Katalog

6 YAŞAM PAZARIN PENCERESİNDEN Tekke böcekleri Selçuk Erez in dokuz yüz kırk altıda Bermuda'ya istenmeden taşınmış bir böcek, beş sene içinde bu adanın sedir ağaçlarının yüzde 85'ini yok etmişti. Bu felaket karşısında bilim adamlartna danışan yöneticiler, bu böceği yediğini ve de ağaçlara zarar vermediğini öğrendikleri tekke böceğine benzer bir böceği Bermuda'ya ithal etmişlerdi. Ancak, bu bilim adamları Bermuda'ya daha önce zararlı bazı karıncaları yemeleri için bir tür kertenkele getirildiğini bilmiyorlardı; bu kertenkeleler bir süre zararlı karıncaları yemişler ancak çevrelerinde daha kolay yakalanan ve daha lezzetli olan tekke böceği benzerlerini yeğlemeye başlamışlardı. Artık hern zararlı karıncalar çoğalmakta, hem de kötü böcekler sedirleri yemeye devam etmektelerdi. Kertenkeleler yarar değil zarara yol açmaktalardı. Kuş ve böcek bilimciler bu sefer, kertenkele yiyen kiskadi kuşlarının ithalini önerdiler. Kiskadi kuşları da adaya gelir gelmez yeryüzünde sadece Bermuda'da bulunan vireo kuşunun yavrularının kertenkelelerden daha lezzetli, olduğuna karar verince sayılan çok artmış, vireo kuşunun nesli tükenmeye yüz tutmuş, kertenkeleler istiflerini bozmadan biJdiklerini yapmayı sürdiirmiışler ve böcekler de sedirleri kemirmeğe devam etmişlerdi. İki kişilik beslen Gece gündüz ton balığı yiyip peyniri kesmeli mi? Yanıtlar kafa karıştırıcı. Çünkü hamilelerin beslenme biçimi hakkında herkesin bir fikri var... çüncü çocuğunu bekleyen bir kadının artık ne yiyip ne içmesi gerektiğini büdiği sanılır. Oysa, bu durumda olan çoğu kadın gebelikte beslenme yasalannı birden çok kez çiğnemiş olabilir. Gebelik testinin yanlışlıkla olumsuz sonuç verdiğini öğrenen birçok kadın içki içmeyi sürdürmüş olabilir. Bebek bekleyen kadınların omuzlarını kabartan kimi davranışların bile gerçekte yanlış olduldan anlaşılabilir. Gebeliğin öğrenilmesinden bir gün önce vitamin hapı alanlar A vitamini yüklemesinden ötürü bebeğin zarar görebileceğini düşünüp telaşa kapılabilir. Öyleki, henüz doğmamış olan bebeğin bile tüm bu korkular karşısında kafasının karışmaması bir mucizesayılabilir. B U Bu böcekkertenkele olgusunu niye aktardık? Kısa bir süre önce yayımlanan bir araştırma gebe kadmların nasıl beslenmeleri gerektiği konusunda kararsız olduklarını ortaya koyuyor. Bebek mamaları üreten bir şirket tarafından 500 kadın üzerinde yapılan araştırma gerçekte yararlı olan besinlerin yasak olduğu sanılarak kesilmesi yüzünden bebeklerin yaşamlarının tehlikeye atıldığını gözler önüne seriyor. Söz gelişi süzme peynir yağ oranı düşük, zengin bir kalsiyum kaynağı olmasına karşın, bebek bekleyen çok sayıda kadının bu peyniri "yumuşak" olduğu, zarar verebıleceği düşüncesiyle yemekten kaçındığı görülüyor. Kaçınılması gereken yiyecekler • Çiğ, ya da az pişmiş yumurta • Çiğ, ya da yarıpişmiş et ürünleri ve hazır yemekler (özellikle sosis, salam ve kıymaya dikkat) • Kılıç balığı, köpek balığı ve türdeşleri. Bu konuda bir hezeyan yaşanması doğal. Öncelikle, hedefler sürekli değişip duruyor. Bir zamanlar yağlı asıtler, protein ve vitaminler açısından eşsiz bir kaynak olması nedeniyle bol miktarda yenmesi önerilen ton balığı şimdi içerdiği civanın bebeğin sinir sistemini olumsuz etkileyebileceği gerekçesiyle sınırlı miktarda tüketilmesi gereken besinler arasında yer alıyor. Kılıç balığı ve türdeşleriyle köpekbalığı da aynı nedenlerden ötürü kara listeye alındılar. Anne ve bebek sağlığı uzmanı Phil Baker bireyin sağlığını ana rahmindeki koşulların belirlediğine dikkat çekerek, insanların kafalarının karışmasını doğal karşıladığını dilegetiriyor. Gerçekten de, sayıları giderek artan bilimsel kanıtlar erişkinlikte yaşanan birçok hastalığın ana rahminde ortaya çıktığını gösteriyor. Kimiaraştırmalardoğumsırasındaki ağırlıkla erişkinlik döneminde kalp hastalığı riski ve IQ düzeyi arasında bir bağlantı olduğunu ortaya koyuyor. Ne var ki, mevcut bilgilerin büyük bir bölümü hayvanlar üzerinde yapılan araştırmalara dayandığından kimi verilerin ne denlı geçerli oldukları bııgün bile tam olarak bilinmiyor. Ancak Baker kimı bilgilerin kesinlik kazandığmı anımsatıyor veaşırı miktarda A vitaminininceninin gelişimini olumsuz etkileyebileceğıni, sakat doğumlara yol açabileceğini belirtiyor. Folik asidin sinir sistemiyle ilintili hastalıkları engellediğini, dahası, bebeğin ölü doğmasına ya da gelişme bozukluklarına yol açabilecek plasentayla ilgili işlevsel sorunların önünegeçebileceğini dilegetiren Baker kalsiyum ve demirin de bebeğin gelışiminde can alıcı bir rol oynadığına dikkat çeldyor. ALKOL, SİGARA, KAHVE... Gelgelelim.gebelıkvebeslenmeyleılgili öteki araştırmalar "değişkenlerin fazlalığı" nedeniyle kafa karıştırabiliyor Söz gelişi, son derece kötü beslenen bir anne adayı son derece kötü sağkk koşulları altında olabileceği gibi, sigara ve içkiyi de aşırı miktarda tüketiyor olabilir. Bu durumda tek bir besinden yola çıkarak bir etkitepki ilişkisinin kurulması çok güç. Örneğin, kahve buna iyi bir örnek. Çoğu kadın gebelikte, düşük riski ni arttırabileceği gerekçesiyle, çay ve kahveden uzak duruyor. Oysa, bu konuda somut bir kanıt olduğu söylenemez. Besin Standartları Kurumu bile kahvenin kesilmesi yönünde bir görüş belirtmiyor, yalnızca günlük tüketimi günde üç fıncan filtre kah veyle smırlı tutuyor. Bir de alkol konusu var. Genellikle gebe kadınların alkollü içkilerden uzak dıırmaları gerektiğine inanılıyor. Bebeklerde ana rahmindeyken görülen alkol sendromu konusunda uzman olan Baker gebelikte aşırı alkol tüketiminin bebeğe zarar verdiğinin su götürmez bir gerçek olduğuna dikkat çekmekle birlikte, araştırmalar haftada bir iki kadeh içkınin bir sakıncası olmadığını ortaya koyuyor. FAŞÎST UYARI VE ÖNERİLER... Gebelikte kimi besinlerden uzak durıılması gerektiği yönünde kanıtlar da yok değil. Bunlar arasında pastörize olmayan, küflü veyumuşakpeynirler, çiğ ya da yarıpişmiş etler ve kaz ciğeri ezmesi gibi besin zehirlenmelerine ve buna bağlı olarak düşüklere neden olabilen besinler var. Uzmanlar gebelik döneminde, sakıncalı görülen bu birkaç yiyecek dışında, normal beslenme düzeninin sürdürülmesini öneriyorlar. Tek sorun, gebe kadının günde fazladan yalnızca 300 kalorialması gerektiği. Ne var ki, kadınların çoğu gebelikte beslenmeyle ilgili bilgileri akıl almaz düzey de faşist bir tavır sergileyen kitaplardan ediniyorlar. Bu tür kitaplardan birinde, "Lokmayı ağzınıza atmadan ön Sağlıklı bebek doğurmak için, her konuda ılımlı olmak, bejli yiyecekler konusunda tutucu davranmamak ve içki tüketiminde aşırıya kaçmamak yeter... Yenmesi gereken yiyecekler • Muz, portakal ve öteki meyveler; kuru kayısı ve erik • Yağh balıklar • Kepekli buğday ekmeği ve kahverengi pirinç • Yağsız kırmızı et, tavuk ve hindi • Yoğurt • Brokoli ve yeşil sebzeler • Mercimek ve öteki baklagüler • Güçlendirilmiş kahvaltılık tahıllar. Konulara her açıdan, her boyuttan bakmadan yaklaşmanın, bunları yeterince incelemeye girişmeden, masabaşı kararlarıyla oluşturmanın vahim sonuçlara yol açabileceğini vurgulamak için! ABD gibi bu kadar çok beyin takımı, kafa tokuşturma grubu ve takımı bulunan bir süper iilke, aynı temel hata nedeniyle unutulmayacak dramlara yol açmadı mı? Arap Yarımadası'na ıneceğinden korktukları komünizmı, durdurmak için bir "yeşil Islam kuşağı" barajı oluşturmaya kalkarak, Afganistan'da Sovyet îşgali'ne karşı çıkan birçok fraksiyon varken "Rus'u en Müslümanı en giizel durdurur" diye sadece en yobazı destekleyerek Taliban'ın oluşmasına yol açmadılar miı* ABD'de 1929 ekonomik krizinden sonra cumhurbaşkanı Roosevelt ve danışmanları, krizin fiyatların düşmesi nedeniyle oluştuğu teorisine saplanıp fiyatları yükseltmek için her türlü tedbiri almaya girişmişlerdi. Danıştığı hocalardan birinin, "Tarih boyunca altın fiyatları arttığında hububat fiyatları da yükselmiştir" tezi nedeniyle devlete büyük çapta altın satın aldırmışlar ve ancak ekonomiyi bir daha altüst ettikten sonra bunun yanlış olduğunu kavramışlardı. Çare? Meselelere tüm boyutlarını ele alarak yaklaşmak, her türlü bilgiyi edinerek, yapılacakların yol açabileceklerinı eksiksiz tartarak davranmaktır. Irak girişiminin yol açtığı felaket de böyle bir meselenin tüm boyutlarını yeterince irdelememenin sonucu değil mi? Böyle sonuçlardan kaçınmak, doğru kararlar vermek için başka ne yapmalı? Her çözümün bir de etik yönü olduğu unutulmamalı, meselelere bir de o açıdan bakılmalı. Tekke böceği kovalayanlara, gerçek yol göstericinin bilim olduğunu anlamayanlara ve etik söz konusu olduğunda sadece bir tek dinin yada dogmanın etiğinin var olduğunu sananlara mı anlatacaksınız bunları? • ce, bunun bebeğinizeverebileceğinizen yararlı şey olup olmadığını bir düşünün... Bu lokma yalnızca sizin ağzınızı tatlandırıyor ya da açlığınızı gideriyorsa, onu gerisia.gerjye^jnekoyun," deniyor. ÎSakerbu durumunbiraçıklığakavuşturulması gerektiğine, düşük yapan ya da bebeği ölü doğan birçok kadının, buna karşı koymaları ellerinde olmasa bile, kendilerini suçladıklarına dikkat çekiyor. Sebze, protein, karbonhidrat, yağ ve vitaminler içeren dengeli bir beslenmenın son derece önemli olduğunu, ancak gebelik ve beslenme sürecinin içinden çıkılması son derece güç birçok unsurdan etkilenebileceğini vurguluyor. Gerçekten de, beden kimi besinleri gebelikte deyetecek denii depoJamış olabilir. Öyleki, sabahlarımidesikorkunç bulanan ve ağzına tek lokma atamayan gebe bir kadının nur topu gibi bir bebeği olması işten değildir. Genel olarak, her konuda ılımlı bir tavır sergileyebilen, belli yiyecekler konusunda tutucu davranmayan ve içki tüketiminde aşırıya kaçmayan gebe kadınların sağlıklı bebekler dünyaya getirme konusunda, beslenme açısından, gerekeniyaptıklarısöylenebilir. • TheGuarduan'dan çeviren: RİTAURGAN Fatma Aydın Evlere iş verilir... A vcılar'da, camında "Evlere iş verilir" yazılı bir apartman dairesindeyiz. Içeride birkaç kadm, işlerin nasıl yapılacağını tarif eden işverenleri can kulağıyla dinliyor. Pullar, boncuk lar ve desenler de teslim edildikten sonra ev bir anda boşalıveriyor. Sanayi bölgesine yakın bir yerleşim yeri olan Avcılar'da oturan ev kadmları, şu sıralar çalışarak evlerinin bütçesine katkıda bulunuyorlar. Trikolara, pantolonlara, terliklereboncuk vepul diken evkadınlarının yaptıkları işler Almanya, îtalya, Amerika ve Rusya'ya ihraç ediliyor. Parça başına para kazanan ev kadınlarının aylık gelirleri 150200 milyon arasında değişiyor. tki kardeş Nur Ozel ve Leyla Yıldız'ın işi firmadan aldıkları malları ev kadınlarına dağıtmak ve gereklı kontrollerı yapmak. Nur Özel "îhracatçı firmadan işlemek için trikolar, fantezi kıyafetler, pantolonlar alıyorum" diyor." Bu kıyafetleri ev kadınlarına dağıtıyorum. Tamamlanan işleri kontrol ettikten sonra firmaya teslim ediyor, yeni işler alıyorum. lşte eksiklik varsa parası bizden kesiliyor. Tek başıma başlamıştım ama 4 yıl önce kardeşimle ortak olduk. Şimdi 2 bin kişiye iş dağıtıyo ruz." Leyla Yıldız bazen Istanbul dışında da çalıştıklarını vurguluyor. Eskişehir veTekirdağ bu illerden ikisi ve ortaya çıkan ürün Almanya, îtalya, Amerika ve Rusya'ya ihraç ediliyor. Özel ve Yıldız, iki bin kişiyi nasıl organize ettiklerini ve çalışma sistemlerini şöyle anla tıyorlar: "Çeşitlisemtlerdesayısıyirmi25 75 kişi arasında değişen gruplarımız var. Grubun başında da tanıyıp bildiğimiz birkadın. Firmadan aldığımız işleri ona veriyoruz. O da kendi grubundaki kadınlara dağıtıyor, tamamlanınca da bizegetiriyorlar. Boncuk işlemek deyip geçmeyin. Bu işin belli kriterleri var. Sürekli iş yapabilmek, belirli bir standardı yakalamak zorundayız. Öncelikle yapılan işin, işlenen desenin göze hoş görünmesi gerekiyor. Desenleri bizçiziyoruzvenumunelerini işliyoruz. Desenleri çıkartmak kolay değil çünkü hayal gücünüzü kullanıyorsu nıız. Çıkarttığımız desenler bir süre sonra firmanın orijinal desenleri oluyor. Desenlerde gizlilik esastır. Diğer firmaların bu desenleri görmemesi gerekir." REKABET DENİLEN ŞEY... Boncuk işlemedede rekabetvar. Piyasaya yeni girenler firmalara düşük ücret verince, kazançlardadüşüyor... IlknurOygürile Ayşenur Armağan işe bir ay önce başlamışlar. Ünlü bir terlik firmasıyla çalışıyorlar. " Yaptığımız işte yapıştırıcı madde var ve dikkatli' kullanılması gerekiyor. Aksitakdirdeellerimiz birbirine yapışıyor, ayırmak ise bir hayli zor. Kısa süre önceye kadar parmaklarımıza sürekli yara bandı yapıştırmak zorunda kalıyorduk. Ancak artık yapıştırıcı yerine plastik birkıskaçkullanıyoruz" diyorlar. Günlük kazançları 510 milyon arasında değişiyor. Ne kadar parça işlenirse o kadar para kazanılıyorlar. Bir ay gece gündüz 30 kişi çalışarak4 bin terlik yapmışlar. Kazandıkları700 milyon liradan onların payına düşen 200 milyon lira. Bir çift terlikten 200bin lira kazanıyorlar ama işin gerçek değeri 600 bin lira. " Verdiğimiz emeğin karşılığını alabilsek iyi para kazanırız, ama" diyorlar, "piyasada tutunmak için bu düşük ücrete razı olmak zorundayız." Ayşenur, Ilknur, Nur, Leyla, Şükran, Gülsen, Sabiye... Sessiz sedasız iş hayatma atılan ev kadınlarının en büyük hayali ise günün birinde kendi işlerinin başına geçerek patron olmak. Kim bilir belki bir gün o da olur. • Binlerce kadın evlerinde durmaksızın boncuk işliyor. Aylık gelirleri 150200 milyon. Hepsinin düşü bir gün kendi işlerini kurmak. Levla Yıldız (solda) ve Nur Özel.