Katalog

si (Pegem Akademi / 2024) adını taşıyan üçüncü kitap, Et- aralarında işe yarayanları eğitime alınarak yetiştirilmelidir. MUSTAFA NECATİ hem Nejat’ın 25 Ocak 1914 günü Aydın İl Genel Meclisi’ne Program geliştirme, Mustafa Necati’nin (1894 / 1929) OSMAN SAMİ ÖNGÖR Terbiye-i İptidaiye Islahatı adı altında sunduğu rapordur. Milli Eğitim Bakanı olarak Talim ve Terbiye Kurulu’na Osman Sami Öngör’ün (1915-1996), “Cumhuriyetin ilk verdiği görevlerin başında yer alması ve 1926’da deneme- Ethem Nejat, Ticaret Mekteb-i Âlisi’ni bitirdikten sonra yıllarında, Osmanlı maarif sisteminden Cumhuriyet maa- gazetecilik yaptı, yönetime karşıt yazıları üzerine yurtdı- ye konulan İlkokul Programı’ndan sonra ertesi yıl rifine geçiş devresinde, şu veya bu nedenlerle öğretmenlik şına çıkarak ABD ve Batı ülkelerinde yaşadıktan sonra II. Köy İlkokulu Programı’nın hazırlanması, sonraki yıllarda üç yıllık Köy İlkokulu ve Köy Enstitüsü programları izle- Meşrutiyet’in ilanı üzerine ülkesine döndü. yapmaya ehil olmayan bazı kişilerin mesleğe bir süre için mesi aynı kapsamdadır. olsun kabul edilmeleri zorunluluğu doğmuştur” (Birkaç ETHEM NEJAT’A GÖRE O YILLARDA Baltacıoğlu’nun 1918’de programlarda “Köy maari- İnsan, 1972, s. 83) sözleriyle belirttiği üzere ÜÇ ÇEŞİT ÖĞRETMEN VARDIR! fi teşkilatımız nazari olarak bile mevcut değildir” diyerek Ethem Nejat’ın 1914’de yakındığı öğretmen niteliği taşı- O yıllarda “hiçbir mekteb görmemiş”, “eski darümual- yakındığı köy gerçekliği Cumhuriyet döneminde öncelikle mayanların varlığı Cumhuriyet dönemine dek sarkmıştır. limin ve idadi” ile “yeni darülmuallimin mezunu” olmak ele alınan konular arasında yer almıştır. Bu üç kitap, akademik çalışma yapanlar dışında her üzere üç çeşit öğretmen vardır. düzeyde eğitim işlevi yürütenlerin de yararlanacağı birer kay- ‘TERBİYE-İ İPTİDAİYE ISLAHATI: Ethem Nejat’a göre ilk iki sırada olanlar arasında liyakat naktır. Bir eğitimci olarak eski harfli bu kaynakları yeni harf- İLKÖĞRETİMİN GÜÇLENDİRİLMESİ’ yönünden önemli fark yoktur. Bunlar eğitime yarar değil za- lere aktaran Mustafa Şahin’i ve yayına hazırlayan Dr. Niya- VE ETHEM NEJAT rar verdiğinden meslekten çıkarılmalıdır. Bununla birlikte Terbiye-i İptidaiye Islahatı: İlköğretimin Güçlendirilme- kısa sürede nitelikli öğretmen açığı kapatılamayacağından zi Altunya’ya teşekkür ediyor ve kendilerini kutluyorum. n EMRAH TAŞTAN’DAN ‘ERZİNCAN’DA KİRTİM KİRT SESLERİ’ ‘Kemaliye Dokumacılar Kooperatifi’ Emrah Taştan’ın Kemaliye Kültür ve Kalkınma Vakfı’nın desteğiyle Görev Yayın tarafından yayımlanan Erzincan’da Kirtim Kirt Sesleri: Kemaliye Dokumacılar Kooperatifi adlı çalışması sekiz bölümden oluşuyor: “Kooperatifin Kuruluş Döneminde Kemaliye, Dokumacılığın Tarihsel Gelişimi, Kemaliye Dokumacılar Küçük Sanat Kooperatifi, 1942-1943 Karar Defterleri’nde Kooperatif Çalışmaları, Kooperatif Çalışmalarının Değerlendirilmesi, Dokumacı Kadınların Bir Günü, Bir Öncü: Mehmet Sadık Eti, Eleştiriler, Sonuç ve Öneriler”. Taştan, Kemaliye’nin erken Cumhuriyet dönemine yoğunlaştığı, bir kooperatif özelinde bir ülkenin aydınlanma çabasını aktardığı çalışmasını 1930’lardan günümüze ışık tutacak belge ve fotoğraflarla destekliyor. SERCAN ÜNSAL urtuluş Savaşı’mızın en zor günlerinde Sakarya Savaşı öncesinde Mustafa Kemal Paşa’ya telg- K raf çekerek “500 atlıyla emrindeyiz paşam” diyen Eğinlilerin yaşadığı, devrimci önderimiz Atatürk’ün adını taşıyan Kemaliye’deki Dokumacılar Kooperatifi’nin öykü- sünü yazan Emrah Taştan’ın Erzincan’da Kirtim Kirt Sesleri: Kemaliye Dokumacılar Kooperatifi (Görev Yayın) adlı çalışması okurlarla buluştu. BİR ÖNCÜ: MEHMET SADIK ETİ Bizim kuşağın çocukluk yıllarında Kemaliyeli şair Ahmet Kutsi Tecer’in “Orada Bir Köy Var Uzakta” şiirinde köyü Apçağa’ya duyduğu özlemin dizeleri hafızalarımızdadır. Hafızama yer eden Kemaliye anılarımla çakışan ve “kir- tim kirt ritmini” günümüze taşıyan 1975’li yıllara gidersek Kemaliye Halı Panayırı ziyaretlerime dönmem gerekiyor. O yıllar ünü sınırlarımızı aşan “Eğin halısı” ana tema olmak üzere düzenlenen ve katıldığım panayırlarda “Eğin Halı Şir- Mehmet Sadık Eti keti, Dokumacılar Kooperatifi, Gazenna dokuması, Eğin du- tu-ipekböcekçiliği ve Sadık Eti ismini” öğreniyordum. Taştan, 8 bölümden oluşan çalışmasını, “Kooperatifin Ku- dum. Yıllardır Kemaliyelilere serzenişlerimin bir yerlerde Kemaliye özelinde ilginç gelen girişimlerini öğrenmem ruluş Döneminde Kemaliye, Dokumacılığın Tarihsel Gelişimi, karşılık bulduğunu görmek benim için tam bir sürpriz oldu! sonucu bir zamanların Spartakisti Sadık Ahi’nin, Mehmet Kemaliye Dokumacılar Küçük Sanat Kooperatifi, 1942-1943 Atatürk Üniversitesi Gazetecilik Bölümü mezunu Kemaliye- Sadık Eti olduğunu, Nâzım Hikmet’le ilişkisini, kooperatif- Karar Defterleri’nde Kooperatif Çalışmaları, Kooperatif Ça- li Emrah Taştan’ın bir memleket ziyaretinde eline tesadüfen teki öncülüğünü artık öğrenmiştim. lışmalarının Değerlendirilmesi, Dokumacı Kadınların Bir Gü- geçen anneannesi ve kardeşine ait, üzerinde “Kemaliye Do- Yalnız, Cumhuriyetin ilk döneminde nü, Bir Öncü: Mehmet Sadık Eti, Eleştiriler, Sonuç ve Öneri- kumacılar Küçük Sanat Kooperatifi” müh- Kemaliye’de görülen örnek devlet-halk iş- ler” bölümlerine ayırarak ve 808 kişilik ortaklar listesini ek- rü bulunan eski bir defteri bulmasıyla başla- birliğinin yeni kuşaklarca bilinmemesine ve leyerek diğer belge ve fotoğraflarla desteklemiş. yan, 5 yıl sürdüğü izle ortaya çıkan bu çalış- bugüne aktarılmamasına da şaşırdığımı be- Kısaca başlıklarda vermeye çalıştığım bölümlerin içeriği- ma benim için ülkemizde bazen iyi şeylerde lirtmeliyim. Çünkü 1940’lı savaş ve yokluk ne girince sade bir üslupla aktarılan, dönemine göre takdirle oluyor söyleminin iyi bir örneği oldu adeta. yıllarında Enver Gökçe’nin dizelerinde yaz- karşılanacak yeniliklere, girişimlere imza atıldığını okuyu- CUMHURİYETİN İLK DÖNEMİNDE dığı gibi, “…/ Bir/ Godik/ Arpa/ İçin/ Sivas/ cunun da fark edeceğine eminim. KEMALİYE’DE GÖRÜLEN ÖRNEK Kapılarından/ Geri/ Çevrildiğimiz/ Günle- Büyük şairimiz Nâzım Hikmet’in ünlü “Yürüyen Adam” DEVLET-HALK İŞBİRLİĞİ ri/ Defledik/…”le biten satırların dokuma şiirinde, “Anlı yukarda/ Kırmızı boyun atkısı rüzgârda,/ Yü- Taştan, yaklaşık 82 yıl sonra Kemaliye- tezgâhlarının başında ter döken “gurbette rüyor./ Yürüyor adım adım/ Yürüyor ağır ağır/ Yürüyor…” lilerin “1941’de başlayan devlet-halk birli- yıllarca yarini özleyen” Kemaliyeli cefakâr dizelerinde yerini bulan Eğinli Sadık Ahi’in yürüyüşünün kadınlarımızın yarattığı değerlerle aşıldığı- ği esaslı çalışmayı bir başka alanda da sür- öncülüğünü bizlere aktaran Emrah Taştan’ın Kemaliye’nin nın bilinmesi gerektiğini düşünüyordum. dürmüş”, 1944’te enerji ihtiyacının karşı- yakın tarihin de açtığı kapı çok önemlidir. lanması amacıyla kurulan Kemaliye Elekt- Hal böyleyken kısa süre önce Kemaliye Bundan sonra Taştan’a ve Kemaliyeli araştırmacılara dü- rik Türk Anonim Şirketi’nin kurulması süre- Kültür ve Kalkınma Vakfı’nın kültür hizme- şen görev, çalışmayı derinleştirerek yaşanmışlıklarıyla bir- ti olarak Emrah Taştan’ın yayınını görünce ci dahil pek çok bilinmezi bilinir yapmıştı. likte diğer gelişmeleri gün yüzüne çıkarmak olmalıdır düşün- 172 sayfalık kitabı edinip kısa sürede oku- Hem de sınırlı olanaklarla. cesindeyim. n 14 19 Eylül 2024