Katalog

Bir düş ve düşünce çağı yaratan: Octavio Paz! e zaman Octavio söylediği, gösterip üzerinde Paz’ın Yalnızlık düşünmemizi istediği şey N Dolambacı’na dönüp kendi insanınıza, dönsem, kimlik sorgusu, kültürünüze ve coğrafyanıza aidiyet ve yurt kavramları siz de böyle bakın. Nelerle karşılar beni. Onun bu kült karşılaşacaksınız bunları düşünün. anlatısında karşıma çıkan bir Bugün büyük kentleri diğer gerçeklik de sanki bize dolduran, metropollerde bizi anlatıyor! Bir karşılaşmamızda Bozkurt kendi “pachuco”larımızı Güvenç Hoca’ya bunu sormuş- var eden dalganın ne tum. Kendisi aynı zamanda Yal- olduğunu anlamamız için nızlık Dolambacı’nın (*) ilk çe- bir kapı aralar üstelik. Kuşkusuz Yalnızlık virmeniydi. Dolambacı’nda anlatılanlar Sorum şuydu: “Meksikalılar yalnızca bunlar değildir ki bize ne çok benziyor, siz kitabın diğer bölümlerine bir sosyal bilimci olarak bu geçtiğimizde karşımıza karşılaşmaya ne diyorsunuz?” çıkan konuların çeşitliliği kıta Amerika’sında kendine Güvenç’in bana yanıtı o çevirisinin “Önsöz”ünde de özgü bir doğası / kültürü / tarihi ve kimliği olan Meksika vardı: “Beni bu kitabı çevirmeye yönelten duygu da işte gerçekliğiyle karşılaşırız. buydu” demişti. İşte onların farklılığı bizim “pachuco”larımız! Şimdi kitabı yeni bir çevirisinden (**) okurken daha ilk Anlatanın ne/ler olduğunu yorum ve gözlemleriyle satırlarda şu sözlerinin altını çiziyorum Paz’ın: anlatır bize, Paz. Onun anlattığı “Meksika Vadisi”ndeki “Kendini keşfetme, her şeyden önce, yalnız insanların gerçekliği bize “Anadolu yarımadası”ndaki olduğumuzun farkına varmaktır; dünya ile benliğimiz insanımızın varoluşsal durumunu hatırlatır. arasındaki elle tutulmaz, görünmez bir duvarın -yani bilinç İki kıtaya bölünen, ara yerde duran, onca katmanlı duvarımızın- açılmasıdır bu.” (s. 9) yapılarıyla bugünün dünyasında varlıklarının özgünlüğünü Paz’ı okurken uyarıcı bir bakışla, sorgulayıcı bilinç insanlığa gösteren iki ulus: Meksika ve Türkiye. Aldıkları ışığıyla karşılaşırsınız. İşte o noktada da “Ben kimim”, kadar verdikleriyle de kendi gerçeklerini var eden iki ulus. “Biz neyiz” sorularıyla yüzleştirir sizi. Biz de tıpkı Meksika gibi kendi Yalnızlık Onu okumaya başlarken sorular da sorarak yol alırsınız. Dolambacı’mızda var olmaya çalışıyoruz. Bunu bize Bazen bir sözü, ifadesi, cümlesi sizi başka sorulara sağlayan Anadolu gerçeğinin kültürler ve insanlar yöneltir. “Tarihimizin farkına varmak, tekilliğimizin farkına kavşağında bir yurt olmasıdır. varmaktır.” Evet, farklılıklarıyla fark yaratan iki ülke. Sözünü Buradaki sözü bir duruş / bakışla birlikte Yalnızlık kanatlandırdığı bir yerde şunu diyordu: Dolambacı’nın adeta yazılma “gerekçe”sidir. “Meksikalı, her daim uzaktır dünyadan ve diğer Onu okurken bir Tarkovski filmini hatırlarsınız bir insanlardan. Ve kendisinden de…” (s. 30) anda. Hem oradan yerdeş zamanlara hem de kendi Octavio Paz, bir şair olarak şiiri şöyle tanımlıyordu: zamanlarınıza dönersiniz. Yaşadığınız “yer”in, “ülke”nin “Şiir, bir şair ile bir toplumun dilinden, ritimlerinden, anlamını düşünür, oradan dünyaya açılmanın nasıl bir şey inançlarından ve saplantılarından yola çıkılarak biçim olduğunu da sorgularsınız. verilmiş bir nesnedir.” (****) Ama o sorular, sorgulamalar sonsuz değildir elbette. Octavio Paz, düşünce ve kimlik haritasının izlerini bize Bir yerden sonra var olan durumu anlamaya, buradan taşıdığı Yalnızlık Dolambacı’nda sorular / sorgularla yola çıkar. başlayarak düşünsel temeli olan verileri tek tek Bunların her biri bir zaman sonra sizin de sorunuz / irdelemeye yönelirsiniz. sorgunuza dönüşür. Bir anda yaşadığınız kara parçasının Paz, daha başlangıçta bizi “ulus karakteri”nin ne olduğu anlamına, tarihsel gerçekliklerine dönersiniz. Sorular Çizim: KYRIAKOS MAURIDIS konusunda uyarır. “İçimizde kök salmış o içgüdüsel sorarak başlarsınız ilkten: “Ben kimim / kimiz?” güvensizlikten”ten söz ederken kendimize bakma, Kendimizi ayırıp bir yere koymak için değil, önceki değil. Bunu belki de her yerde “kendi olmak”, “ulusunun kendimizi sorgulamanın kaçınılmazlığını belirtir. zaman / tarih dilimlerinden ayrı bir yerdeki konumumuza karakteristik özelliklerini taşımak” olarak nitelendirebiliriz. Meksika’nın devrim sonrası içe çekilen, kendini bakarak kimlik sorgusuna yönelerek aidiyetin Octavio Paz’ın gözlem ve deneyimlerinden yola çıkarak seyreden bir toplum olma özelliği ulus-devletin inşa kökenlerine, bugünün taşıdığı anlama bakmak için bir yaptığı şu tespit çok da yerindedir: sürecindeki Türkiye gerçeğiyle benzeşiklik içerir. “kılavuz” kitaptır benim gözümde Yalnızlık Dolambacı. “Hiçbir muhalefet göstermeden havada duruyor, bazen n Bozkurt Güvenç’in kurduğu bağlantı birçok alanda rüzgârla oraya buraya savruluyor bazen bir bulut gibi Paz’ın anlatısında karşımıza çıkıyordu ki Bozkurt Güvenç, (*) Yalnızlık Dolambacı, Octavio Paz, Çeviren: parçalanıyor, bazen havalanan bir roket gibi dik duruyor. Türk Kimliği (***) kitabını bundan sonra yazmıştı. Bozkurt Güvenç, Cem Yayınları, 255 s., 1978. Yayılıyor, kırışıyor, genişliyor ve büzülüyor; uyuyor ya da Paz, Meksika için şunu diyordu: “Topraklarımızda (**) Yalnızlık Dolambacı: Meksika’da Yaşam ve rüya görüyor; yırtık pırtık ama güzel.. yalnızca farklı ırklar ve diller değil, farklı tarihsel düzeylerde Düşünce, Octavio Paz, Çeviren: Süha Sertabiboğlu, Asılı dururken hiçbir zaman tam anlamıyla var olmuyor, yaşayan birçok kavim de var.” (s. 11) Ketebe Yayınları, 209 s., 2025. hiçbir zaman da tamamen kaybolmuyor.” (s. 13) Bugün kendini “Meksikalı” hissedebilmenin arka (***) Türk Kimliği: Kültür Tarihinin Kaynakları, planında bu gerçeklik vardır. Octavio Paz’ın Yalnızlık Dolambacı’yla getirdiği en Bozkurt Güvenç, Remzi Kitabevi, 448 s., 2000 / Kültür O coğrafyada doğup büyümüş biri nereye giderse önemli bakış; bir yerin, coğrafyanın, kültürün insanını Bakanlığı Yayınları, 438 s., 1993. gitsin “Meksikalılık” gerçeğinden hiçbir zaman kopamıyor. tanıma ve tanımlayabilme bilincidir. (****) Çamurdan Doğanlar, Octavio Paz, Çeviren: Gittiği yerle bütünleşme, oraya katılma pek de mümkün Onun odaklandığı yer ülkesi ve insanıdır. Ama bize Kemal Atakay, Ketebe Yayınları, 215 s., 2022. 14 4 Aralık 2025