Katalog

(5 AĞUSTOS 1850 - 6 TEMMUZ 1893) Deliliğin eşiğinde müthiş bir öykü ustası: Guy de Maupassant! Olağanüstü bir öykü yazarı olarak tanınan Guy de Maupassant’ın yazı serüveni aslında sadece 11 yıl sürmüştür. 1880-1891 yılları arasında Paris’in gazete ve dergilerinde 200’den fazla köşe yazısı, 6 roman ve asıl ününü borçlu olduğu, hem gerçekçi hem de fantastik türlerde 300 kadar öykü yazma başarısını göstermiştir. Fantastik türe giren metinlerinde kendi çektiği acılardan yola çıkarak insanın en ilkel korkularını yalın bir biçemle mercek altına alır. Yıllar önce şair dostu Heredia’ya “Edebiyata bir meteor gibi girdim ve yıldırım gibi çıkacağım” demiş olan Maupassant, beyin kanaması sonucu 5 Temmuz 1893’te 42 yaşında yaşama veda eder. ardından genç kıza baskı yapmaya başlarlar: “Reddetmeniz sa- çi aile, Tuvaches ve Vallins’ler sefalet içinde yaşamaktadır. FERDA FİDAN dece sizin için değil, tüm yoldaşlarınız için bile büyük zorluk- Çocukları olmayan varlıklı bir çift Bay ve Bayan d’Hubières, lara yol açabilir. En güçlü olanlara asla direnmemelisiniz.” para karşılığında Tuvache’ların tek erkek çocuğunu evlat edin- ormandiya’da doğan Guy de Maupassant (5 Ağustos Toparlak uzun tartışmalar sonucunda subayın iğrenç teklifini mek ister. Tuvache’nin annesi reddeder: “Charlot’yu sana sat- 1850 - 6 Temmuz 1893) henüz 10 yaşındayken an- kabul etmek zorunda kalır. Genç kadının bu elim fedakârlığı mamı mı istiyorsun? Bir anneden böyle bir şey isteyemezsin! N nesi ve babası uzun süren tartışmalar sonunda ayrıl- sayesinde serbest kalan yolcular, ertesi gün onunla ilgilenme- Hayır, olamaz! Büyük bir adilik bu!” dılar. “Garson, bir bira!” adlı öyküsünde yazar ebeveynleri den, sabahtan tedarik ettikleri erzaklarını da genç kızla paylaş- Sonunda d’Hubières çifti Vallin ailesinin oğullarından bi- arasında tanık olduğu şiddetli bir kavgayı hatırlar: “Yaşamın mamaya özen göstererek Dieppe’e doğru yolculuklarına de- rini evlat edinir. Tuvache’lar yoksulluk içinde yaşarken Val- öteki yüzünü, kötü tarafını görmüştüm, bir daha da iyi tarafı- vam ederler. “Kimse ona bakmıyor, kimse onu düşünmüyor- lin ailesi varlıklı çiftten aldıkları yüklü maaş sayesinde rahat nı hiç göremedim.” Eserlerindeki kederli atmosferin çocuk- du. Kendisini önce kurban eden, sonra da kirli, işe yaramaz bir yaşam sürer. 20 yıl sonra Vallin’in oğlu zengin bir yetişkin luğunda yaşadıklarıyla bire bir ilişkisi olduğu açıkça bellidir. bir şeymiş gibi bir kenara iten o dürüst alçakların aşağılama- olarak geri döner ve tüm aile onun dönüşünü coşkuyla kutlar. Annesinin yalnız yetiştirmek zorunda kaldığı Maupassant sında ezildiğini hissetti.” Öykü perişan ve çaresiz Toparlak’ın Bu arada, evlat edinilmemiş olan Charlot, yaşıtının ne ka- öğrencilik yıllarının ardından, Paris’te önce denizcilik sonra da gözyaşlarına boğulmasıyla sona erer. dar zengin olduğunu görünce tiksinerek zamanında kendisini eğitim bakanlığında memur olarak sıkıntılı bir yaşam sürdü. satmadıkları için anne ve babasına serzenişte bulunur: “Şim- Yazar olmak isteyen genç adam hafta sonları sık sık bir TUTUCU SINIFLARIN MASKELERİNİ di çekip gitmezsem her gün sizi sabahtan akşama kadar suç- Normandiya kasabası olan Croisset’ye, annesinin çocukluk DÜŞÜRÜR, AHLAK ABİDESİ GEÇİNENLERİN layarak hayatı zindan ederim. Asla affetmeyeceğim sizi!” arkadaşı Gustave Flaubert’in ziyaretine giderdi. Ünlü yazar İKİYÜZLÜLÜĞÜNÜ YERER! Gözyaşları içindeki anne ve babasına “Köylüler!” diye bağır- öğütleriyle genç adamı bir öğretmen gibi yönlendirerek za- Böylece Maupassant tutucu sosyal sınıflardan (soylular, dıktan sonra, kapıyı çarparak gecenin karanlığında yitip gider. burjuvalar, esnaflar, rahibeler) gelen karakterlerin maske- manın önde gelen yazarlarıyla iletişim kurmasını sağladı. Bu öyle bir metindir ki okuyucu uzun süre düşünmek zo- lerini düşürür, müptezelliklerini ortaya çıkarır, ahlak abide- ¹ runda kalır: Anne Vallin oğlunu yalnızca para için mi varlık- FLAUBERT, ‘TOPARLAK’I , KALICI si geçinenlerin ikiyüzlülüğünü yerer: Toparlak hor görülen lı çifte bırakmıştır? Yoksa sefalet içinde yaşamaktan kurtul- BİR BAŞYAPIT OLARAK NİTELER! mesleğine karşın yolcuların içinde en dürüst olan kişidir zira sun ve daha iyi bir geleceğe kavuşsun diye mi? Hangi anne Maupassant edebiyat dünyasına 1880’de yayımlanan To- savaş koşullarında bir düşman subayla yatma önerisine uzun oğlunun mutluluğu için gerçekten fedakârlıkta bulunmuştur? parlak¹ ile hızlı bir giriş yaptı. Aynı yıl ölen Flaubert edebi süre direnerek bunun onulmaz bir şerefsizlik olacağını savu- alanda inanılmaz derecede seçici olmasına karşın, öğrencisi- nur ve yoldaşlarının bütün safsata argümanlarına direnir. HÜMANİST ANALİZLERİYLE MAUPASSANT! nin metnini “kalıcı bir başyapıt” olarak tanımlamıştı. Ancak rahibeler çiçek hastalığına yakalanmış Fransız asker- Coşkuyla karşılanan bu öyküler hümanist analizleriyle as- Maupassant’ı üne kavuşturan bu öykü 1870 savaşı sıra- lerine bakmaya gittiklerini öyle etkileyici biçimde anlatırlar lında Maupassant’ın daha sonra yazacağı metinlerde de irde- sında geçer: Prusyalılar tarafından işgal edilen Rouen’dan ki Toparlak iğrenç teklifi kabul etmek zorunda kalır: “Ve bu leyeceği izleklerin bir habercisiydi. Bunu aynı temaları derin- 2 3 kaçan 10 kişi bir posta arabasına binmiştir. Aralarında, şiş- Prusyalı subayın kaprisleri yüzünden yolları kesilmişken şu leştirdiği Bir Hayat ve Bel-Ami gibi başarılı romanlar izledi. manlığı nedeniyle “Toparlak” lakabıyla tanınan fahişe anda kurtarılma şansları olan çok sayıda Fransız ölebilirdi!” Maupassant memurluktan istifa ederek, kendini tamamen Élisabeth Rousset de vardır. Yol uzayıp da herkes acıkmaya Maupassant gerçek yurtseverliğin, aslında güç sahiplerince edebiyata adar ve başarıları sonucunda kendine duyulan bü- başlayınca Toparlak yanında getirdiği bütün erzağını yol ar- küçümsenen sıradan halkta olduğu fikrini aşılamaya çalışır. yük ilgiden yararlanarak başkentin en varlıklı insanlarını ya- kadaşlarıyla cömertçe paylaşır. Bu arada Prusyalı bir subay Yazarlığının ilk yıllarında Maupassant çok iyi tanıdığı Nor- kından tanıma olanağı bulur. Metinlerindeki modeller artık yolcuları bir handa mola vermeye zorlar. mandiya köylülerinin güç yaşam koşulları hakkında da pek çok Normandiyalı köylüler, memurlar ya da fahişeler değil, gizli Yolcuların serbest bırakılması için tek şartı vardır: Geceyi öykü yazar. Bunların en çok okunanlarından “Aux Champs” tutkularını günyüzüne çıkarmak istediği yüksek sosyete üye- Toparlak’la geçirmek. Önce şoka uğramış gibi yapan yolcular, (Kırsalda) adlı öyküsünde ikisi de dört çocuklu olan iki çift- leridir. Bu arada gençliğinde yakalandığı frengi ilerlemiş, >> 4 3 Ağustos 2023