Katalog

MAKSİM GORKİ (28 MART 1868 / 18 HAZİRAN 1936) Gorki: “Fırtına! Fırtına patlayacak birazdan!” “Gülüyor ve ağlıyor hıçkırarak, fırtınanın kara iblisi.. / Eğleniyor bulutlarla, sevinçten ağlıyor hıçkırarak. / Öfkesinde gök gürültüsünün, o duyarlı şeytan, çoktan / duymuştur sesini yorgunluğun; ve bulutların güneşi / gizleyemeyeceğini, hiçbir zaman gizleyemeyeceğini / bilmektedir. / Rüzgâr uluyor… gök gümbürdüyor… / Denizin uçurumu üstünde mavi bir alev gibi yanıyor / bulutların sürüsü. Deniz, yakalayıp şimşeklerin oklarını, / söndürüyor sonsuz bağrında ve yansıları bu şimşeklerin, / kıvrılarak ateşten yılanlar gibi, silinip gidiyorlar denizde. / -Fırtına! Fırtına geliyor birazdan! / Gözüpek fırtına habercisidir bu, böğürürken deniz / kudurmuşçasına, şimşeklerin arasından süzülen. Ve / haykırıyor zaferin peygamberi: / -Varsın daha güçlü, daha güçlü patlasın fırtına!” (1901) (Maksim Gorki, Çeviren: Ataol Behramoğlu, “‘Fırtına Habercisi’nin Türküsü”). İlk gençlik yılları Kazan’da geçer. Yaşamın ağırlığına daya- yükselmesine, devrimci hareketin hızla, kalıcı genişlemesine GÜLTEKİN EMRE namaz, intihara kalkışır. Volga’dan Kafkasya’ya kadar Rusya’yı rastlar. Gorki’nin yapıtları bu geniş hareketin önemli yansımalarını içerir. boydan boya dolaşır. Böylece, halkın yaşamını gözlemler. ‘ÇOCUKLUĞUM’, ‘EKMEĞİMİ KAZANIRKEN’, İlk yapıtlarında romantik bir anlatım ele anılsa da kah- Rusya’yı, halkın yaşamını sorgular yazdıklarında. Hal- ‘BENİM ÜNİVERSİTELERİM’ ramanları halkın bağrından çıkmıştır hep. Toplumun en kın nasıl yaşadığını, neler düşlediğini yakından görür, tanık Ömrü acılara, yoksulluklara, yoksunluklara, ezilmelere, alt tabakasının temsilcileri olan serseriler, hayalperestler, olur. Onun için Gorki’nin yapıtlarında felsefi yorumlar, be- sömürülere, horlanmalara tanıklıkla geçen Maksim Gorki isyankârlar, fahişeler, işsizlerdir. timlemeler büyük, canlı bir yer tutar. (28 Mart 1868 / 18 Haziran 1936), geriye dönüp baktığında Gorki’nin yapıtlarının ruhunu yansıtan kahramanlar dur- Tiflis’te Kafkasya gazetesinde çalışır. Yoksul, sıkıntılı ge- çocukluğunun izlerinden bir kez daha yürümeye çalışır. madan tartışır, yaşamın anlamı üzerine düşünür, hep sorular çen yaşamını imlediği için, Rusçada “acı” anlamına gelen Ayakta kalmak için yapmadığı iş yoktur. İyi bir gözlemci- sorup yanıt ararlar. Günlük yaşamın insanlar (kahramanlar) Gorki’yi kendine ad seçer. dir. Ekmeğini kazanırken yaşadıkları da bunun kanıtıdır. Ne üzerindeki etkisi çok belirgindir. Yayımlanan ilk öyküsü “Çelkaş”tır, tanınmasını sağlar. çok işte kendini var kılmaya, karnını doyurmaya çalışmıştır. Onun yapıtlarındaki romantik unsurlar okuru şaşırtan, oku- Ardından “Yirmi Altı Ekmek ve Bir Kız” öyküsü yayımlanır. Yaşam, yani yaşadıkları, sokaklar, insanlar, ra güzellik duygusu veren, onu eylemin içinde görmeye çalı- Yazdıkları dikkat çeker, ünlenmeye başlar. İlk kitabı “Öykü olanaksızlıklar onun üniversiteleri olmuştur. Yazdıkları şan bir oluşumdur. Alt tabakadaki kahramanların yapıtların- Denemeleri” (1898) ilgi uyandırır. fantastik ya da kurgusal değildir. da yer almasıyla onların yaşam felsefelerini de öğrenir okur. Çara karşı çıktığı için birkaç kez tutuklanır. Büyük il- Yaşamın gerçeklerinin, yaşadıklarının kalbinden söküp al- gi gören “Fırtına Habercisi’nin Türküsü” şiiri yüzünden de dıklarıdır onun yazdıkları. Onun için de yalan değildir. Dili ‘ANA’ AMA NE ‘ANA’! tutuklanır. Serbest kalınca Kırım’da yaşamaya başlar. yalındır. Yazdıkları, yaşadıklarının fotoğrafları gibidir. Ana romanıyla Gorki, okuru Rus işçi sınıfının devrim müca- Edebiyat Akademisi’ne seçilir. Ama çar engel olur. Çehov Babasını beş yaşında kaybeden, annesi yeniden evlenince delesiyle tanıştırır. Devrimci mücadelenin insanlar üzerindeki ve Korolenko, çarın bu tavrını protesto etmek için akademi- öksüz Gorki’yi, anneannesi ve dedesi büyütür. Anneannesi- etkisini, insanları nasıl değiştirip etkilediğini göstermeye çalışır. den istifa ederler. Gorki, 1905 devriminde çok önemli bir rol nin masalları onun yazın yaşamını hep beslemiştir. Böylece halkın yaşamının derin ve sarsıcı bir biçimde yan- oynayacak olan “Bilgi” yayınevini kurar. Okula çok az giden ve sekiz yaşından itibaren çalışarak sıtıldığı bu roman “sosyalist gerçekçiliğin” doğuşunun da ayakta kalan Gorki, halkın yaşamını, işçi sınıfının durumu- Ayaklanmayı destekler. 1906’da Amerika’ya gider. Sonra bir belgesidir. nu çok yakından, yaşayarak görür. Dalgıçlık, fırın işçiliği 1913’e kadar yaşayacağı İtalya’nın Capri Adası’na. Gorki, kendini devrime adayan insanların manevi olarak na- dahil en ağır işlerde çalışır. Bir gemide bulaşıkçılık yapar- Gorki’nin yolun başındaki ilk yazın çabaları, çalışmaları sıl zenginleştiklerini, seçtikleri doğru yolun onların dünyası- ken kitap okumaya başlar. Lenin’in partisinin ortaya çıkmasına, işçi direnişlerinin nı ve yaşamlarını nasıl etkilediğini de ortaya koymaya çalışır. >> 8 19 Haziran 2025 Resim: İLYA REPİN