Katalog

HASAN İZZETTİN DİNAMO (1 OCAK 1909 / 20 HAZİRAN 1989) ‘Kutsal İsyan’ın dinamosu! Yaşar Kemal’in “O bir ermiş, bir kahraman, bir çocuk yapıtları, Cumhuriyetimize bir Cumhuriyet çocuğunun saflığında, dudaklarında hüzünlü bir gülümseme, yaşadı en değerli armağanlarıdır. “Öyle yakınsınız ki bana insan ve öldü. Hasan İzzettin Dinamo, su katılmamış, devrimci kardeşlerim/ … Benim yüreğim de kan ağlamakta/ bir kahramandı ve edebiyatımızın da büyük ustalarından Sizler orada battıkça kana” dizeleriyle başladığı “İnsan biriydi” dediği Dinamo’nun Kurtuluş Savaşımızı aktaran kardeşlerim” adlı şiirinde şu dizeler vardır: “Koyu karanlığı yurtseverlik ve insanseverlikle örtüşen bir yazarın ışıtmak için/ Kendimizi kandil yapıp yakmağa başladık./ yaklaşımının ürünleri olan, başta Ulusal Kurtuluş Savaşımızı Yoksa onu aziz dostum Sabahattin Ali gibi/ caddede, tüm cepheleriyle, kişileriyle, olaylarıyla anlattığı ayrıntılı ormanda,/ Nerde görsek tutup zincire vuruyor/ Ya da sınır belgesel romanı Kutsal İsyan ve Kutsal Barış olmak üzere boylarında bıçaklıyoruz.” Saygıyla anıyoruz. toplumsal durumla bütünleştiren ve 20 yıllık ÖNER YAĞCI yoğun bir çalışmanın sonucu ortaya çıkan Kut- sal İsyan, yayımlanmasından yıllar geçmesine BÜYÜK BİR ÇAĞ ROMANI: karşın hâlâ Kurtuluş Savaşı’nın en ayrıntılı, en ‘KUTSAL İSYAN’ geniş, en başarılı yapıtlarından biri olarak ku- 1918 yılı kasım ayının bir gecesinde İttihat şaklardan kuşaklara geçerek klasikleşmiştir. Terakki’nin önderleri Enver, Talat, Cemal “Bir orkestra gibi Mustafa Kemal’in elle- paşalarla Doktor Nâzım ve Bahattin Şakir, bir riyle ve sihirli değneğiyle çalınmakta ve yü- Alman torpidosuyla Karadeniz’e açılarak Al- rümekte” olan Ulusal Kurtuluş Savaşımız- man işgalindeki Odesa’ya doğru yol alır. daki “en yitik sesleri bile yakalayıp bu sen- Aynı günlerde “Her şey bitmedi da- fonik hava içinde” değerlendiren ve birçok ha” diye düşünen Mustafa Kemal Paşa, yaşamın olayların örgüsünde bir araya geti- Haydarpaşa’da trenden inip motorla geçer- rildiği Kutsal İsyan, Nâzım Hikmet’in Kuva- ken Boğaz’da İtilaf Donanması’nın gemileri- yı Milliye’yle şiirleştirerek ölümsüzleştirdiği ni görünce yaveri Cevat Abbas’a, “Merak et- destansı kurtuluşumuzun Hasan İzzettin Di- me. Geldikleri gibi giderler” der. namo tarafından romanlaştırılmasıdır. Sonrasında, çoban ateşlerini yakanların öy- küleri tek tek ve birbiriyle bağlantılı olarak an- HASAN İZZETTİN DİNAMO: latılır Kutsal İsyan’da (May Yayınları, 1966- “‘KUTSAL İSYAN’, BİR TARİH 1967, 8 cilt; son basımı Tekin Yayınevi, 5 cilt). KİTABI DEĞİLDİR” Türkiye’nin dört bir yanında gerçekle- Dinamo’nun “Kutsal İsyan, bir tarih kita- şen ulusal atılımları, örgütlenmeleri, direnişleri Mustafa selliğiyle olduğu kadar, yaşananları toprağından koparma- bı değildir. Tarihin uçucu yanlarının bir sanatçı gözüyle, Kemal’in ve onlarca kahramanın yaşamlarıyla bütünleş- gerçeğin çerçevesinden bir karış dışarı taşmayarak bir dan vermesiyle de somut, gerçek, sürükleyici, aydınlatıcı tirerek aktaran, yayımlandığı yıllarda edebiyat olayı olan bir metin olmasıyla da özgünlüğü yadsınamaz bir yapıttır. büyük roman havası içinde yansıtılmasıdır” dediği yapıt Kutsal İsyan, Ulusal Kurtuluş Savaşımızı kapsamlı olarak şu cümlelerle son bulur: Mustafa Kemal’in yaşamını çevresiyle birlikte derin- bütün cepheleriyle, kişileriyle, olaylarıyla anlatan ayrıntı- lemesine incelendiği, öncesiyle sonrasıyla, Anadolu’nun “Mustafa Kemal’in başının üstündeki zafer yıldızı git- lı belgesel romandır. tikçe büyüyor, gittikçe yükseliyor, bu zafer müziği ve ışık- her cephesindeki, her bölgesindeki kahramanlarıyla ele Adını, Atatürk’ün “Bireysel saltanata ve onun temsil alarak nelerin nasıl yaşandığının anlatıldığı Kutsal İs- ları arasında bütün acılar siliniyordu.” ettiği uğursuz bir yönetim biçimine karşı çekilen bir si- yan, toplumcu gerçekçi bir yazarın Kurtuluş Savaşı’na lah kutsaldır” sözünden alan Kutsal İsyan’da, Mustafa YAŞAR KEMAL: ‘SU KATILMAMIŞ, DEVRİMCİ nasıl yaklaştığını gösteren ışıldaklarının savaşın bü- Kemal’in Nutuk’unda (Söylev) söyledikleriyle paralel gi- BİR KAHRAMANDI VE EDEBİYATIMIZIN DA tün coğrafyasına yönelerek kronolojik öyküsünü aktaran den öyküleştirmeyle, dönemle ilgili anılarla, ayrıntılarla BÜYÜK USTALARINDAN BİRİYDİ’ tüm cephelerde savaşa omuz veren onlarca komutanın, kurulan yapı, olaylar yorumlanırken belgeler, telgraflar, Yaşar Kemal’in “O bir ermiş, bir kahraman, bir çocuk Anadolu’nun çeşitli bölgelerindeki direnişin örgütlenme- bildiriler, konuşmalarla da sağlamlaştırılmıştır. saflığında, dudaklarında hüzünlü bir gülümseme, yaşadı sinde emekleri geçen yüzlerce asker-sivil yerel aydının, Hugo’nun Sefiller’i, Rolland’ın Jean Christophe’u; ve öldü. Hasan İzzettin Dinamo, su katılmamış, devrimci efelerin, zeybeklerin, kahramanların hep birlikte yer aldı- Ehrenburg’un Fırtına, Paris Düşerken, Dipten Gelen bir kahramandı ve edebiyatımızın da büyük ustalarından ğı bu ulus destanı, aynı zamanda adları geçen ulusal kah- Dalga’sı; Şolohov’un Durgun Don’u gibi büyük bir çağ biriydi” dediği Dinamo’nun Kurtuluş Savaşımızı aktaran ramanlara bir vefa borcu ödenmesidir. romanıdır Kutsal İsyan. yurtseverlik ve insanseverlikle örtüşen bir yazarın yakla- ÇOK KAHRAMANLI BİR ULUS DESTANI şımının ürünleri olan yapıtları, Cumhuriyetimize bir Cum- ‘MİLLİ KURTULUŞ SAVAŞININ Olayların akışına, olayların akmasında kişilerin etkisi- huriyet çocuğunun en değerli armağanlarıdır. GERÇEK HİKÂYESİ’... ne diyalektik yaklaşımıyla, büyük toplumsal çalkanışla- “Milli Kurtuluş Savaşının Gerçek Hikâyesi” alt başlı- ‘KUTSAL BARIŞ’, ‘ATEŞ YILLARI’, rın yaşandığı dönemde insanların ilişkileri ve çelişkileriy- ğıyla sunulan Kutsal İsyan; Ulusal Kurtuluş Savaşı’nı ön- ‘SAVAŞ VE AÇLAR’, ‘TÜRK KELEBEĞİ’ le nasıl tarihsel kişiliklere doğru yürüdüklerinin aktarıldı- cesindeki olaylardan, anlattığı kişilerin daha önceki yaşam Birçok romanının kaynağı Ulusal Kurtuluş Savaşı- ğı yapıt, çok kahramanlı bir ulus yaratma destanıdır. kesitlerinden başlayarak, böylelikle savaşın altyapısını, ön- mız olan Dinamo, “Kurtuluş”u anlattığı Kutsal İsyan’dan Ulusal Kurtuluş Savaşımızdaki insan gerçeğini, dramını cesini de kavratarak anlaşılır kılma çabasına giren tarih- sonra Kutsal Barış’ta (7 cilt, May Yayınları, 1972-1976, >> 4 27 Haziran 2024