu. maları, kavgaları, Dominik kumsallarında ko 80’lerde toplumu, dünyanın bütün kadın şuşturmaları program aralarında ekranlara larının arzu nesnesinin Türk erkeği olduğu yansıdıkça Acun zaten bir oyun olan futbolu na inandırmış Tan gazetesinin yayın çizgi bir kez daha oyunlaştırmış oluyor. sinin üslubunu aldıktan sonra, bu üslupla ti Zaten Acun’u ilk üne taşıyan ve onun üslu geçen formatı ile Acun Firarda’ydı işte. bunu oluşturan tavırlarından biri de bu oldu. Stilize cahiliye mobilitesi Seyircisinin, muhabirinin, televizyoncusunun futbolu aşırı ciddiye alıp bir şekilde “futbol Bu mobilite Acun’a çok şey kazandırmış olmalı!.. Acun Ilıcalı, eşi Şeyma Subaşı ile 2018 Grammy Ödül Töreni’nin düzen Eğer bugün Acun, yanında Şeyma lendiği Madison Square Garden’da kırmızı halıda fotoğraf verirken. sı ile New York’ta Madison Square Garden’da Grammy ödül törenini izleyen davetliler arasında yerini alıyorsa hadi diyelim ki parasını verdi nılıyor. Bunu da not edelim!.. oynadığı” bir ortamda o “futbolla oynadı”. Acun oynamayı seviyor. Yarışmaların da sunuculuk, hakemlik yapması salt işlevsel değil. Yüzünden okunuyor, patron da olsa oyunun içinde olmak, bir yerinden oyuna sızmak, oynamak istiyor. girdi salona ama Yunanistan’dan Meksika’ya dünya televizyonlarına yarışma çekiyorsa, bunun yo Oyunlaştırılmış hayat İki katman arasında lunu o zamanki stilize cahiliye mobilitesi açmış olmalı. Bir kere dünya kumsallarının kumunu yutmuş, okyanusun tuzunu tatmıştı. Artık “Var mısın Adriana Lima, yok musun 50 cent” durumuydu Acun’un stüdyolarında. Acun Ilıcalı’nın başarısındaki en önemli etkenlerden biri de onun, zamanın “mediocre” (vasat) ruhunu el yordamıyla da olsa iyi kavramış olmasıdır. 20’nci yüzyılın ilk medya ütopyası diyebileceğimiz Radyo Teorisi’nde Bertolt Brecht, radyonun tekniği yeniden yapılandırılarak tek yönlü bir mesaj dağıtıcısı olmaktan çıkarılabileceğini ve gerçek anlamda bir iletişim aracına dönüşerek “interaktivite”ye olanak sağlayabileceğini söylemiştir. Acun, programlarının tüketicilerine koltuklarından, evlerinin salonlarından ekrandaki olaya katılım ve müdahale illüzyonunu, yani yanılsamasını geniş bir imkân kisvesi altında sunuyor. Bunu da sadece SMS oylamaları ya da telefon bağlantıları, video konferanslarla yapmıyor. Kendisi de bir söyleşide “yurtdışından aldığı formatlarda önemli değişiklikler yaptığı” mealinde açıklamada bulunan Acun Ilıcalı’nın programlarının özelliği, her birinin format ve kurallarının ülkenin kalıcı ve geçici özgünlüklerine göre yine onun tarafından kervan yolda düzülür misali ekranda eğilip bükülüyor, yeniden format atılıyor olmasıdır. Çalışan ve kapitalist işbölümünün dişlileri arasında ezilen hedef kitlesinin en büyük ve isyankâr ar “Yüzünden okunuyor” dedim ya, Acun’un yüzündeki kendinden ve yaptığı işten memnuniyetiymiş gibi duran o her dem taze keyif ifadesi, aslında onun mesleki ve hayati o çok önemli sırrını ifşa ediyor bir yandan da... Acun, ikili oynuyor hep. Bir başka anlamda da olsa. Popüler kültür dünyasının figürlerinin hayatında oyundan bol ne var ki?! İş oyun, aşk oyun, evlilik oyun, statü oyun, satmak oyun, satın almak oyun, giyinmek oyun, soyunmak oyun, “lüküs hayat”, jetset de bir oyun... Acun ve Şeyması’nın Grammy öncesi Madison Square Garden’da çekilmiş kırmızı halı fotoğrafına bakıyorum. Yüzünden okunuyor yine oyun... Acun Ilıcalı sanki bütün bu oyunların hepsini har Evet, 21’inci yüzyılın medya tüketicisi böyle bir zusu olan mızıkçılığa hayallerde de olsa imkân ve bi harbi oynarken, bir yandan da Maslak’taki o spor interaktiviteyi (etkileşimi), programlara müdahil ol ren bir esneklik oluşur böylece ekranda. Hayatı si servisinden kısa sürede geldiği yere bakarak bu kez mayı arzu ediyor. mule eden (gerçekmiş gibi sunan) oyunla bir kez hepsiyle bir kez daha oynuyor. Evet, iki ayrı kat Ama elbette iletişim araçları bugün Brecht’in ta daha oynanmaktadır, sergilenen hipergerçeklik manda oynuyor da oynuyor… hayyül ettiği gibi pedagojik amaçlarla değil Neil ikiyle çarpılır. Yorgun ve bıkkın ortalama televiz Acun Ilıcalı muammasını, bu iki katmanın arasın Postman’ın dediği gibi ‘öldüren eğlence’ için kulla yon seyircisinin gizli arzusu bu: Oyunlaştırılmış ha da arayacaksınız!.. Bir sanal şöhret prodüktörü Sosyolog Karen Sternheimer, “Meşhurluk Kültürü ve Amerikan Rüyası” (“Celebrity Culture and the American Dream”, 2011) başlıklı önemli kitabında “Amerikan Çağı” diye tanımlanabilecek 20. yüzyılda yükselen yıldızlık ve meşhurluk olgularını sınıf, sosyal hareketlilik, değişme, cinsiyet, ırk, evlilik gibi kavramları işlerliğe sokarak inceler. Sternheimer’ın vardığı bir sonuç şudur: Şöhretlerin kitlelere sunulan hayat hikâyeleri, bir hiçken istenip çalışılırsa her şey olma imkân ve fırsatının herkese açık olduğu inancını en çok besleyen kaynaktır. Yani şöhretler, yoksulluktan zenginliğe çıkılabileceği şeklindeki “Amerikan rüyası”nın gerçek ve somut karşılıklarıdır. Toplumdaki eşitsizlikleri haklılaştıran, sözgelimi “Fakirsen, demek ki yeterince çalışmıyorsun!” demeye getiren bu “kültürel” olguyu değerlendirirken Sternheimer, 19’uncu yüzyıl sonu yazarlarından Horatio Alger’e atıf yapar. Alger’in hikâyelerinde hep yoksulluğun içine doğmuş yetim, ama çok çalışmaya da azimli bir çocuk vardır; ondaki cevheri fark eden birileri onun elinden tutar ve zengin olması yolunda fırsatlarla önünü açar. ‘Yırtma derdi’nden zirveye… Sternheimer sahne, şov ve medya dünyasındaki pek çok meşhurun, bu “Alger miti”nin kişilik bulmuş hali olduğunu öne sürmektedir. Acun Ilıcalı’nın yıllardır bu ülkenin rol model araştırmalarında kadıner yet Çağı”na kırdığı rota kek, çolukçocuk her yı doğru okuyan ve en kes için zirvede verimli şekilde de oluşunu değer ğerlendiren kişi lendirme yo oldu. lunda yuka Bunu sağ rıda aktarı layan, lanlar bir 2000’lerin baz oluş başından turabilir. itibaren Acun, medyatik yoksul ufkumuz ve ök da beliren süzyetim “realite bir geç şov mişten ge yarışma” lip Türkiye’de formatı üze 1990’ların rinde kurdu “medyakültürel” ğu hâkimiyet: “Fe ortamına intikal et ar Factor”, “Söyle Söy me şansı yakalamış bir fi leyebilirsen”, “Yoksa Rüya gür… Bu ortamın sundu Acun Ilıcalı Survivor 2016’da Gönüllüler mı?”, “Devler Ligi”, “Var mı ğu imkânları, aynen Horatio takımı oyuncularıyla. sın, Yok musun”, “Yetenek Alger’in hikâyelerinde ol Sizsiniz”, “Yok Böyle Dans”, duğu gibi, elinden tutan insanlar sayesinde (Şan “O Ses Türkiye”, “O Ses Çocuklar”... sal Büyüka, Can Tanrıyar hemen zikredilme Ve elbette “Acunsal enerji”nin şahikası ola li!) alabildiğine kullandı. O insanların “inayeti” rak, şöhret olma ve şöhret kalma arzumuza karşı ile “yırtma” derdinde bir futbol muhabiri olarak lık gelen “Survivor” yelpazesi: “Survivor Türki çıktığı yolda, Türkiye’nin popüler kültürden kit yeYunanistan”, “Survivor AslanlarKanaryalar”, le kültürüne, eğlence endüstrisine ve “Meşhuri “Survivor KadınlarErkekler” ve yıllardır büyük ilgiyle izlenen “Survivor ÜnlülerGönüllüler”. Gerçekleşmiş rüyamız, Acun! Bunların yapımcı ve sunucusu olarak Acun Ilıcalı çok kısa sürede yükseldi (2002’den 2010’a, sekiz yılda sahip olduğu servet, 50 milyon). Hepi topu on yıl içinde Türkiye’de gençlerin imrenerek baktığı bir rol model, “Celebrity Güven Endeksi”nin zirvedeki ismi, vergi rekortmeni ve medya patronu oldu. Bugün o, ABD’den yaklaşık 80 yıl gecikmeli olarak 21’inci yüzyıl başında girdiğimiz “Meşhuriyet Çağı”nda bu ülkede çoğunluğun rüyalarının somut karşılığı. 2000’ler dönümünden itibaren hayatımıza damga vuran “MESH (medyaeğlenceshow) Çağı”nın gerçekleşmiş rüyası… Üstelik bu rüyayı gerçekleştirme yolunda kendi hayatını örneklemekten öte herkese şansını deneme yolunda çağrı yapıp imkân sunan biri o. Kısa vadede, bir meşhurluk moderatörü, operatörü, prodüktörü… Uzun vadede ise bir şöhret illüzyonisti!.. TAYFUN ATAY C MY B