Katalog

ANDREW ROBERTS’TAN Bir çağı şekillendiren lider: Churchill! 20. yüzyılın çalkantılı dönemlerinde tarihin akışını değiştirmiş liderlerden Winston Churchill siyasete nasıl girdi? Nasıl yükseldi? Gelibolu fiyaskosundan 30 yıl sonra İkinci Dünya Savaşı’nı kazanan lider haline nasıl geldi? Usta tarihçi Andrew Roberts, İngiliz Kraliyet Ailesi’nin kendisine İkinci Dünya Savaşı sırasında Kral VI. George’un Churchill’le haftalık toplantılarından sonra günlüğüne aldığı notları okumasına izin vermesinin ardından kaleme aldığı Churchill (Çev: Ülke Evrim Uysal / Kronik Kitap) adlı biyografide tüm bu sorulara yanıt veriyor. Savaş kabinesi toplantılarının deşifreleri, günlükler, mektuplar ve Churchill’le aynı dönem yaşayan önemli isimlerin daha önce yayımlanmamış anıları gibi kapsamlı yeni materyalleri de kullanan Roberts, Churchill’in gerçekçi bir portresini çiziyor. nin özgürlük mücadelesinin başına geçecek ve modern uzak tutmak adına da diplomatik girişimlerde bulundu. SEFER KOÇAN Türkiye Cumhuriyeti’ni kuracaktı. İKİNCİ DÜNYA SAVAŞI: TÜRKİYE’NİN Churchill’in Osmanlı’yı saf dışı bırakma inston Churchill, 20. yüzyılın en büyük tar- TARAFSIZLIĞI VE CHURCHILL’İN stratejisinin başarısızlığı, Birleşik Krallık’ın büyük bir tışmalarının merkezindeki figürlerden biriydi. DİPLOMASİ STRATEJİSİ! bedel ödemesine, Rus İmparatorluğu’ndaki devrimin W Özellikle Birinci ve İkinci Dünya Savaşları sı- İkinci Dünya Savaşı, Churchill’in siyasi kariyerinin hızlanmasına ve özellikle İngiliz Bulldog’unun prestiji- rasında yaptıklarıyla tarihin akışını değiştirdi. zirvesine çıktığı dönemdi. Türkiye, bu savaşta tarafsız nin çatırdamasına neden oldu. Andrew Roberts’ın Churchill (Çeviren: Ülke Evrim bir tutum sergileyerek Almanya ve Müttefikler arasında Uysal / Kronik Kitap) adlı biyografisi, yaşamını ayrıntı- İKİ SAVAŞ ARASI DÖNEM: TÜRKİYE’NİN dengeli bir politika izlemeye çalıştı. larıyla incelerken bir yandan da hiç bilmediğimiz özel- YÜKSELİŞİ VE CHURCHILL’İN YAKLAŞIMI! Churchill ise Türkiye’nin savaşa girmesi ve liklerini gözler önüne seriyor. Birinci Dünya Savaşı’ndan sonra Churchill’in Almanya’ya karşı Müttefiklerin safında yer alması için Her ne kadar son derece hareketli ve çok cepheli bir Türkiye’ye olan ilgisi özellikle Osmanlı’nın çöküşü ve yoğun bir diplomasi yürüttü. yaşamı olduysa da bu yazıda çoğunlukla Churchill’in ta- modern Türkiye Cumhuriyeti’nin kurulması ile yeniden 1943’te Adana’da yapılan görüşmeler, Churchill’in rihimizdeki yerine değineceğiz. şekillendi. Türkiye’yi savaşta aktif bir rol almaya ikna etme çabası- Churchill, 1920’lerde İngiltere’nin Ortadoğu politika- nın doruk noktasıydı. İNGİLTERE TARİHİNDEKİ YERİ! larında etkin bir rol oynadı ve Türkiye’nin Batı ile olan Churchill, bu görüşmede İsmet İnönü ile bir araya İngiltere tarihindeki en etkili liderlerden biri olarak ka- ilişkilerine önem verdi. Lozan Antlaşması’ndan sonra, geldi ve Türkiye’nin savaşa girerek Almanya’ya karşı bul edilen Winston Churchill, özellikle İkinci Dünya Sa- Türkiye Cumhuriyeti’nin ölümsüz lideri Mustafa Kemal önemli bir destek sağlamasını talep etti. vaşı sırasında başbakanlık yaparken kararlılığı ve güçlü Atatürk’ü dikkatle takip etti. Ancak Türkiye savaşın sonuna kadar tarafsızlığını ko- hitabetiyle halkına moral vermiş ve Nazi Almanya’sına Churchill, Batı’ya yönelik reformlar yapan bir rudu ve ancak 1945 yılında Almanya’ya savaş ilan etti. karşı Müttefiklerin zaferinde kilit bir rol oynamıştır. Türkiye’yi, şeriattan uzaklaşan, modern ve seküler bir Churchill’in Türkiye’ye yönelik bu diplomatik ham- “Asla teslim olmayacağız”, “Size acı, kan, ter ve göz- devlet olarak çok daha çekici buluyordu. lesi, ülkenin stratejik konumunun İngiltere için ne kadar yaşından başka bir şey vaat etmiyorum” gibi unutulmaz Ancak İngiltere’nin Ortadoğu’daki petrol yatakları ve kritik olduğunu gösteriyordu. konuşmaları, İngiliz direnişinin simgesi haline gelmiştir. stratejik çıkarları nedeniyle Türkiye ile olan ilişkilerde Ancak İnönü’nün kararlı tarafsızlık politikası Churchill’in liderliği, yalnızca savaş dönemiyle sınır- mesafeli bir duruş sergiledi. Türkiye’yi savaşın dışında tutmayı başardı. Bu süreç, lı kalmamış, savaş sonrası Avrupa’nın yeniden inşa- Churchill, Türkiye’nin dış politika bağımsızlığını ko- Churchill’in diplomatik çabalarının genellikle pratik sı ve Soğuk Savaş’ın başlangıcında da belirleyici olmuş- ruma çabasını takdir ederken ülkeyi Sovyet etkisinden sonuçlar üretmediği ancak uzun vadede tur. Nobel Edebiyat Ödülü kazanmış bir yazar olarak en- Müttefikler ve Türkiye arasında bir anlayış telektüel katkıları ve siyasi vizyonu da köprüsünün kurulduğu bir dönem olarak onu İngiliz tarihinde eşsiz bir yere yerleş- değerlendirilebilir. tirmiştir. SONUÇ BİRİNCİ DÜNYA SAVAŞI: Winston Churchill’in Türkiye’ye yönelik ÇANAKKALE HAREKÂTI VE politikaları onun hem stratejik hesaplamala- YENİLGİ! rını hem de karmaşık kişiliğini gözler önü- Churchill’in yaşamında bizimle ilgi- ne seriyor. li olan en belirgin olaylardan biri şüphesiz Birinci Dünya Savaşı’nda Osman- Çanakkale harekâtıydı. lı İmparatorluğu’na yönelik sert stratejile- 1915’te Birinci Dünya Savaşı sırasın- riyle başlayan bu ilişki, İkinci Dünya Sava- da Birleşik Krallık deniz bakanı olarak gö- şı sırasında Türkiye’nin tarafsızlık politika- rev yapan Churchill, Osmanlı Devleti’ni larına yönelik diplomatik çabalarıyla farklı savaştan çekilmek zorunda bırakmak ve bir boyut kazandı. Müttefiklere boğazlardan bir geçiş sağla- Churchill’in bu dönemlerdeki kararları mak için iddialı bir plan ortaya atmıştı. ve yaklaşımları, Türkiye’nin modern tarih- Fakat bu strateji, yeterli planlanmamış çı- teki rolünü şekillendiren önemli dinamik- karmalar ve güçlü Türk direnişi nedeniyle lerden biri olarak karşımıza çıkıyor. büyük bir yenilgiyle sonuçlandı. Andrew Roberts’ın yazdığı bu yetkin bi- Churchill, Çanakkale yenilgisi sonrasın- yografi, Churchill’in çok boyutlu karakte- da çok sert eleştirilerle karşılaştı ve siya- rini anlamak için derinlemesine bir bakış si kariyerinde ciddi bir darbe aldı. Fakat bu sunuyor. n yenilgi, ülkemiz açısından milli bir kahra- manlık destanı durumuna geldi. Churchill - Hayatı / Andrew Ro- Çanakkale harekâtında tarih yazan Mus- berts / Çeviren: Ülke Evrim Uysal / tafa Kemal (Atatürk), ileride Türk milleti- Kronik Kitap / 1152 s. / 2025. 12 27 Şubat 2025 Winston Churchill ve İsmet İnönü / 1943 / Adana