Katalog

26 ARALIK 2004 / SAYI 979 11 iddeti görünür kılmak için... Özgür Erbaş edikal antropoloji ve halk sağlığı uzmanı New York Eyalet Üniversitesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Sandra Lane, Sabancı Üniversitesi'nin davetlisi olarak Türkiye'deydi. Lane, Mısır'da 5 yıl süreyle "kadın ölümleri", "kürtaj" ve "kadın sünneti" üzerine araştırma yapmış. Mısır'da "eşitsizlikler" üzerine geliştirdiği araştırmalarım, ABD'de ırkçılık, AIDS ve hapishanelerdeki çalışmalarla surdürmüş ve "yapısal şiddet" tanımına ulaşmış. Lane'in tezine göre, bir topluluğun içindeki herhangi bir grup, diğerlerinin sahip olduğu olanaklara ulaşamıyorsa burada "yapısal bir sorun" ve dahası "yapısal" ve"gorünmez bir şiddet" oluşuyor. Lane'in ulaştığı bir başka bilgi ise ABD'deki cezaevlerinde yüzde 22'ye varan oranda tecavüz yaşandığı olmuş. Bunun bir "hapishane gerçeği" olduğunu belirten Lane'le Mısır ve ABD'deki araştırmalarını konuştuk: M i Mısır'da yürüttüğünüz araştırmalarda ne tür sonuçlara ulaştınız? Araştırmalardan ilki sağlık hizmetine ulaşımda kadınlarla erkekler arasında ne tür farklar olduğuna ilişkindi ve 600 bin kadının "kaybolduğunu" tespit ettik. Ölmüştü yani bu kadınlar. Bu kadınların büyük bölümü hamilelik, 5 yaş altı kız çocukları ise ishal ve solunum yolu hastalıkları nedeniyle ölmüştü. Kadınlar sağlık hizmetinden yeterince yararlanamıyor, kız çocukları da iyi beslenmiyordu. îkinci araştırmamız kürtajla ilgiliydi. Mısır'da kürtaj yasak ve bu tslamdan kaynaklanmıyor. Kolonicilik döneminde Fransa'dan kalma bir yasak. Fransa'da artık kürtaj tartışması bile yok, ama bu yasak Mısır'a miras olarak kalmış. Tıpkı Hindistan'da eşcinselliğin yasak olmasının eski îngiliz yasalarından kaldığı gibi! İSLAM VE KÜRTÂJs •Islam kürtaja izin veriyor mu peki? îslamın yaklaşımı kürtaja izin verir nitelikte ve kadınların lehine yorumlar yapılıyor. Mezhepler arası farklar olmasına karşın 40'la 120 gün arasında değişen zamanlar için kürtaja izin veriliyor ve kürtaj Mısır'da Batı ülkelerindeki kadar yaygın. Ancak yasak olması, kürtajın pahalı olmasına, dahası sağlıksız koşullarda yapılmasına neden oluyor. Üst sınıflardan kadınlar sağhklarını satın alabiliyorlar, ama orta ve alt gelir düzeyindeki kadınlar, steril olmayan yerlerde ve anestezi olma dan ve uzman olmayan doktorlara kürtaj yaptırmak zorunda kalıyor. Kadınlar hamileliği önlemek ya da sonlandırmak için neler yapıyorlar? Rahim içine ebegümeci yerleştirmek yöntemlerden bıri ve pek çok kadın bu nedenle ölüyor. Yüksek bir yerden atlamak da başka bir yöntem. Bir de eski tarihlerde kadınların kocalarını zehirlemek için kullandıkları "atar" dedikleri zehirli bir meyveyi sıkıp içiyorlar. Bunun sakıncasını bile bile yapıyorlar... Mısır'da 90'ların başında hastaneler, bütçelerinin yansını kendine kürtaj yapmaya kalkışan Araştırmalar ABD'deki hapishanelerde yüzde 22'ye varan oranda tecavüz yaşandığını ortaya koydu... Eşftsizllk ve şiddet üzerine araştırmalar yapan Prof. Dr. Sandra Lane, toplumun yapısı ve yasalardan kaynaklanan "yapısal şlddefle mücadele edlyor. Lane, ABD'de AfroAmerlkanlar ve Mısır'da kadınlar üzerine yaptığı araştırmalarda, kuralların bir grubu yaşamın dışına Iterken dlğerlne olanaklar sağladığı sonucuna ulaşmış. kadınların tedavisine harcıyordu. Ama Mısır, kadın hareketinin büyük bir başarısı sonucu çok ilerledi. Örneğin kadın sünneti yüzde 90'lardan yüzde 50'lere geriledi. Kadın sünnetinin gerekçesi neyle açıklanıyor? îslam akademisyenlennin bir kısmı kadın sünnetinin Kuran'da yer almadığını söyleyerek buna karşı çıkıyor, bir kısmı da bunun hadıs olduğunu söylüyor. Hıristiyanlar ise gelenekle açıklıyor. Batı'daki feministler kadın sünnetini "cinsel hak" olarak çok onemsemediler, ama Mısır'da kadın hareketinin o kadar çok işi var ki bununla uzun uzadıya uğraşmadı. Bunun bir sağhk sorunu olduğunu düşünüyorlar. Ayrıca konuştuğumuz bazı kadınlar sünnetin güzelleştirdiği inancında. Aynca Mısır'da kadınlar, Batılı feministlerin kendi kültürlerini aşağıladıkiarını ve üstten konuştuklarını düşünüyorlar. YAPISAL ŞİDDET •Bu farklılıkların nedeni ne sizce? ABD'de kadın hareketi daha çok cinsellik odaklı yurüdü. Gençtik tabii... (gülüyor) Ama bugün ABD'de muhafazakârlık yükseliyor ve örneğin kürtaj daha ağır koşullara bağlanmaya çalışılıyor. Bugün ABD'de feministler, porno, aile içi şiddet, tecavüze karşı işler yapıyorlar. Ayrıca meslekte yukselmek, aile ve iş yaşamının dengelenmesi için de çalışıyorlar... Hazır konu ABD'ye gelmişken ırkçı lıkla ilgili çalışmalarınızda ne tür sonuçlara ulaştınız? ABD'de 1960'tan bu yana AfroAmerikan insanların uğradıkları haksızlıklar giderilmeye çalışılıyor. Ama toplumun yapısı, sosyal politikalar, sağlık sistemi ve insanların anlayışından kaynaklı bir şiddet sürüyor. Işte biz buna "yapısal şiddet" diyoruz ve bunun somut bir suçlusu da yok! Yani yazılı olmayan kurallar okullarda, sağlık merkezlerinde sürüyor ve bazıları için avantaj sağlayan bu kurallar diğerlerini yaşamın dışına itiyor. Condoleezza Rice ya da Colin Powel'ın "beyazlarla" eşit olması geneli yansıtmıyor tabii... Işte biz bu şiddeti görünür kılmak için çalışıyoruz. New York'un yakınında, koleliğin hiç yaşanmadığı Syracuse kentinde yaptığımız araştırmalarda AfroAmerikanların hapse girme oranının beyazlardan 11 kat daha fazla olduğunu gördük. Bu insanlar liseden mezun olamıyorlar, koleje gidemiyorlar, iş bulamıyorlar, hatta yol sorduklarında yanıt bile alamıyorlar! Biz topladığımız bu verilerı ilgililere aktararak durumun iyileştirilmesi için çalışmayı surdürüyoruz. Bu çalışma ABD için bir model olabilir. Peki yapısal şiddet muhalif kimliği olanları da vuruyor mu? Aslında ben de savaş ve Bush karşıtıyım ve feministim. Ama toplumun yarar elde eden kesımınden geliyorum. Beyazım, eğitim aldım... Yani her ne olursa olsun, hayat benim için, onlar için olduğu kadar zorlaşnuyor... Toplumsal tehdit... Hapishanelerle ilgili araştırma nasıl çıktı? ABD'nın en muhafazakâr kadınlan olan Latin Amerikalı ve AfroAmerikan kadınlar arasında HFVin hızla yükselmesinin ardındaki nedenleri araştırmak için yola çıktık. Çünkü bu kadınlar, partner değiştirmezler, farklı ilışkı modelleri denemezler, eşcinsellik yaygın değildir. Sonra fark ettik ki bu kadınların eşleri ya hapiste ya da hapse girıp çıkmış. ABD'de hapistekilerin yuzde 94'u erkek zaten. Aynı dönemde Şikago'da yapılan bir araştırma hapishanelerdeki HPV oranının dışarıya gore 10 kat fazla olduğunu ortaya koydu. Bu da şunu gösteriyordu: Hapishanede seks var ve hepsi de rızayla değil! Peki tecavüz bilgisine nasıl ulaştınız? Görüşmeler yaptık, ama bu çok zor oldu. Çünku erkekler bunu konuşmak istemiyorlar. Ayrıca tek bir kişiye bir çete, defalarca ve çok vahşi yöntemlerle tecavüz ediyor. Gardıyanlar da buna goz yumuyor. Ya da uyuşturucu bulmak, tecavüzden korunmak için grubun en güçlüsüyle birlikte oluyorlar. ABD'de sadece 6 hapishanede kondom kullanımına izin veriliyor! Bu raporlar sonunda Kongre "Hapishane Tecavüz Komisyonu" kurulması kararı aldı. Tecavüzün bir hapishane gerçeği olduğunu söylüyorsunuz. Peki dünyada böyle örnekler çok mu? Uluslararası bir konferansta îskoçya'dan Avustralya'ya kadar her yerden benzer veriler geldi. Bu toplum sağlığını ciddi şekilde tehdit eden bir sorun ve kadınlar, çocuklar da buyük tehlikede. Devlet kondoma izin vermelı. Nevv York'ta devlet her hasta için yılda 28 bin dolar harcıyor. Biz de HIV testlerine "Siz ya da partneriniz hapse girdi mi" sorusunu ekletmek ve devletin AIDS hastalarına parasal destek olması için çakşma yurütüyoruz. • HAYVANLAR (öpeklerde prostata dikkat... ıç P rostat, tıpkı insanda olduğu gibi erişkin erkek köpeklerde de zaman zaman rasdanan ve son derece rahatsız edici bir durumdur. Özellikle kısırlaştırılmamış erkek köpeklerin problemidir. Prostat, alt idrar yolu üzerinde bulunan bir bez organdır. Prostatın büyümesi prostat hiperplazisi; enfeksiyonu (mikroplu hastalığı) ise prostatit olarak adlandırılır. Her iki durum birlikte seyredebildiği gibi ayrı ayn da görülebilir. Prostat hiperplazisine özellikle altı yaş üstü erkek köpeklerde rastlanır. Hastalığın oluşumunda erkeklik hormonlannın uyan mınm etkisi vardır. Belirtilerin iyi izlenmesi gerekir. Bu hasta köpeklerde ıkınma, idrarda kan ve idrar yapmada düzensizlik (kesik kesik idrar yapma), kanama görülür. Ateş, depresyon, ağrı ve arka bacaklarda gerginlik vardır. Genelde idrar kesesi ve idrar yolu hastalıklanyla karışır. Organın mikrop alması kan yoluyla olabileceği gibi idrar yoluyla da olabilir. Prostat enfeksiyonu görulen şiddetli olgularda ise kusma, ateş, iştahsızlık gözlenir. Tekrarlayan kronik vakalarda, yineleyen sık sık idrar pozisyonu alma, az az idrar yapma gibi sistit bulgular görulür, ama ağrı yoktur. Teşhis koymada, klinik muayene, hasta sahibinden alınan bilgi, laboratuvar bulgulan değerlendirilir. Ancak kesin tanı röntgen ve ultrasonografi ile konur. Özellikle orta yaş ve üstü kısırlaştırılmamış erkek köpeklerde tekrarlayan idrar yolu hastalıklannda, tuvalete çıkma sorunu yaşayan ve kanlı idrar yapan köpeklerde prostat akılda tutulmalıdır. Hastalıktan korunmak için, çiftleştirilmesi düşunülmeyen köpekler kısırlaştırılmalıdır. Tedavideki en etkin yöntem de, ilaç tedavisinin yani sıra hayvanın kısırlaştırılmasıdır. Prostatın kedilerde görülme olasılığı çok zayıftır. •