Katalog

(15 EYLÜL 1914 / 2 HAZİRAN 1970) Orhan Kemal 110 yaşında… Benim burada ne yazdığımı uzun zaman sonra hatırlamayacak olan okurlarımız, Orhan Kemal’in çektiklerini ve ne şartlarda yazdığını bu yazımdan sonra hiç unutmayacaklardır. Görmemiz gereken onun inancı doğrultusunda mücadelesini verdiği bağımsız, özgür ve sömürüsüz bir yaşama ulaşmamız için ömrünü tüketerek bize öncü olduğudur. Bize düşen ödev onun boşuna mücadele etmediğini, yaktığı ateşin sönmeden gelecek kuşaklara aktarılması gereğidir. Şimdilik en azından beş yıl önce yazdığım ve hâlâ gerçekleşmeyen İstanbul’da bir kültür merkezine adının verilmesi ilk adım olacaktır. 110. yaşın kutlu olsun sevgili Orhan Babamız… Ordu içerisinde komünist pro- IŞIK ÖĞÜTÇÜ pagandası yapmaktan beş sene ha- pis yatmış, bunun üç senesini Bursa GÖZALTILAR VE HAPİSLERDE Hapishanesi’nde Nâzım Hikmet’le ay- GEÇEN ZOR BİR YAŞAM! nı koğuşta geçirmiştir. 1966 yılında Çetin Altan, Orhan Orta mektep mezunu olmasına rağ- Kemal’in Sultanahmet Cezaevi’ne gön- men çok zeki, oldukça kültürlü ve cesur derilmesi üzerine şunları yazıyordu: komünisttir. Adana’da faaliyeti olduysa “Elli yıl sonrası geliyor aklıma... Or- da her sefer kurtulmasını da bildi. Ha- han Kemal’in eserleri o günde okuna- len Dünya ve Vatan gazetelerinin kad- cak, acılarla yüklü hayatı o gün de anı- rosunda çalışmakta ayrıca bazı mecmu- lacaktır. Ona bu acıları çektirmiş olan- alara da yazı vermektedir. ların ise toprak altındaki birbirinden ko- Kanlı ihtilal taraftarı komünistler blo- puşmuş kemikleriyle upuzun yatan iske- kuna mensuptur. Oğlunun ismi Nâzım’dır. letleri çoktan unutulmuş yoklar olarak Şimdi İstanbul matbuatında hemen bi- kalacaklardır.” rinci derecede mevkisi vardır. Bütün ya- Ölümünün üzerinden 54 yıl geç- zıları ve kitapları aynı mahiyette komü- miş olmasına rağmen bu yazı tazeliği- nist taktiğiyle kaleme alınmaktadır. En ni koruduğu gibi çok sonralara da ka- derin saygılarla arz eder, ellerinizden lacaktır. Bu yıl 110. yaşını kutladığı- öperim muhterem başvekilim.” mız Orhan Kemal’in gözaltılar ve ha- Bay muhbir amacına ulaşır, Vukuat pislerde geçen zor yaşamının yüzde Var değil ama 1956 yılında Arka So- onluk kısmı gözümün önünden duygu Orhan Kemal, oğlu Işık Öğütçü ile / 1959 kak öykü kitabı hakkında dava açılır. yüklü bir film gibi geçmeye başladı: İhbarlar ve tutuklamalar devam eder. Askerdeyken 11 Ekim 1938 tarihinde yapılan duruş- uyandıran iyi tasvirleriniz var. Bulunduğunuz yere bir kaza “Fener Postanesi’nden 7 Şubat 1966 tarihinde Birinci madan: “Yabancı rejimler lehinde propaganda yapmak veya bir zan neticesinde düşmüş olmanız mümkündür. Bir Şube Siyasi Kısım Müdürlüğü’ne gönderilen ihbar mek- suretiyle eratı isyana tahrik teşebbüsünde bulunmaktan an evvel böyle yerlerden kurtularak hayatta layık olduğu- tubunda Mustafa Kutlu’nun lokantasında Orhan Kemal, sanık M.Raşit Öğütçü’nün komünistlik propagandası ya- nuz temiz yerlere gelmenizi temenni ediyoruz.” Mustafa Kutlu ve Mehmet Şahin’in komünizm propagan- pıyor diye ihbar edilmesi üzerine evinde yapılan arama- Cezası biter ve 1943 yılında hapisten çıkar. Hapislik dası yaptıklarının öne sürülmesi üzerine gerekli incele- da kendi el yazısıyla yazılmış Nâzım Hikmet’e hitap eden hayatında hayat diplomasını beraber kaldığı “Nâzım Hik- meler yapılmıştır. Etraflarına topladıkları bazı kimselere şiir parçaları, Maksim Gorki’nin, Rus ediplerinin hayat- met Üniversitesi”nden mezun olarak alır. komünizm propagandası yaptıkları öğrenilmiştir. larına dair ve Marksizm hakkında yazılmış gazetelerden Hapislik arkadaşı “evladım Raşit”e edebiyatta büyük Her üç sanığın ihtilalci sosyalizme yani komünizme kesilmiş makaleler çıkmıştır. bir hedef verir: Nâzım Hikmet, Raşit’e “Ben, senin mem- inandıkları anlaşılmakta olup komünist yeraltı çalışma- Raşit, Niğde kütüphane memuruna Nâzım Hikmet’i tak- leketimin en büyük yazarlarından biri olacağına eminim. larına ve tekniğine uygun olarak illegal üç kişilik hücre dir ettiğini ve eserlerinin büyük bir değeri bulunduğunu ve İnsanların birçok tarafını doğru olarak değerlendirmekte teşkilatı meydana getirmişlerdir. Her üç sanık sabah saat kütüphanede bulunması lazım geldiğini söylemiştir. Diğer çok yanılmışımdır. Yanılmadığım bir şey varsa, o da bir in- 6.20 de evlerinde yakalanarak nezaret altına alınmıştır. konuşmalarında da yabancı rejimler lehinde propaganda sandaki sanat kabiliyetidir. Sen de sanatkar malzemesi, ya- Sulh Ceza Mahkemesi’ne gönderilmişler TCK 141-142 yaptığını, bu fiil ve hareketlerin askeri şahıslar içinde ya- pısı, soluğu mükemmeldir. Sana doludizgin güveniyorum. maddelerine aykırı davrandıkları anlaşılarak; çok sayı- pılmış olmasının isyana kışkırtma sayıldığını bu husus şa- Göreyim seni Raşit, Türk halkının, güzel Türk yurdu- da siyasi polisin muhafazası altında bulunan üç sanık, bu hitlerin şahadetleri ile sabit olmaktadır. Ceza Kanunu’nun nun ve güzel dünyanın ve iyi insanların yüzlerini kara çı- kararı takiben Sultanahmet Cezaevi’ne gönderilmiştir.” 94 ve 125. maddesine uyduğundan hakkında hükmüne tev- karma. Memleketine, halkına, dünyaya ve insanlara layık Tutanak böyledir. Otuz beş gün tutuklu kalacak, üç yıl fikan son tahkikatın açılmasına karar verildi.” büyük bir yazar olacaksın. Yolun açık olsun.” sonra da beraat edecektir. 17 Şubat 1939 tarihinde, Genelkurmay Başkanlığı Adli İŞ ARAMA SÜRECİ VE Müşavirliği’nden gelen yazıda da şunlar yazıyordu: ORHAN KEMAL MUCİZESİ YAZDIKLARINA EL KONULMASI “1938 senesi haziran ayında donanmada gedikli er- Yaşar Kemal, “Ben hâlâ şaşarım. Orhan Kemal o gü- 1946 yılında yarım kalan askerliğini bitirmesi sonrası başlardan birkaçı arasında komünizm cereyanlarının zelim kitaplarını bu dert, bu bela içinde nasıl vakit bulur iş arama sürecini ve yazdıklarına el konulmasını anlatır: başladığı görülmesi üzerine işe layık olduğu ehemmiyet- da yazar? Ona her şeyi soracak kadar onunla arkadaşım, “İş peşinde koşup duruyorum. Ne devlet, ne de hususi le el konulmuştur. fakat bunu ona soramadım.” müesseseler iş vermiyorlar. Sosyalist Emekçi Partisi’nin Yine bu zümreden olarak halen yurtdışında kaçak bu- Sorulamayan, gerçekten de düşünüldüğünde bu kadar kapatılması hadisesi dolayısıyla benim evi de aradılar. lunan gazeteci Abdülkadir Kemali’nin, Adana’da oturan eserin, baskıların acımasızlığına rağmen yaratılması mu- Tekmil kitaplarımla birlikte şiir, hikâye ve roman müs- ve bedelci olarak Niğde’deki piyade alayında askerliğini cize değildir de nedir? Orhan Kemal bunu başarmış en- yapan oğlu Raşit Öğütçü’nün Niğde ve Adana’daki yer- veddelerimi, yığınla notlarımı alıp götürdüler.” der sanatçılardan biridir. lerinde yapılan araştırmada komünizme dair eserler bu- MUHBİRLER NEFES ALDIRMAZ, İHBARLAR Sonuç olarak benim burada ne yazdığımı uzun zaman lunmuş, Askeri Mahkemece yapılan duruşmada askeri is- VE TUTUKLAMALAR SÜRER! sonra hatırlamayacak olan okurlarımız, onun çektiklerini ve yana tahrik mahiyetinde görülerek beş sene ağır hapis Orhan Kemal’e hiç rahat nefes aldırmamak gerekir. ne şartlarda yazdığını bu yazımdan sonra hiç unutmayacak- mahkûmiyetine karar verilmiştir.” 2 Mart 1954 yılında Adana’dan bir gazeteci Ankara’ya lardır. Görmemiz gereken onun inancı doğrultusunda mü- HAPİSLİK ARKADAŞI NÂZIM, ‘EVLADIM mektup yazar: “Muhterem başvekilim, Orhan Kemal’in cadelesini verdiği bağımsız, özgür ve sömürüsüz bir yaşa- RAŞİT’E EDEBİYATTA BÜYÜK BİR HEDEF VERİR! Dünya gazetesinde yayımlanmakta olan Vukuat Var isim- ma ulaşmamız için ömrünü tüketerek bize öncü olduğudur. Hapiste müstear isimle yazdığı ve Yedigün dergisinde li romanı Adana, Mersin ve Tarsus’daki Fellahları deh- Bize düşen ödev onun boşuna mücadele etmediği- yayımlanan şiirlerine dergi editörü yanıt yazar: şetli kızdırmıştır. Fellahların infiali büyüktür. Bu infiali ni, yaktığı ateşin sönmeden gelecek kuşaklara aktarılma- “Kayseri’de Bay Reşat Kemal’e, Bize tevkifhanenin dört Demokrat Parti’ye mal etmek düşüncesiyle CHP Tarsus sı gereğidir. Şimdilik en azından beş yıl önce yazdığım duvarı arasından gönderdiğiniz dört şiiri dikkatle okuduk. İlçesi Mersin’de miting yapacaktır. ve hâlâ gerçekleşmeyen İstanbul’da bir kültür merkezine Bu kadar özlü ve canlı şiirler veren bir gencin tevkifhane- Orhan Kemal merhum Abdülkadir Kemali Bey’in oğlu adının verilmesi ilk adım olacaktır. 110. yaşın kutlu ol- de ne işi var diye düşündük. Okuyan da kuvvetli hayaller ve Adanalı’dır. Asıl adı Raşit Kemali Öğütçü’dür. sun sevgili Orhan Babamız… n 8 12 Eylül 2024