Katalog

14 YAŞAM 2 MAYIS 2004 / SAYI 945 SOFRA Hıdrellez. înansanız da inanmasanız da 6 Mayıs'ta yani Hıdrellez'de evinizin kapısını penceresini açık bırakın, beyazlar giyinin, kapınızı çalanı boş döndürmeyin. Çünkü Hızır ve llyas bir araya geliyor, bereket artıyor. Aylin Öney Tan ış fazlasıyla uzadığı için mi nedir, bahar biraz hızlı geldi, yarısından fazlası geçti bile... Dün Mayıs'ayani"Maius"agirdik. "Maius"Roma . mitolojisinde bitkileri büyüten tanrıçanm adı. Mayıs her ne kadar baharın son ayı ise de, eskiler bu hafta kutlanacak Hıdrellez gününü yazın başlangıcı kabul ediyorlardı. Bu hesaba göre bahan yaşamak için sadece üç beş günümüzkaldı. 6Mayıs'ta"HızırGünleri"sökünedecek. 8 Kasım'a kadar 186 gün sürecek olan " Yeşil Günler ", yani yaz resmen başlayacak. Arapça "hadır/hadr/hıdr" kelimesi "yeşil" demek. Hıdrelleze adını veren Hıdır ya da Hızır buna dayanıyor. Arapça " dz " sesi Türkçede her iki şekilde söylenmesine yol açmış. Hızır inanışa göre ölümsüzinsan. "AbıHayat" içtiği için ölümsüzlük kazanmış. Bastığı, oturduğu yerin yeşerdiğine, elini değdiği kuru otların bile hayat bulduğuna inanılıyor. Birdenbire ortaya çıkıp, birdenbire kaybolmasıyla, gelse de görünmemesiyle, görünse de türlü kişilerin kılığına bürünmesiyle biliniyor. Darda kalanların imdadına yetişmesiyle, bolluk bereket getirmesiyle," Hızır gibi yetişmesi" ile ünlü... Hz. îlyas ise Israiloğulları peygamberlerinden. Bir inanışa göre Hızır'ın ayrı düştüğü kardeşi. Bir anlamdaöteki... lam " olma ihtimali var. Hızır'ı eli boş göndermenin riski, ileride " elı boş kalmak "! Hıdrellez sabahı gün doğmadan kalkmak şart. Yoksa uğursuzluk geleceğinden korkuluyor. Başka adetler de var: Yeni ve temiz giysiler, özellikle beyazlar giyiliyor. Bazı yörelerde genç kızlar kır eğlencelerine giderken kısmetleri açılsın diye annelerinin, ablalarının gelinliğini giyiyorlar. Bir inanca göre de açık alanlarda salıncak kurup sallanmakla eski yılın günahlarının dökülmesi, sıkıntıların uçup gitmesi sağlanıyor. Aynı şekilde haşlanmış patates, yumurta gibi soyulan yiyecekler yemek, geçen kışın dertlerinden sıyrılmak, soyunmak anlamına geliyor. Bugünlerde kurulan sofraların özel bir dili var: Sarmalar sevilenleri sarmalamak; Dolmalar küplerin, kapların dolması; Tatlılar, ağız tadı ile yaşamak; Beyaz yiyecekler ferah, aydınlıkgelecek; Yeşil yiyecekler ise tazelik, gençlik, sağlık anlamına geliyor. Yeşil, Yeşil, Yemyeşil Yeşillikler, t aze mevsim otları elbette " Yeşil Bayram" ın simgesi. Sağlık için sadece yeşillikleri bolca yemek yeterli değil. Şifa niyetine yeşil çayırlarda, çimenlerde yuvarlanmak da gerekli. Hıdrellez daha çok, coşkulu yeşilliğe ve yeşile sahip olan Ege'de ve Trakya'da kutlanıyor. Aydın yöresinde otlu börekler, özellikle de taze çökelekli, ısırganh sac böreği yapmak yaygın bir gelenek. Isırganın şifası tartışılmaz. Ancakyuvarlanmafaslınıısırganlıbayırlardan uzakta halletmekte yarar var... Otlar bir yana, Hıdrellez'in tartışmasız baş yemeği kuzu. Osmanlı'da Hıdrellez gelene kadar kuzu yenmezdi. Hatta o günlere kadar kesimi bile yasaktı. Haliyle Hıdrellez kısa sürecek olan kuzulu lezzetler döneminin de ilk günü sayılıyor. Yörelere göre kuzunun çevirmesi, tandm, güveci yapılıyor. Yanına da taze yeşil soğan pek güzel gidiyor. Yeni yılın talih mi, yoksa dert mi getireceğini tahmin etmenin bir yolu da "yeşil soğan falı"ndangeçiyor. Önceden bahçeye dikilen yeşil soğanlardan ikisinin sapları eşit hizada kesiliyor. Birine siyah, birine beyaz iplik bağlanıyor. Beyaz iplik bağlanan soğan çabuk uzarsa gelen yılın sefa, tersi olursa cefa içindegeçeceğineinanılıyor. Fal deyince bugünü en çok sahiplenen ve içten kutlayan "Romanlar"ı anmak, onların adını anınca da "ÇingenePilavı"ndan tatmak Hıdrellez aşkına şart oluyor. îşte Çeribaşı sofralarına layık bir tarif!. Çingene Pilavı Bu"Pilav"ın,ne "Çingene" ile alakası var, nedepirinçle... Ege'de özellikle Aydın civarında pazarın kurulduğu günlerde yemek pişirmeye zamanı kalmayan kadınlar bu çabuk " çiğ " yemeği yapıyorlar. Pazar dönüşü filede ne varsa birer ikişer doğranıp taze peynirle bir çeşit salata hazırlanıyor. Ufalanmış peynir pirincebenzediğindenolsagerek "Pilav" adıyakıştırılmış. "Çingene" yakıştırmasınıise mutfak kültürü araştırmacısı Nevin Halıcı şöyle açıklıyor: " Sürekli hareket ve seyahat halinde olan Çingeneler, çoğu kez taze ve çiğ yiyecekler yiyorlar. Ateş görmeden hazırlanan yemeğin adı buyüzden..." KJ 1 niz kenarında, dereırmak boyunda dilek tutup yıkanmak buyüzden. Hıdrellez'i kutlamanın binlerce yıldır yaşatılan değişik usullerivar: Hıdrellez öncesi evve çevresi, mutfak, kap kacak temizlenerek işe başlanıyor. Zira Hızır temizliği ve suyu seviyor. Bazı yörelerde Hıdrellez arifesinde oruç tutuluyor, "Hızır'ın yetişme" ve bereket getirme ihtimaline karşı evin kapı, penceresi açık tutuluyor, erzak çuvallarının ağzı, yiyecek kapları açık bırakılıyor ve para keseleri bağlanmıyor. Bugünlerde kapıya gelenin eli boş döndürülmüyor. Mutlaka "Çam sakızı, Çoban armağanı" bir şeyler veriliyor. Çünkü gelenin başka kılığa bürünmüş "Hızır Aleyhisse 250gr çökelekyadalorpeyniri, 34u/akdomales, 23yeşilbıber, 1 'ertutam maydanoz, dereotu ve nane, 34 taze soğan, l ufak ktrmızı soğan, 1/2 fincan sızmazeytinyağı, 1/2 çaykaşığıtuz Peynir dışında her şeyi çok ufak doğrayın. Peyniri parmaklarınızla ya da bir bıçak yardımıyla iyice ufalayın. Bütün malzemeyi karıştırın. Peynir tuzsuzsa biraz daha tuü ekleyin. Zeytinyağını döküp harmanlayın. "Pirinçsiz pilavınız"a pazar alışverişinize ve keyfinizegöre salatalık, kabak, kırmızı biber, taze sarmısak, tarhun gibi taze otlar, sebzeler ekleyebilirsiniz. Hıdrellez ve sofrası, sefanız ve şifanız olsun.# u görmek istediniz fclıssa Gardırop Retro Renklı Yorgan Salute Hıdır ile îlyas Buluşunca Senede sadece bir gün buluşan Hızır ile îlyas'ın tabiatı canlandırdığına inanılıyor.îşte o gün, Hıdır/Hızır ve îlyas'ın bir araya gelişi Hıdırellez/Hıdrellez diye anılıyor. Hızır karaların, îlyas ise suların, denizlerin koruyucusu olarak kabul ediliyor. Hıdrellez sabahı gün ağarırken de LflBİRENT Blrlnci karedan ttlbaren oMara va numaralara dlkkal ederek esprlyi Izlemeye başlayın... 0 da ne? Espri, İU ayrı yoldan devam edlyor.. OUar da İU ayrı yönO gösterlyor.. Şlmdl hangl yolu lakip edeceğb? Eeel Orası artık slze kalmış. Hadi buyurun bakalım sayianın labirentlerine.. Sakın kaybolmayın haal.. HAKAN ÇELİK [email protected] LoToCoiABA ı Y VEPPfk... *î ABIM Su mh