Katalog

YAKUP KEPENEK’TEN ‘Cumhuriyet Çağdaşlaşmasından Günümüze Türkiye’nin Değişimi’ Prof. Dr. Yakup Kepenek’in, Cumhuriyet Çağdaşlaşmasından Günümüze Türkiye’nin Değişimi (Remzi Kitabevi) adını taşıyan, bilimsel araştırmalara ve belgelere dayanan yeni kitabı, Cumhuriyet’in kuruluşundan bugünlere nasıl gelindiğinin bir öyküsü, ekonomik, siyasal ve toplumsal yönden bir analizi, 100 yıllık Cumhuriyet gelişimlerinin bir çözümlemesidir. lişme doğrultusunu yakalama çaba- ALEV COŞKUN sıdır.” Yazar bu noktada önemli bir yargıya daha varıyor: “Bu nedenle DTÜ Ekonomi Bölümü Öğretim Üyesi ve uzun bir Türkiye evrensel bir nitelik taşıyan süre bölüm başkanlığı yapmış olan Prof. Dr. Yakup Cumhuriyet değerlerinden sürekli O Kepenek, Türkiye ekonomisi üzerine önemli yapıt- olarak uzaklaşamaz” (s. 56-59) lar vermiştir. Bunların başında, Türkiye İmalat Sanayiinin Üretim Yapısı (1977), 12 Eylül’ün Ekonomi Politiği (1987), AŞINMA Yüz Soruda KİT’ler (1993) ve 33 baskı yapan Türkiye Eko- “Aşınma başlıyor” başlığı- nomisi (2023) kitapları sayılmalıdır. nı taşıyan II. Bölüm’de, “II. Dün- Kepenek’in Cumhuriyet Çağdaşlaşmasından Günümüze ya Savaşı’nın sona ermesiyle, Türkiye’nin Değişimi (Remzi Kitabevi) adını taşıyan kitabı- Türkiye’nin çağdaşlaşma yolundan NASIL BIR TÜRKİYE? nın 2. baskısı geçen ay raflarda yerini aldı. Kepenek bu ki- ayrılma süreci” ele alınıyor. Bunun VI. ve son bölümde, tabını, “Yatılı ve burslu okumamı sağlayan halkımıza” itha- nedenleri üzerinde duruluyor. “Nasıl bir Türkiye?” başlığı fıyla Türk halkına adamış... Demokrat Parti’nin (DP) iktidara altında yazar, Cumhuriyetin Ardeşen’in Yeniyol köyünde doğan Kepenek (1938) Köy gelmesiyle Cumhuriyet değerlerinin değerlerini yaşama geçirerek Enstitülerinin son döneminde okumuş (Beşikdüzü), Ri- aşındırılmasının “nasıl hızlandığı”, “insanlığın gelişme doğrultu- ze Lisesi’ni ve Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi’ni bi- Köy Enstitülerinin, halkevlerinin ve sunu bir kez daha yakalaya- tirmiştir. Devletin açtığı sınavı kazanmış ve ABD’de New Halkodalarının kapatılmaları süreci cağının ve çağdaş eğitim, York Üniversitesi’nde doktora yapmıştır. ele alınıyor. bilim ve teknoloji odaklı Bu etkin özgeçmiş nedeniyle Prof. Dr. Kepenek’in Türk hal- DP iktidarının 1955 sonrasında çabalarla küresel denizlerde kına teşekkür etmesi çok yerindedir. Yeni Türkiye bir köy ço- sürüklendiği “ekonomik kalkınma- başarı ile yüzeceğinin” altını cuğunu okutmuş, ABD’ye göndermiş, onun Türkiye’nin en iti- demokrasi” ikilemine çözüm bula- çiziyor. Umutsuz olunmama- barlı üniversitesi ODTÜ’nün Ekonomi Bölümü Başkanlığı’na maması sonunda yaşanan 27 Mayıs sını istiyor. kadar yükselmesini sağlamıştır. Kepenek, 2002-2007 yılların- hareketi analiz ediliyor. Bilimsel araştırmalara ve bel- da CHP Ankara milletvekilliği de yapmıştır. ‘EN GÜZEL ON YIL’ gelere dayanan çalışmanın en Bu nedenle de Yakup Kepenek önemli bir örnektir. Köy ço- “Özgürlüğün En Güzel On Yılı: 1961-1971” adını güçlü yönlerinden biri, II. Dünya Savaşı’nın sona ermesiyle cuklarına kapıların açılmasını sağlayan Türkiye Cumhuriyeti’ne taşıyan III. Bölüm’de, 1961 Anayasası’nın toplumsal birlikte başlayan ve özellikle 1945 sonrası, 27 Mayıs 1960, 12 “minnettarlık” da doğru ve gerçekçi bir tavırdır. dayanakları, anayasa ile gelen temel hak ve özgürlükler, Mart 1971, 12 Eylül 1980 ve 1990’lardan geçerek günümü- siyasal hakların ekonomik ve sosyal hakların Türk toplumu- CUMHURIYET KAZANIMLARI: ‘BATILILAŞMA ze dek karartılmış olan ve bu nedenle de Türk toplumsal ve DEĞIL, ÇAĞDAŞLAŞMA’ na sağladığı açılma; özellikle ilk yasal sosyalist parti siyasal yaşamında çok az bilinen “ABD etkisi” olabildiğince Türkiye İşçi Partisi ’nin (TİP) Atatürk’ün ta Eylül 1920’de Kepenek’in yeni kitabı aslında Cumhuriyet’in kuruluşun- ayrıntılı ele alınmıştır. TBMM’ye sunduğu “Halkçılık Programı”ndan alınan, dan bugünlere nasıl gelindiğinin bir öyküsü, ekonomik, si- Yazar “Sonuç” bölümünde, “Türkiye’nin sağcı siyaseti- “ulusal bağımsızlık ve emeği önceleyen ilkelerini içeren bir yasal ve toplumsal yönden bir analizidir. Bugünü doğru an- nin ideolojisi, geleneksel olarak CHP düşmanlığına daya- programla kurulması; DİSK’in oluşumu; ekonomik kalkın- lamak için geçmişin doğru olarak özümsenmesi gerekir. Bu nır; oradan beslenir. Özellikle tek parti iktidarı, sağcı saldı- manın ‘sanayileşme eksenli’ bir ekonomik kalkınma planına kitap 100 yıllık Cumhuriyet gelişimlerinin bir çözümleme- rıların çok verimli bir oy avlama alanıdır. Ülkeyi çok parti- bağlanması” ele alınıyor. sidir. li siyasete geçiren CHP, hem tek parti yönetiminden hem de Yazar bu noktada, “Özgürlükçüler-Tutucular Kavgası- “Cumhuriyet Çağdaşlaşmasından Günümüze” başlığını sağcı iktidarlara karşı yapılan askeri darbelerden, bunların nın” yoğunlaşması sürecinin eşi-benzeri olmayan bir “dış taşıyan I. Bölüm’de, Osmanlı’dan devralınan miras ve çağ- niteliğine bakılmaksızın sürekli sorumlu tutulması” olgusu- gerekçe” ile tamamlanmasını “o güzelim on yılın da sonu daşlaşmanın düşünsel dayanakları üzerinde duruluyor ve na değiniyor. geliyor” olarak belirtiyor. Cumhuriyet devrimlerinin “Batılılaşma değil, çağdaşlaş- Yazar, “CHP’ye yönelik genel suçlamalar AKP iktidarın- IV. Bölüm’de “Faşizmin Yolları” başlığı altında, 12 Mart ma” olduğu belirtiliyor. 1971 ve 12 Eylül 1980 rejimi ve sonuçları ele alınıyor. Fa- da da varlığını güçlenerek sürdürmekle birlikte nitelik de- ATATÜRK DEVRİMLERİ şizmin düşünsel yapısı; düşünce özgürlüğü düşmanlığı ve o ğiştirdi. AKP’nin ideolojisi Cumhuriyet çağdaşlaşmasını, Bu bölümde özellikle Atatürk’ün Aydınlanma devrimleri, günlerde başlayan “siyasal cinayetler” dönemi ayrıntılı ola- dolayısıyla o çağdaşlaşmanın dayandığı değerleri tümüy- “hukuk devleti ve hukukun üstünlüğü; kamu yönetiminde ku- rak inceleniyor. le reddetmeye; o dönemi paranteze almaya dayandığından, rumlaşma; Alman faşizminden kaçmak zorunda olan bilim Türkiye’nin yaşadığı, o günlerden başlayan ve 2000’li yıl- AKP’nin saldırı okları görünürde CHP’ye yönelik olmakla insanlarının severek geldiği çağdaş üniversite; insan yara- lara kadar süren faili meçhul cinayetler özellikle inceleni- birlikte, özünde Cumhuriyet’in değerlerini hedef alıyordu” tıcılığının gelişmesi amacıyla eğitim, bilim, kültür ve sana- yor. Siyasi cinayetlerin “görünür failleri”, özellikle siyasal değerlendirmesini yapıyor. ta verilen büyük önem; Mustafa Kemal’in sözleriyle, ‘siya- İslamcı ve milliyetçi geçinenlerin tekil ya da örgütlerinin on Bu değerlendirme önemlidir. AKP iktidarı, daha önceki sal bağımsızlığı ekonomik bağımsızlıkla taçlandırma’ ama- yıllardır bulunmamasının nedeni olarak, bunların faili bilin- sağcı partilerin, CHP politikalarını eleştirme yerine, özünde cıyla sanayileşmeye dayalı ekonomik kalkınma; ekonomide meyen değil, “faili bulunmayan” özelliği olarak alınıyor. Cumhuriyet değerlerine karşı gelme, bu ideolojik yolda yü- tamamıyla ‘bağımsız karar’ alma olanağı; Türkçeye ve ulu- O dönemin sahte bir Atatürkçülük şemsiyesi altında Cum- rüme politikası izlemektedir. sal tarihe verilen büyük önem; nüfusun yüzde 80’inin kapalı huriyet değerlerini iyice törpüleyen ortak uygulamaları ve Bilimsel metodolojiye sadık kalınarak yazılmış olan bu köy ortamında yaşadığı insan-toprak ilişkilerinin ve insan- ekonomi politikalarına değiniliyor, sonra 2000’lere dek si- kitabın her bölümünde geniş bir kaynakça verilmiştir. 416 insan ilişkilerinin feodal-yarıfeodal bir özellik taşıdığı; ka- yasal İslamın yükselişi irdeleniyor. sayfadan oluşan kitaba geniş bir dizin eklenmiştir. dının yerinin usta Nâzım Hikmet’in dediği gibi, ‘öküzümüz- AKP’yi iktidara taşıyan iç ve dış gelişmeler; özellikle Soğuk Kitap Cumhuriyet kazanımları, çok partili dönemden ge- den sonra geldiği’ kırsal Türkiye’yi kendi çocukları eliyle ve Savaş’ın 1990’da sona ermesinden sonra ABD’nin Türkiye’yi, çiş ve karşıdevrim süreci ile ilgili kuşkusuz önemli bir ça- kendi içinden bilgi ve üretimle dönüştürmek üzere Köy Ens- “iktidarı ve muhalefetiyle” İslam coğrafyasının ılımlı siyasal lışmadır. Türkiye’nin sosyal, toplumsal ekonomik yapısı ve titüleri oluşturulması” ele alınıyor. İslamın örnek ülkesi yapma politikası, CIA ikinci başkanlığı- gelişmeleri üzerinde düşünenler için önemli bir kaynak ki- Yazar bu bölümde şu yargıya varıyor: “Atatürk’ün kuru- nı yapmış olan Graham Fuller’in “Yeni Türkiye Cumhuriye- cusu ve öncüsü olduğu Cumhuriyet, aslında insanlığın ge- ti” kitabından alıntılar yapılarak inceleniyor. tap niteliğindedir. n 6 25 Nisan 2024