Katalog

şairin en parlak yapıtıdır. “Kişisel temalar”dan yola çıkıp bü- ma sokar. Beyaz Ordu generali Denikin’i ele alan pankartın “Pelteleşmiş beyninizde/ kirden parlayan bir kanepede yan gelip yatan semiz bir uşak gibi/ pinekleyen düşüncenizi/ yük bir güçle “genel anlamıyla yaşama” uzanan bir şiirdir. altında şu yazar: “Rus, domuzla dost değildir.” Sonra başka bir büyük ve çok anlamlı yapıtı da “Vladimir kanlı bir yürek parçasıyla tedirgin edeceğim/ dalga geçece- Kimi zaman çocuk şarkılarından da yararlanır: “Kanarya- ğim, geberesiye küstah ve zehir dilli.” (Pantolonlu Bulut’un İlyiç Lenin” (1924) destanıdır. Lenin’in ölümünden iki ay cık-geyikçik nerde kaldın?” şarkısının sözlerini, devrim düş- sonra yazılan bu uzun şiirde yeni bir önder imajı yaratır. Bir (1915) girişinden / Çeviren: Ataol Behramoğlu) manlarını alaya alarak şöyle değiştirir: “Vrangel Vrangel, Bu şiirinde “burjuvaları” çok şaşırtmak, tedirgin etmek yandan Lenin’i büyük bir dahi gösterirken onu doğup büyü- nerde kaldın?/ Lloyd George’tan tank mı aldın?”. yen ve ölen bir canlı, bir insan olarak ele alır. için bile bile külhanbeyi dilini kullanır. “Omurgalı Flüt”te Masallarda, halk oyunlarında, panayır temsillerinde kah- (1916) Lili Brik’e duyduğu derin aşkı ele alır. Aşkla, devrim- ramanlar bazen şiirle konuşur. Bunlar bilinen şiirlerden de- OYUNLARI... OYUNLARI... le yoğruludur dizeleri. ğildir. Kukla tiyatrosunda Petruşka şöyle konuşur: “Ömrünü doldurmuş” toplumu ayağa kaldırmak için pro- “Ben doktorum ve hekimim/ Taş köprü altında eczane iş- TOPLUM İÇİN YAZAN ŞAİRDEN SANAT OR- voke edip, insanları dürten oyunudur “Vladimir Mayakovs- letirim”. Şair, ajitasyon pankartlarında, pek çok düşmanla DUSUNA ÇAĞRI: ‘SOKAKLAR FIRÇA, ALAN- ki” (1913). O nedenle yalnızlığa mahkûm ama buna da baş- savaşır: “Churchil, Beyaz Ordu generalleri, Amerikan em- LAR PALETİMİZDİR’ kaldıran, anarşist birinin dramıdır. Mayakovski, yenilikçi, direnişçi, sosyalizme yürekten Devrimci propagandayı öne çıkaran, ortaçağ Rus anlayışı- peryalizmi, toprak ağaları, çarlık düzeninin geri gelmesi inanmış, onun için savaşan bir şairdir. Dizelerinde kırılma- na yaslanan ve devrimin bütün dünyayı saracağı inancını iş- için savaşan bankerler, papazlar ve başkaları...” lar, parçalanmalar, sözcüklere yüklenen yepyeni, savaşkan leyen, küçük oyuncaklarla zenginleştirilen, yer yer sözsüz ‘ŞİİR NASIL YAZILIR?’ anlamlar hemen belli olur. süren, egemenlerin düzenini yok etmeye çalışan proleterle- Mayakovski bu çalışmasının başında: “Bir insanı şairliğe O toplum için yazan bir şairdir. “Ben” derken de “biz” rin gösterisidir “Misteriya-Buff” (1918). götürecek, onun şiir yazmasını sağlayacak kurallar koymak diyordur. “Sokaklar fırça, alanlar paletimizdir” diyerek sa- “Radio- Oktyabr” (1926), afiş sanatını dramatik bir bi- değildir” diyor. Ona göre böyle kurallar yoktur, şair bu ku- nat ordusuna çağrıda bulunur. çimde ele aldığı grotesk bir oyundur. ralları yaratan kişidir çünkü. İmgeler, konular, uyaklar, di- İlk amaç, geçmişin kısıtlı, küçük burjuva sanatına son ver- “Tahtakurusu” (1929) onun oyunları içinde en çok konu- mek, yerine kitleler için bir işlevi, bir yararı olan, yaşamın tüm şulanlardan, söz edilenlerden biridir. Eski düzenin kalıntıları- ze bölmeler gibi pek çok konuyu da ele alır Mayakovski, yol yönlerini içerecek yeni bir sanat yaratıp bunu yaygınlaştırmak- nın yeni toplumsal yapıyı, düzeni nasıl kemirdiğini ele alır za- göstermeyi amaçlayarak (Şiir Nasıl Yazılır? / Çeviren: Yur- tır. Yaşamla sanatı bütünleme kaygısı, sanatsal üretimle sana- manaşımı bir kurguyla ve insanlığın insanlıktan çıkışının dı- danur Salman / 1979). yi üretiminin özleşmesi biçiminde ortaya çıkar. şavurumcu bir anlatımla seyirciye iletilmesini taşlamalı işler. AHMET OKTAY’IN DİZELERİYLE Sanat bir araçtır! Bireyin ve toplumun günlük yaşamını, iliş- “Hamam”da (1930), yozlaşmış bürokrasiyi alaya alarak bi- MAYAKOVSKİ! kilerini, çevresini değiştirecek, kitlelerin yaratıcı gücünü yük- limkurguyla ele alır. “Moskova Yanıyor” (1930) devrimin 25. seltecek, “güzel” ve “doğru”ya yaklaşmalarını, yeni estetik yılını kutlamak için yazılmıştır. Sahnede işçilerin omuzların- Ahmet Oktay, Yol Üstündeki Semender (1987) kitabında, değerlere kavuşmalarını sağlayacak bir araçtır sanat! da çarın, sonra din adamları, generaller, kapitalistler piramit intihar eden şairleri ele alırken şiiri “devrimden başka bir biçiminde yer alır. Ve başka oyunları da var elbette. şey olmayan” Mayakovski üzerine de ışık düşürür: AMERİKA’YA KARŞI: ‘150 000 000’... Ünlü tiyatro adamı Meyerhold’un sahnelediği “Hamam” “Bir kez daha kucakla beni/ kara büyüsüyle bağlandığım “150 000 000” (1921) karmaşık yapılı, devrimci uzun bir ve “Tahtakurusu” 1930’dan sonra yasaklanmıştır. Şairin gece;/.../ çünkü sözcüklerin külünden doğdu/ yaralı oğlun.” şiirdir. Şair, bu şiirinde, yeni kurulan sosyalist ülkeyi yok et- oyunları 1955’ten sonra tekrar sahnelenebilir. Yesenin’in intiharını eleştirir ama 20 yıllık emeğini ortaya meye çalışan emperyalist Amerika’ya yüklenir. koyan sergisinin açılışından 15 gün sonra o da intiharı seçer. “Bu destan ustasının adı 150 000 000/ Kurşun-ritim/ Ka- ‘ROSTRA PENCERELERİ’ Pek çok şairin yolunu açmış, onların esin kaynağı olmuştur. fiye-bina bina ateşten/ 150 000 000 benim dudaklarımla ko- Mayakovski hem şiirde hem de pankartta, resimde, çizimde En bilineni Nâzım Hikmet. nuşuyor” (Çeviren: Gültekin Emre). yepyeni bir üslup yarattı, ortaya koydu. Hiçbir söz kıvırtma- “Kim daha üstün, şair mi,/ yoksa insanlara/ pratik yarar “Seviyorum” (1922) yapıtlarının en sevinçlisidir. Sevme sı bulunmayan, özgün, kolay anlaşılan bir dil, yapı oluşturdu. sağlayan teknisyen mi?/ İkisi de./ Yürek bir motordur çünkü/ mutluluğuyla dolup taşan şiirlerdir. Şair bu şiirlerinde ken- Pankartları ajitasyon içindir. Bu pankartlarda, çocuklu- ve ruh onun çalıştırıcısı./ Eşitiz bizler/ şairler ve teknisyen- disinden en rahat, en geniş biçimde söz eder hatta tatlı bir ğundaki çok sevdiği halk masallarını, koşmaları, türküleri ler./ Vücut ve ruh emekçileriyiz/ aynı kavganın içinde.” (Çe- gülümsemeyle okul anılarından da söz eder. imgelerinde hep kullanır. Lili’ye sevgisini anlatır. “Şu Beylik Sorun Üstüne” (1922) Atasözlerini değiştirerek, deforme ederek yeniden dolaşı- viren: Ataol Behramoğlu) n Tanımlar ve sözcükleriniz: H. “Benim değerli kızım, A. “………………… kaptanım, senin de- Cennetin bize bahşettiği o güzel duygu- diğin olsun!” ları, KITAP BULMACA (Sabahattin Ali) En ………………. ellerden çıkmış o ya- ratışları — — — — — — — — — — Hazırlayan: MUSTAFA BAŞARAN trbulmaca@gmail.com Koru gönül tahtında.” 21 35 43 32 15 6 1 29 76 69 (William Shakespeare) B. İzmir iline bağlı ilçelerden biri. — — — — — — — 9 7 40 45 56 20 41 — — — — — — — — — 18 23 4 75 57 38 10 30 62 I. Gök ekvatoru yakınında bulunan ve bu sayede tüm dünyadan görülebilinen, ol- C. “Kiminin adı deli fakat aslında Veli!.. dukça parlak yıldızlardan oluşmuş, kolay Kimisi raydan çıkmış oynatmış bulunabilinen bir takımyıldız. ……………….! Enteresan bir mevzû Bakırköy’ün her yeri — — — — — Tımarhane bir âlem bir deliler cümbü- 36 34 17 74 79 şü!..” (Bedia Tuncer) J. “………………. Dağlar” (Necati Cumalı kitabı) — — — — — — — — — 46 3 11 13 60 72 54 63 80 — — — — — 25 33 65 77 50 D. “………………… Varken” (Ahmet Cemal kitabı) — — — — — — — 19 81 70 39 27 52 12 E. Sayısal. — — — — — — — 24 31 8 28 44 66 78 F. “Yağmur değil, pudra gibi ipince bir 1781 ÇÖZÜM: A. MÜHÜRDAR, B. ……………..... Vicdan kıvranışı , ter AMFİTEATR, C. TEMİZLENİR, D. döküşü gibi bir şey...” Önce aşağıda tanımları verilen sözcükleri bulmaya çalışın ve her bir harfi bir yatay TERMİNAL, E. HABERCİ, F. ATEŞKES, (Necip Fazıl Kısakürek) çizgi üzerine gelecek biçimde yazın. Sonra çizgilerin altlarındaki sayılara göre bu harfleri G. İLAHİ, H. GUDDE. — — — — — — — — bulmacadaki aynı sayılı karelere aktarın (Kara kareler iki sözcük arasını gösterir. Bir satırın Metin: “Ahlakın temelinde merhamet 16 49 47 26 73 64 61 82 yatar demişti filozof Arthur sonunda kara kare yoksa bu, sözcüğün alttaki satırın başına sarktığını gösterir). Bulmaca G. Nasıl olsa. Schopenhauer iyi bir gününde.” tamamlanınca, sorulan tanımların karşılığı olan sözcüklerin ilk harfleri yukarıdan aşağıya doğru (Matt Haig) Altıncı Koğuş adlı kitabın yaratıcısının adını oluşturacak; bulmaca karelerindeyse aynı kitaptan — — — — — — bir metin ortaya çıkacaktır. Geriye kalan harfleri de siz tahmin ederek metni oluşturun. 48 51 55 14 68 37 11 Nisan 2024 9