Katalog

yıma hazırlayan Alpay Kabacalı, kimliğinin ve ki- ÖNER YAĞCI şiliğinin göstergelerinden biri olan Kültürümüzden İnsan Adaları’nda (YKY, 1995) okuyucuları bilim eyla Erbil’in “Hayatı yazı, emek ve alçakgö- ve sanat aydınlığımızın 101 insanıyla buluşturdu. nüllülük olarak tanımlanabilir” dediği Al- Kültür insanlarımızın yaşamlarını, eylemlerini, ya- L pay Kabacalı, edebiyatımızın dününü bugü- pıtlarını, ülkenin ve insanlığın kimi sorunlarıyla ilgi- ne, bugününü yarına taşıma çabasıyla ürettikçe üretti. li düşüncelerini içeren kitap, Alpay Kabacalı’nın bu O, TÜYAP İstanbul Kitap Fuarlarında “onur yaza- kişilerle yaptığı söyleşilerinden oluşuyor: rı” olan çağdaş yazarlarımızı ayrıntılı olarak tanıtan “Gerçek sanat eseri eskimez. Değerli bir eser “yaşamöyküsü kitapları”nı armağan etti kültürümüze: her zaman yeni kalır” diyen ressam Şefik Bursa- Fazıl Hüsnü Dağlarca, Vedat Günyol, Peride lı, “İnsan hayatta bir ses arıyor” diyen şair Zeki Celal, Nadir Nadi, Turhan Selçuk, Melih Cevdet Ömer Defne, “Resim, anlayan kimselerin işitebile- Anday, Aziz Nesin, Yaşar Kemal, İlhan Selçuk, Rı- ceği bir müziktir” diyen ressam Ali Avni Çelebi... fat Ilgaz, Şükran Kurdakul, Semih Balcıoğlu, Do- Nâzım Hikmet’in avukatı Mehmet Ali Sebük, “Tam ğan Hızlan, Fethi Naci, Server Tanilli, Adalet Ağa- bağımsızlık, gerçek demokrasi ve sosyalizm savaşçısı oğlu, Gülten Akın, Vüs’at O. Bener, Tahsin Yücel. Mehmet Ali Aybar”, “Arf Değişmezi”, “Arf Halka- Kültürümüzün, sanatımızın, edebiyatımızın çağ- ları”, “Arf Kapanışları” gibi matematik kuram ve daş büyük ustalarını her yönüyle aktardığı bu ya- terimleri adıyla anılan matematikçimiz Cahit Arf, pıtlarının yanı sıra Nasreddin Hoca, Neyzen Tevfik, “Demokrasinin savcısı” Bahri Savcı, ömrünü “ki- Şair Eşref’le kitaplarıyla geçmişe uzandı. taplar içinde” geçiren Türker Acaroğlu... BASIN, YAYIN ARAŞTIRMALARI, “Ölümsüzlük yolundaki” Melih Cevdet Anday, OSMANLI VE CUMHURİYET TARİHİNE “düş ülkelerinin ressamı” Cihat Burak, “Anadolu İLİŞKİN NESNEL ÇALIŞMALARI insanının yüzlerinin ressamı” Nuri İyem... Aydınlatma ışıklarını basın, yayın dünyamıza “Yakın tarihimize ışık tutan” Tarık Zafer Tuna- yöneltti ve basın, yayın, kitap tarihimiz ve sorunla- ya, “bilimsel düşünce”yi amaçlayan Orhan Han- rıyla ilgili olan araştırmalarını ardı ardına sundu: çerlioğlu, “resim için bir ömür veren” Avni Ar- Türkiye’de Yazarın Kazancı, Başlangıç- baş, “ilk işçi konuları yazarı” Kemal Sülker, “Üç tan Tanzimat’a Kadar Türk Yayın (Kitap) Tari- Güzel”in peşindeki İlhan Başgöz... hi, Sağcı Basın Ne Dedi?, Başlangıcından Bugüne “Sunturlu şair” Can Yücel, “kendi denizini ya- Türkiye’de Matbaa Basın ve Yayın, Türkiye’de Ba- ratan” Asım Bezirci, “resme şiiri sindiren” Turan sın Sansürü, Türk Basınında Demokrasi… Erol, “coşkunun ve inancın şairi” Şükran Kurda- Osmanlı tarihinin üç büyük padişahı Fatih Sultan dişahların akıl almaz keyfi tutumlarının önemli yer tuttu- kul, “tarihi görsellikle anlatan” Ara Güler, “Çağ- Mehmet, Kanuni Sultan Süleyman ve II. Mahmut’la ilgili ğunu” yazdı. daş Sysiphos” Muzaffer İlhan Erdost... Daha birçok ay- yaşamöykü kitaplarında o dönemlerde yaşananları aktar- 1859 Kuleli Vakası’nın incelenmesiyle başlayan ça- dınımız ve Aziz Nesin ile Yaşar Kemal de var elbette. dı. II. Abdülhamid adlı kitabıyla 1876-1909 arasında 33 lışma, Çırağan Olayı’ndan Mithat Paşa’nın boğdurul- “İNSAN”A OLAN GÜVENİ ÇOĞALTAN yıl saltanat süren, Osmanlı tarihinin en çok tartışılan kişi- masına, Makedonya’daki siyasal cinayetlerden gazeteci YAŞAMLAR, SAVAŞIMLAR! liğine ve o döneme yönelen Kabacalı, ilk kez yayımlanan Hasan Fehmi’nin öldürülmesine, Babıali Baskını’ndan Bu söyleşilerden zorlu yaşamlar aydınlığı kazanmanın ve belgelerle nesnel tarihçiliğin örneğini verdi. Mustafa Suphi ve arkadaşlarının öldürülmesine, İttihat- çoğaltmanın pek kolay olmadığını da öğreniyoruz. Osmanlı’dan Cumhuriyete geçişin aşamalarını çeşit- çı liderlere suikasttan Ali Kemal’in linç edilmesine, İz- Kitabı okudukça, önümüze serilen yaşamları, savaşımları, li kesitlerle aktarmayı sürdürerek Aydınlanma arayışının mir Suikastı’ndan 33 Kurşun Olayı’na, Sabahattin Ali karşılaşılan sıkıntıları, öne konulan engelleri gördükçe ve çeşitli açılardan nesnel tarihini sundu: Bir İhtilalcinin Se- cinayetinden Sütlüce patlamasına, 12 Mart öncesinin kimi insanların neler pahasına aydınlık ırmağına aktıklarını rüvenleri/ Doğmayan Hürriyet ve Yarıda Kalan İhtilal, genç öldürümlerine uzanan bir tarih taramasıdır. anladıkça “insan”a olan inancımız, güvenimiz çoğalıyor. Arap Çöllerinde Türkler, Tarihimizde Kürtler ve Ayak- Olayları, içinde yaşayanların anılarına, günlüklerine, Doğan Kuban’la ilgili bir paragrafı, kitabın sıcaklığına lanmaları, Yakın Tarihimizde Büyük Dönemeçler, Bilin- söylediklerine dayandırarak tanıklarıyla ve belgeleriy- dikkat çekmek için aktarıyorum: meyen Yönleriyle Cumhuriyet Tarihi, Geçmişten Günü- le aktarmaya ve titizlikle değerlendirmeye çalışan yapıtta “Tarih yazıcılığının yeni bir boyutuna da dikkat çeki- müze İstanbul’un Tarihi, Türkiye’nin 150 Yıllık Toplum- ele alınan 60’a yakın tarihsel-siyasal cinayet ya da cina- yor Doğan Kuban: ‘Tarih yazıcılığı, genelde egemen sı- sal Tarihinden Kesitler, Yüzyıllar Boyunca Kültür Baş- yet girişimi olayını, 300’e yakın ilgili kitaptan katkılarla, nıfların tarihinin yazılması demek... Selçuk bir uzantı.’ kenti İstanbul’un Seçkin Kültür İnsanları… olayların bağlantılarıyla, canlı tanıklıklarla, tarafsız yo- diyor. ‘Osmanlı ise Roma’nın ve Bizans’ın bıraktığı boş- Tarihimize katkısını Bilinmeyen Yaşamlarıyla Saray- rum ve değerlendirmelerle okuduk. luğu dolduran bir kültür...’ Ya kültürümüzün geleceği? lılar (Nahit Sırrı Örik), Birinci Dünya Harbinde Suri- 1940’lardaki kimi cinayetlerin “devlet terörü”nün so- Dünyanın bir bütünleşmeye doğru gittiğini, Batı-Doğu ye Hatıraları (Ali Fuad Erden), Hatıralar (Cemal Pa- nucu olarak değerlendirilmesi gerektiğini söyleyen Al- ayrımının yavaş yavaş ortadan kalktığını belirttikten son- şa), Matbuat Hatıralarım (Ahmed İhsan Tokgöz), An- pay Kabacalı, Cumhuriyet döneminde “irtica kaynaklı” ra ekliyor Doğan Kuban: ‘Geçmişten gelen kültür verile- tep Savunması Günlüğü (Hüseyin Bayaz), Talat Paşa’nın olayların ve cinayetlerin de dikkat çekici ölçüde olduğu- rinin, o dünyayı şenlendirecek ya da renklendirecek çe- Anıları ve Haluk Y. Şehsuvaroğlu’nun Kaleminden nu vurgulayarak 1960’ların sonrasında başlayan siyasal şitliliği sağlayacağını düşünüyorum. Yerimiz Doğu, Batı İstanbul’dan Sesler ve Renkler’i tozlanmış raflardan gün cinayet furyasının günümüze kadar geldiğini yazdı. falan değil, çağdaş dünyadır’…” (s. 379). ışığına çıkararak günümüz diliyle sürdürdü. 33 Kurşun Olayı’nın, 1944 TKP tutuklanmasıyla tabut- luklarda tutulan, “polise göre dördüncü kattan kendisini ‘ALPAY KABACALI KİTABI: ‘TÜRKİYE’DE GENÇLİK HAREKETLERİ’, atarak” ölen (20 Ocak 1945) öğretmen şair Hasan Bas- ARİFE KALENDER VE SABRİ ‘TÜRKİYE’DE SİYASAL CİNAYETLER’ ri Alp’in ölüm dosyasının da açıldığı kitabın “12 Mart’a KUŞKONMAZ’DAN ANISINA ARMAĞAN! Türkiye’de Gençlik Hareketleri’nde (Gürer, 2000), II. Doğru” başlıklı son bölümde Ruhi Su’nun “gencecik; Meşrutiyet öncesinden başlayarak Meşrutiyet ve ateş- 15 Nisan 2014’te aramızdan ayrılan Alpay çocuklardı/ belki siz de gördünüz” diye türküleştirdi- Kabacalı’yı, anısına sunulan armağan kitaptan (Alpay kes dönemlerindeki gençlik eylemlerini, Cumhuriyet’in ği cinayetler yer aldı: Vedat Demircioğlu (24 Temmuz Kabacalı Kitabı, Hazırlayanlar: Arife Kalender, Sabri ilk yıllarında gençliğe verilen önemi, gençlik içinde- 1968), Kanlı Pazar: Duran Erdoğan, Turgut Aytaç (16 Kuşkonmaz, Tekin Yayınları, 2014) birkaç cümleyle ay- ki 1940’lı yıllarda ırkçılık-Turancılık akımlarıyla solcu- Şubat 1969), Mehmet Cantekin, Battal Mehetoğlu, Meh- dınlığımıza katkılarına şükranlarımızı gönderiyoruz. lar arasında başlayan ayrışmaları, gençlik hareketlerinin met Büyüksevinç, Taylan Özgür, Necdet Güçlü... en yoğun döneminin yaşandığı 1961-1971 dönemini ve “Dünyaya yazmak ve araştırmak için gelmişti ade- Sonu gelmedi gençlik cinayetinin ve Kabacalı’nın de- ta. Sanki söylencenin tanrıları ona, sürekli araştırmak ve 1973’ten günümüze gençliğin durumunu toplumsal du- yişiyle: “12 Eylül dönemi ‘gözaltında kaybolanlar’dan rumla ve tarihsel diziniyle aktardı. yazmak kaderini çizmişlerdi de ondan yazgısının gere- söz edildiği, tüyler ürpertici işkenceler ve cinayetler çağı ğini yerine getirmek üzere acelesi var gibi davranırdı.” Alpay Kabacalı, Türkiye’de Siyasal Cinayetler (1993; olarak tarihe geçti.” Gürer Yayınları, 2007) ile 125 yıllık bir zaman dilimi- (Ali Sirmen) ni içeren yakın tarihimizdeki siyasal cinayetlere yöneldi. ‘KÜLTÜRÜMÜZDEN İNSAN ADALARI’NDA “Gazeteciliğin, sanatın, edebiyatın, bilimin, emek vermenin Tanzimat döneminden 12 Mart askeri rejimine uzanan BİLİM VE SANAT AYDINLIĞIMIZIN de uzun koşucusudur Alpay Kabacalı.” (Adnan Binyazar) bir süreçte, yakın tarihimizin kimi çok gizli kalmış, unu- 101 İNSANIYLA BULUŞTURDU OKURU “Halkımız, Alpay Kabacalı gibi sessiz, çalışkan bir ya- Türkçede Roman (Mustafa Nihat Özön), Cevdet zarı yetiştirdiği için çok büyüktür.” (Osman Şahin) tulmuş, tartışılmış siyasal cinayetlerini toplu bir biçim- de sunduğu çalışmasında, Osmanlı Devleti’nde padişah Kudret’e Saygı (İhsan Kudret’le), Bedrettin Tuncel’e “Alpay Kabacalı, kültür ve sanat dünyamızın kapalı ka- Mektuplar, Seçmeler (Bedrettin Tuncel), Sanat Ansiklo- buyruğuyla verilen idam cezalarının birçoğunun gerçekte pılarını açmak, katmanlarını bulup ortaya çıkarmak, bilin- “siyasal cinayet” olduğunu ve 1839’a kadar 182 vezir- pedisi (T. Özçelik-B. Berkman’la), Yüzüncü Doğum Yıl- meyenleri bilinir kılmak, bu bağlamda yanlış yargıları or- dönümünde Nâzım Hikmet’e Armağan adlı kitapları ya- den 43’ünün öldürülmesinde “saray entrikalarının, pa- tadan kaldırmak uğruna emek verdi.” (Zeynep Aliye) n 18 Nisan 2024 9 MAHMUT TURGUT