Katalog

Romanın kahramanları Pavel Vlassov ve annesi Nilovna, da karşılaşmış olduğu yoksul insanları, onların yaşamlarını, bu özellikleri taşıyan kahramanlardır. Bu tipler gerçek düşüncelerini sıcak, duygulu bir anlatımla, hep olduğu gibi yaşamdan alınmıştır. çarpıcı bir gerçeklikle anlatır. Ana romanı yalnızca Rusya’da değil, başka ülkelerde de Gorki’nin, Çehov’a ithaf ettiği, 1899’da yayımlanan ilk ro- yaygınlık kazanması bir rastlantı değildir. Roman, Gorki’nin manı Foma Gordeyev’dir. Çürümüş, yozlaşmış toplumun suç- Amerika gezisi sırasında yazılır, orada yayımlanır (1906). lanmasının yanında adalet duygusuna vurgusunun, aşkın öne Roman, gecikmeden dilimize de çevrilmiş, Tanin gazetesi- çıktığı önemli bir yapıttır. 19. yüzyılın sonuna doğru Volga böl- nin 1908-1909 yıllarında tefrika edilmiştir. gesinde, Rusya’nın ticaret merkezi Nijni-Novgorod’da geçer. Gorki, Rus köylüsünün, işçilerinin çok ağır yaşam koşul- Deniz taşımacılığını ellerinde tutan tefeci tüccarlarla kapi- larını tüm çıplaklığıyla, gerçekliğiyle betimleyip ele alır ro- talist bir toplumun oluşmasıyla, tüccarların giderek zengin- manında. Burjuva ve aristokratlardan oluşan kesime karşı leşmesiyle her türlü baskıyı, haksızlığı, adaletsizliği toplu- sosyalist hareketin direnişini de gözler önüne serer. Gorki, ma yaşatan bir yapının oluşmasını gözler önüne serer Gorki. Ana romanın Pelageya Vlasova karakterini gerçek bir Rus Özgürlük yanlısı, insan sevgisiyle dolu Foma Gordeyev’in devrimcisinden esinlenir. bu insanlarla arasındaki çelişkisi, mücadelelerini anlatır. Romanın konusu 1 Mayıs 1902 gösterilerinde tutuklanan OYUNLAR... OYUNLAR... gençlerin yargılanma sürecini içerir. Gorki’nin öyküleri, romanları kadar oyunları da hep çok ses İşçi kesiminin uyanışı, hızla gelişen siyasi oluşumlarıyla getirmiştir, getirmeyi de sürdürüyor dünya sahnelerinde. Kü- birlikte edebiyata yepyeni kahramanlar kazandırılırken sos- çük Burjuvalar (1902), halkın yaşamında çelişki ve sorumlu- yalist bir estetik anlayış da gündeme getirilir. lukların alt tabakalardan başlayarak ele alınışıdır Ayaktakımı Bu kahraman, halkın içinden gelmiş, halkın değerlerine sahip kiliseye, çara bağlıdır. Ama oğlunun yanında da duran Arasında (1902), Çehov üslubunun öne çıktığı oyun 1917 Dev- rimi öncesinin toplumsal çalkantılarını ele alır. bir annedir. Rus işçi sınıfının dünyasını yansıtan bu roma- nıyla Gorki, yeni bir estetik anlayışı da başlatır. Yaz Misafirleri (1904), “güneşin çocukları” olan aydın kesimle, “karanlığın çocukları” arasındaki uçurum ROMANLAR... ROMANLAR... gözler önüne serilir. Güneşin Çocukları (1905), yozlaşmış Gorki, yapıtlarında halkı sömürenlere de yer ver verir: aydınların dünyasına ışık tutar. Sanayicilere, tüccarlara, zenginlere “demirden adamlar”, Barbarlar (1906), işçilerin devrimci mücadelesini ele alır. “hayatın hâkimleri” der. Rusya’yı baştan başa dolaşma- Sonuncular (1908, çöken toplumun yozlaşışını gösterir. larında bu insanların yaşamına, davranışlarına, halka karşı Ve başka oyunlarında köylülerin orta sınıfı oluşturma tavırların yakından tanık olur. Oyunlarında ve romanların- ginlerin yanında durur. İki yüzlü bir haindir. Herkesin dostu çabalarının yozluğu, işçi sınıfının devrimci mücadelesi, gibi görünür ama aslında kimsenin dostu değildir. da bu tipleri gözler önüne sermeye çalışır. yozlaşan aydınların hali, tüccar sınıfın hainliği, yeni bir Artamanovlar’da bir tüccar ailesi üç kuşağı ele alınır. İl- O devrimcilerin, kapitalistlerin, polisin, fahişelerin, öğ- toplum oluşurken yaşanan sıkıntılar, baskılar bir bir gözler la Artamanov, güçlü, köklerine bağlı biridir. Yeni düşünce rencilerin, tüccarların “arkadaşı” gibi gözükür ama öyle de- önüne serilir sahnede. ğildir. Her duruma uyabilen bir “sürüngen”dir. ve projeler geliştirmeye çalışır. “Servetini, kaderin kendisini Brecht, Gorki’nin Ana romanını sahneye uyarlayarak top- sürüklediği küçük ve uyuşuk bir taşra şehrine akıtmak ister.” Toplumda belli bir ağırlığı olsa da o insanlıktan uzak ikiyüz- lumcu oyun anlayışının ilk örneğini sahnede göstermiştir. Ül- lü, kaypak, çıkarcı biridir. “Açgözlülük, çıkarcılık” psikolojisi- Ama ne var ki bütün çabaları insanları sömürmek üzerine kemizde de oyunları ne çok sahnelenmiş ve ne çok sevilmiştir kuruludur. Çocukları ve torunları yozlaşır. Anlamını nin köklerine inen, çok önemli “felsefe destanı”dır bu roman. tüm kitaplarının çok geniş kitlelerce severek okunduğu gibi. Gorki, halkın, elbette insanın kültürünü, yaşamını halk yitirmiş bir yaşamın içinde istifçiliğini sürdürür. Gorki, Bitirirken: Dilimizde yayımlanan Rus Edebiyatı Öykü insanı hep ön plana çıkarır. Onu yeni bir konumda ele alıp destanlarıyla özdeşleşerek ele alır. Onun yapıtlarında Antolojisi’nde (Hazırlayan. Birsen Karaca, Dünya Yayıncı- yüceltir. Öte yandan bireycilikle de savaşır. sözcük oyunlarına, sezdirmeli betimlemelere rastlanmaz. On yılda yazdığı Klim Samgin’in Hayatı romanında, “İn- Dili, anlatımı yalındır. lık, 2004) Gorki’den söz edilmemesini, antolojide bir öykü- sünün yer almamasının nedenini bir türlü anlayamadım. sanın küçük burjuva dünya görüşüyle, bireycilikle nasıl bo- Çağının duygu, düşünce, yaşamının en yakın tanığıdır. zulduğunu, bunların insan ruhu üzerindeki etkilerini” ele alır. Rus edebiyatının “babası” ve “sosyalist gerçekçiliğin “‘Fırtına Habercisi’nin Türküsü”nden bir alıntıyla sözle- Romanın kahramanı avukat Klim Samgin’in yaşamını, ya- kurucusu” bir yazardır. rimi bitirmek istiyorum: “Fırtına habercisi, süzülüyor çığı- rışlarla, kara bir / bir şimşek gibi yükselip bulutlara, bir kö- ni 1890-1917 yılları arasındaki Rusya’nın tarihini ele alır. Gorki’nin Makar Çudra kitabı 26 öyküden oluşur. Ya- Yoksulların yanındaymış gibi görünmesine karşı, asıl zen- zarın gençlik yıllarında Rusya’da yaptığı uzun yolculuklar- pük parçası / kopararak bulutlardan, kanadıyla.” n 19 Haziran 2025 9