Katalog

ADAM ZAGAJEWSKI’DEN ‘İKİ KENT’ ‘Ustalarım sizlersiniz, ey ölüler…’ Livera Yayınevi tarafından Zagajewski kaybediş ve yayımlanan İki Kent’te*, özlem arasında savrulup sanatının namlusunu çağlar duran bir çocuğun hayreti ve ötesine ve evrensel olana satırlar arasında kendine yeni nişanlamış “ölü ustalarının” dünyalar inşa eden bir şairin yolunu seçen ve bu seçimi ustalığıyla, şimdiki zamana nedeniyle her sözcüğünü tutunmak yerine geçmişe yerli yerinde kullanmaya takılıp kalan insanların ve büyük özen gösterdiğini, her henüz dört aylıkken ailesinin cümlesini kılı kırk yararak efsanevi Lwów’dan sanayi kurduğunu hissettiren bir şehri Gliwice’ye sürülmesiyle “ölü ozan” konuşuyor: Adam birlikte başlayıp yitirilmiş Zagajewski (1945 / 2021). Lwów’un özlemiyle geçen çocukluğunun izlerini Dilimizde yayımlanan ilk sürüyor. kitabı İki Kent, modern Polonya edebiyatının önde Zagajewski İki Kent’le, JAKUB OCIEPA gelen temsilcilerinden ve şairlikteki kadar güçlü aynı zamanda Polonya’da “68 Kuşağı” ve “Yeni Dalga” yazarları olduğu ve onu ustaları olarak kabul ettiği Zbigniew Herbert ile arasında önemli bir yere sahip olan Adam Zagajewski’nin hayal Czeslaw Milosz’un çizgisine de bağlayan yazarlığıyla karşımızda. gücü ve tarih, şiir ve akıp giden zaman arasındaki boşlukları İnsan ruhunun doğasındaki ikilikler, masumiyet ve deneyim, doldurduğu denemelerini içeriyor. Zagajewski ardında 3 roman ve tarihin çıkmazları, varlığın doğası, kişisel ve toplumsal suçluluk tam 10 deneme seçkisi bırakmıştır ki, İki Kent de işte o seçkilerden duygusu ve sanatın işlevi gibi farklı konular arasında gidip gelen biri. Kitapta yazarın uzunlu kısalı 43 denemesine yer verilmiş. bu denemeleriyle Zagajewski modern Avrupa edebiyatının en ilgi Seçkiye adını veren deneme, otobiyografik bir metin. çekici seslerinden biri olduğunu ortaya koyuyor. tecek, sesi çıkmayana ses ve hakkı olan rüt- Genç Nietzsche bu küçüklüğe, klasik fi- O. FIRAT BAŞ beyi verecek bir mercek olabilecekken, üze- loloji hocalarının akıllara ziyan bilgeliğiy- rine “tutulduğu şeyi küçülten aşağılık bir le taşralılara özgü yaşam tarzlarının sıra- ‘İNANILMAZ BİR ŞEY! BİRKAÇ YÜZYILDAN çukur merceğe” dönüşüvermişti: danlığı arasındaki mesafeye katlanamıyor. BERİ ÖLÜ OLAN BİR ADAM BUGÜN BİRİNE “İşe muzaffer her günkü olmaklığın mağ- Yaşayın, diyor onlara, dans edin, onlar GÜÇ VEREBİLİYOR, DEĞİL Mİ?’ duru gerçekten başlamak, ona yardım et- gibi olun. Bu çağrıları, açıktır ki boşuna Her kitap gibi Adam Zagajewski’nin Livera Yayınevi mek, onurlandırmak yerine sırayı değişti- olacak. Hantal, miyop hocalar Yunanlara tarafından yayımlanan İki Kent’i* de tek bir insanın, o in- rip yüzümü büyük güçlerden, ses getiren dönüşmeyecek” (s. 196-197). san tarihin bir anında yaşarken dünyaya karşı kendi sesi- ve herkesçe alkışlanan sloganlardan yana ni, düşüncelerini, imgelemini, yaşam deneyimini ve yaşa- İKİ KENT’TE, ÖLÜ USTALARIN döndüm ve onları bir şiire sığabilecekleri dığı tarihe tanıklığını kayda geçirdiği bir kitap. YOLUNU SEÇEN ÖLÜ BİR OZAN kadar ufalttım. Üstüne bir de o büyük güç- İki Kent’teki insan, 21 Mart 2021’den beri hayatta de- KONUŞUYOR! lerin sahte oldukları ortaya çıktı. ğil ama ölümünden dokuz ay önce, Culture.pl portalı için İki Kent’te, sanatının namlusunu çağ- Anlıyor musunuz? Üstelik sahteydiler. Svetlana Gutkina ile yaptığı bir söyleşide, er ya da geç lar ötesine ve evrensel olana nişanlamış Gerçekte olduklarından daha sahici, hat- kendisi için de gerçekleşecek ve belki ona artık iyice yak- “ölü ustalarının” yolunu seçen ve bu se- ta savunulabilir olsalardı bile ben yine de laştığını da sezdiği fiziksel yok oluşun, gerçek bir sanat- çimi nedeniyle -yazıyla kayıt altına aldığı haindim, en azından kendime karşı; ar- çıyı yaşayan insanlardan koparamayacağı gibi -ilk anda düşüncesinin hem coğrafi ve kültürel ve tık size ya da sizin toplum dediğiniz şeye kulağa çok sıradan gelen- bir gerçeğin altını çizmiş: hem de zamansal olarak ötedeki insana karşı değil ama kendi yalnızlığıma ihanet “(…) bir müzeye ya da konsere gittiğimizde bize genel- da bir şey ifade edebilmesi için- her sözcüğünü yerli ye- etmiş bir hain” (s. 127-128). de -bazen yüzlerce yıldır hayatta olmayan büyük besteci- rinde kullanmaya büyük özen gösterdiğini, her cümlesini ler ya da büyük ressamlar- konuşur. Bu ölüler yaşamımı- NIETZSCHE’NİN SAKALLI kılı kırk yararak kurduğunu hissettiren bir “ölü ozan” ko- za katılırlar ve bu dediğim şey ölümün kutsanması da de- ÖĞRETMENLERİ... SAYGIDEĞER, KENDİ nuşuyor: Adam Zagajewski. ğil, tam tersine onlar bize hayat verir. HALLERİNDE KÜÇÜK KENTSOYLULAR! Çoğu kez birinin Bach’ı dinlediği ve Bach’ın ona güç ver- HER ŞEYDEN ÖNCE BİR ŞAİR; Ya Nietzsche’nin klasik filoloji hocaları, onları tanıya- diği olur. İnanılmaz bir şey! Birkaç yüzyıldan beri ölü olan 68 KUŞAĞI’NIN BİR TEMSİLCİSİ VE nımız var mı? bir adam bugün birine güç verebiliyor, değil mi?” (s. 17) POLONYA ŞİİRİNDE ‘YENİ DALGA’ Yazdıklarıyla bugün kim daha çok yanımızda, Nietzs- HAREKETİNİN KURUCULARINDAN! che mi yoksa onun - Antik Yunan’ın büyük edebiyatçıla- ESTETİK DEĞER CESARETTEN DOĞAR! Onu her şeyden önce bir şair olarak tanıyoruz, 68 kuşağı- rı üzerine ama her bir cümlelerinde onları aslında hiç an- Estetik değer cesaretten doğar. Ölümlü sanatçı, işte bu nın bir temsilcisi ve Polonya şiirinde “yeni dalga” hareke- lamamış ve asla da anlayamayacak olduklarını, bu işi yal- cesaretiyle insanlığın ölümsüz ruhunun bir parçası olur ve nızca akademik kariyer için, isimlerini o büyük isimlere tinin kurucularından olduğunu, bir dönem Nobel’e adaylı- belki kendinden yüzyıl sonra insani olmayana karşı duran ğının da konuşulduğunu biliyoruz ya da bu bilgilere bugün yamamak için yaptıklarını ele veren, ruhsuz ve bilgiç üs- insana sesiyle böyle güç verebilir. luplu makale ve kitaplarıyla - klasik filoloji hocaları mı? artık internet üzerinden kolaylıkla erişebiliriz. Öyle olmasaydı, bir zamanlar Polonya’da hiç de yete- Bazı şiirlerinin çevirileri Cumhuriyet Kitap’ta Cevat “Buyurun işte Nietzsche’nin sakallı öğretmenleri (…) nek yoksunu sayılamayacak bir şair ve yazarın yaşamış Bunlar saygıdeğer, kendi hâllerinde küçük kentsoylular. Çapan’ın “Şiir Atlası” köşesinde, sonradan benim ya- olduğunu İki Kent’in sayfalarından değil fakat onun ken- Araştırma konularıyla kendileri arasındaki zıtlık daha yımladığım Po(l)emat seçkisinde okuyucularla buluşmuş- di yapıtlarından öğrenirdik. büyük olamaz. tu. Bu kez, dilimizde yayımlanan ilk kitabı İki Kent’le, BİRDEN ÇOK ŞAİR VE YAZARIN BİLEŞİMİ Araştırmalarının kahramanları efsanevi ozanlar, Avrupa şairlikteki kadar güçlü olduğu ve onu ustaları olarak ka- Yarı yarıya kurgusal -belki birden çok şair ve yazarın bi- kültürünün yasa koyucuları, birer dev gibi görünürlerken bul ettiği Zbigniew Herbert ile Czeslaw Milosz’un çizgi- leşimi- bir figür olan bu adam, yaşama güdüsü ağır bastı- onlar silah diye ancak sözlükleri, sabrı ve zaman denizini sine de bağlayan yazarlığıyla karşımızda. ğından, korkusundan, şairi şair yapan iç çağrıya ihanet et- kuşanmış cüceler. Volkan uzmanı gibiler. Ama araştırma Zagajewski ardında 3 roman ve tam 10 deneme seçkisi miş; ilk bakışta önemsizmiş gibi görülen izlenimleri büyü- konularının volkanlığı onlara hiç geçmiyor. (…) bırakmıştır ki, İki Kent de işte o seçkilerden biri. >> 10 19 Eylül 2024