Katalog

ALPER BİLGİLİ’DEN ‘Darwin ve Osmanlılar’ Darwin’i okuyan ilk Osmanlı entelektüelleri neler söyledi? Darwin’in Türklerle ilgili fikirleri nelerdi? Evrim tartışmaları Osmanlı’da ve Dünya’da nasıl karşılandı? Galileo’nun ölümünün kültürel yansımaları nasıl oldu? Nâzım Hikmet şiirinde neden bilim ve teknolojiyi işledi? Akademisyen Alper Bilgili, Timaş Yayınları tarafından yayımlanan incelemesi Darwin ve Osmanlılar’da, bu ve daha birçok sorunun yanıtının izini sürüyor. ilk adımını attığı dönemin atmosferini başarıyla yansıtıyor. sarsarak modern toplumlar- TARIK DİNÇ Modernleşme sancıları içinde kıvranan Osmanlı, da bir depreme neden oldu. Darwinizm’i bilimsel bir merakın ötesinde bir uygarlık ölçü- Kitap bu iki devrimci fi- SİYASET, DİN VE İDEOLOJİNİN SİNİR UÇLARINDA! tü olarak görmeye başlamıştı. gürün hikâyelerini Osman- 19. yüzyılın sonlarına doğru Osmanlı İmparatorluğu’nda Öyle ki, bu teori bir yandan Batılılaşma yanlılarının gözünde lı bağlamına taşıyarak, bilimsel teorilerin sosyal ve politik filizlenen modernleşme çabaları, sadece toplumsal ve si- sekülerleşmenin meşruiyet aracı olurken muhafazakâr kesim- etkilerini anlamamız için zengin bir bağlam sunuyor. yasal yapıyı değil, entelektüel dünyayı da derinden etkile- lerin gözünde tehditkâr bir “Batı icadı” olarak damgalandı. di. Bu dönemde tüm dünyayı olduğu gibi Osmanlı aydın- ‘NÂZIM’IN HIZLI TRENLERİ’ Bu noktada yazar, Osmanlı’nın entelektüel isimlerinden İs- larını da etkileyen en önemli gelişmelerden biri Charles Bilim tarihinin sanatsal bir zeminde nasıl yankı bulduğu- mail Fenni Ertuğrul’un düşüncelerini odak noktası yapıyor. Darwin’in evrim teorisiydi. na ilişkin Nâzım’ın şiirlerinde görülen bilim-din ilişkisinin Fenni’nin, Darwinizm’in Tanrı inancıyla bağdaştırılabile- Alper Bilgili’nin Darwin ve Osmanlılar: Bilim Tarihi Ya- eleştirel bir okuması olarak nadir bir örnek de kitabın son ceğine ilişkin analizleri, modernleşme ve din arasındaki zor- zıları (Timaş Yayınları) adlı yapıtı, bu dönüşüm döneminde bölümünde yer alıyor. lu denge arayışının bir yansıması olarak dikkat çekiyor. Darwin’in evrim teorisinin Osmanlı toplumundaki yansıma- “Nâzım’ın Hızlı Trenleri” adlı bu bölümde büyük Türk Diğer bölümlerde, özellikle “Osmanlı İmparatorluğu’nu larını ele alıyor. şairinin şiirlerinde bilimin ve teknolojinin nasıl temsil edil- Darwin mi Yıktı?” ve “Kraliçe, Maymunlar ve Rahipler” Darwinizm… Batı’nın bilim dünyasında başlattığı bu diği, evrim teorisinin sanatsal bir zeminde nasıl yeniden yo- başlıklarında, Darwinizm’in Osmanlı’da ve Batı’da nasıl al- rüzgâr, Osmanlı topraklarına ulaştığında yalnızca bilimsel rumlandığı tartışılıyor. gılandığına ilişkin çarpıcı analizler yer alıyor. bir tartışma olarak kalmadı; siyaset, din ve ideolojinin en Darwinizm’in Osmanlı’daki serüvenini, bir toplumun mo- Bilgili, yalnızca Osmanlı’nın evrim teorisiyle ilişkisini de- hassas sinir uçlarına dokundu. dernleşme sancılarını, bilimi bir özgürleşme aracı olarak ğil, Batı’daki Viktorya dönemi tartışmalarını da ele alarak Çalışma, bu karmaşık dokuyu çözmekle kalmıyor, bilim görme çabasını ve ideolojilerin bilimsel teorilere yükledi- tarihsel bağlamı zenginleştiriyor. ile ideolojinin nasıl iç içe geçtiğini; bazen bir kurtuluş reçe- ği anlamları ortaya konulduğu Darwin ve Osmanlılar, sade- tesi bazen ise bir korku unsuru olarak nasıl araçsallaştırıldı- GALILEO VE DARWIN! ce geçmişi anlamak için değil, bugünü yorumlamak için de ğını da incelikle gösteriyor. Bilgili’nin özellikle Galileo ile Darwin’in trajedileri okunması gereken bir inceleme. arasında kurduğu paralellik, bilim ve din arasındaki gerilimi Bir toplumun bilimle ilişkisinin sadece entelektüel OSMANLI VE DARWINİZM! Kitap, beş bölümde, Osmanlı’dan Cumhuriyet’e uza- yeniden düşünmeye davet ediyor. gelişiminin değil, aynı zamanda kimliğinin ve geleceğinin nan bilimle ideoloji arasındaki gerilim hattını izliyor. Alper Galileo, evrenin merkezi olmadığımızı söyleyerek kiliseyi de aynası olduğuna işaret eden Alper Bilgili’den hem Bilgili’nin önsözü de evrim teorisinin Osmanlı topraklarına karşısına almıştı. Darwin ise insanların biyolojik ayrıcalığını düşündüren hem de rehberlik eden bir çalışma. n Tanımlar ve sözcükleriniz: 47 23 14 A. Reşat Nuri Güntekin’in bir kitabı. J. “…………. Ünlü” (Gazeteci) BULMACA KITAP — — — — — — — — 67 2 80 71 46 10 42 21 — — — — — Hazırlayan: MUSTAFA BAŞARAN trbulmaca@gmail.com 81 79 25 41 60 B. “Henrik ………….” (Norveçli oyun yazarı) K. Mecazen saygı uyandıran. — — — — — — — — — — 61 55 7 56 19 27 28 32 54 65 C. Çok güçlü bir ışık kaynağı. L. “Jack …………” (Beyaz Diş, Demir Ökçe ve Deniz Kurdu — — — — — adlı kitapları da olan Amerikalı yazar). 38 45 77 15 52 — — — — — — D. “Ben ……….. Doğdum” 30 26 72 33 48 59 (Ömer Seyfettin biyografi kitabı) M. “Mesele aşksa insan her şeyden — — — — — — — vazgeçebiliyor değil mi …………….?” 70 36 24 39 6 50 34 (Tarık Tufan) E. Bayramlarda din ve devlet — — — — — büyüklerine sunulan kaside. 78 1 57 13 4 — — — — — — 68 16 12 5 22 31 F. Fransa’nın 18 bölgesinden biri. — — — — — — — — — — 11 8 49 44 58 9 17 29 62 18 G. “Ömer …………..” (Fars polimat, matematikçi, astronom, tarihçi, filozof ve şair) 1817 ÇÖZÜM: A. BEBEK, B. EL, — — — — — — C. NİCE, D. DAN, E. EMMA, F. 75 3 40 37 43 66 DEDE EFENDİ, G. İLGİNÇ, H. RAY, I. KİREÇTİR, J. ORMAN GİBİ, H. “Cüneyt ………….” K. RAN, L. KELT, M. US VE, N. (gazeteci, yazar ve iktisatçı) Önce aşağıda tanımları verilen sözcükleri bulmaya çalışın ve her bir harfi bir yatay çizgi üzerine gelecek SIRTLAN PAYI, O. UŞAK. biçimde yazın. Sonra çizgilerin altlarındaki sayılara göre bu harfleri bulmacadaki aynı sayılı karelere aktarın — — — — — — — Metin: “Bendedir korkusu biten (Kara kareler iki sözcük arasını gösterir. Bir satırın sonunda kara kare yoksa bu, sözcüğün alttaki satırın başına 76 69 20 53 73 74 64 şeylerin / Çelik gagasında fecri sarktığını gösterir). Bulmaca tamamlanınca, sorulan tanımların karşılığı olan sözcüklerin ilk harfleri yukarıdan taşıyan / Mavi Kartal benim / I. Optik yakınlaştırma. aşağıya doğru Turgut Uyar’ın Göğe Bakma Durağı adlı şiir kitabından bir şiirin adını oluşturacak; bulmaca Pençelerimde.” (Bendedir Korkusu) karelerindeyse aynı şiirden dizeler ortaya çıkacaktır. Geriye kalan harfleri de siz tahmin ederek metni oluşturun. — — — 10 19 Aralık 2024