Katalog

(1 NİSAN 1929 / 11 TEMMUZ 2023) Bütün çağların anlatıcısı: Milan Kundera! Romanlardaki üç temel kavram: ölümsüzlük>gülmek / unutmak>varolmak / hafiflik Milan Kundera’nın (1 Nisan 1929 / 11 Temmuz 2023) roman sanatı aracılığıyla insana / dünyaya / evrene bakışının anahtarını verir bizlere. Kundera, modern romanın sınırlarını genişletip kalıplarını kırandır. Bize sıklıkla hatırlattığı şudur: Roman toplumu olmadan çağdaş toplum olamayız. Bir düşünce romancısıdır o. Romanlarının tözü insanın varoluşsal sorunlarını / sorularını anlatmaya dönük bir yapı içerir. Bir yanıyla kozmik anlatıcıdır. Bir durum/lar anlatıcısıdır. Varlığın ne olduğu, nasıl evrildiğine bakar oradan. Anlatı yolunun hep Cervantes’ten başlaması, Rabelais’nin roman çağına uğraması, Thomas Mann anlatısıyla yüzleşmesi biraz da bundandır. Milan Kundera, yaralı belleğin anlatıcısıdır. Ondaki derin yarılma “1968 Prag Baharı” öncesinde başlamıştır. İtirazı olan bir anlatıcının yolu / yordamı onu ayrıksı kılar. Belki de Kundera için böylesi bir yakıştırma yapabiliriz: Ayrıksı yazar, aykırı kimlik! KUNDERA’NIN İNSANA / DÜNYA- rattığı imgelemde sahici olan her şey vardır. Bi- ze olasılardan da söz edendir romancı. YA / EVRENE BAKIŞININ ANAHTARI: ÖLÜMSÜZLÜK>GÜLMEK / Kundera’nın romancı imgelemi olanın ötesine taşır okuru/nu. Bir düşünce romancısıdır o. İm- UNUTMAK>VAROLMAK / HAFİFLİK! Milan Kundera’yı okura taşıyan, belki de roman- geler, kavramlardan yola çıkarak kurar romanı- nı. Romanlarının tözü insanın varoluşsal sorun- cılığının bütüncül yapısını bize anlatan Ölümsüz- lük, Gülüşün ve Unutuşun Kitabı, Varolmanın Da- larını / sorularını anlatmaya dönük bir yapı içe- rir. Bir yanıyla kozmik anlatıcıdır. yanılmaz Hafifliği zamanımızın ruhunu yansıtma- sı bakımından ilk anılması gereken yapıtları. Ha- Avrupa düşüncesini simgeleyen yanı varsa da o, anlatı dünyasını kurarken hep bir gelene- tırlayan, hatırlatan belleğin izlerini orada görürüz. Romanlardaki üç temel kavram: “ölümsüzlük>gülmek ğin izinden gider. Orada bilimin / felsefenin ve edebiyatın buluştuğu / buluşturduğu kozmik / unutmak>varolmak / hafiflik” Kundera’nın roman sanatı aracılığıyla insana / dünyaya / evrene bakı- yapı işte Kundera anlatıcılığını var eder. Merkezde insan’dır elbette, modern çağın in- şının anahtarını verir bizlere. Evet, romanın süregelen çağrısı Cervantes’ten sanı. Nerede / nasıl yaşıyor, ne düşünüyor, ne- ler hissediyor? Yaşadığı dönem onu nasıl karşı- beri vardır. Don Kişot eğer bir başlama noktasıy- sa, birbiriyle buluşan iki yüzyılda Kundera lıyor ve o insan işte orada ne durumda? Evet, Kundera bir durum/lar anlatıcısıdır. Var- varış yeridir. Modern romanın sınırlarını genişletip kalıpları- lığın ne olduğu, nasıl evrildiğine bakar oradan. Anlatı yolunun hep Cervantes’ten başlaması, nı kırandır. Kronolojik anlatıyı öteler, olaylar birli- ği yerine izlek tümlüğünü, açılımını sağlar. Rabelais’nin roman çağına uğraması, Thomas Mann anlatısıyla yüzleşmesi biraz da bundandır. Kundera, roman toplumu olmanın önemini ha- tırlatır. Eğer ki, bireyi var etmek, onu donatmak Onun anlatılarında ironiyi başat kılma- ROMANCININ İMGELEMİ sı zamane tanıklığının kaçınılmazlığından bu istiyorsak bu kaçınılmaz. Onun deyimiyle, “kendini birey olarak düşünmek…” Romancı bir imgelem yaratır. Hatta onun üzerin- anlamda Ölümsüzlük romanı, Kundera’nın de düşünür, sorgularız. Bu anlamda bir ansiklope- “çok-hikâyelilik” düşüncesini de açıklar bi- Bunun yolu öğrenen, kendini inşa eden insanı var etmekten geçiyor. İşte bu noktada roman uyarıcı / dist değildir; bir toplumbilimci, psikiyatr, tarihçi de ze. Orada anlatılan her bir hikâyenin içerdi- değildir. Ama bunların her birinden yolu geçendir. ği ironi, anlatım çeşitliliğinde de çıkar karşımıza: yönlendirici, hatta bilgilendiricidir. İşte Kundera’nın bize sıklıkla hatırlattığı da şudur: Roman toplumu Ölümden söz ediyorsa anlattığının bize daha ger- “durum>olay>atmosfer / kişi>karakter / hikâye (edi- çekçi gelmesi, dokunması bundandır. Çünkü o ya- len) aforizmalar>deneme>röportaj”. olmadan çağdaş toplum olamayız. >> 8 3 Ağustos 2023