Katalog

Polisiye ve dedektif türü, Gülsevin Kıral ve ‘kayıp defter’ Çocuk ve gençlik edebiyatında “dedektif” ve “polisiye” türünün yıllarca çevirinin baskınlığında varlığını sürdürdüğünü görmek mümkündür. Shavit, “Bir edebiyat dizgesinde kültürel bağlamda boşluk varsa, bu, çeviriyle doldurulur” der. Polisiye ve dedektif türü de böyle bir alandır. Yıllardır bu alandaki boşluk doldurulmaya çalışılmaktadır. Ablamı Nereye Kaçırdılar, İstanbul’u Çalıyorlar! (2010) ve Çalınan Kent (2014) Ömer Hepçözer Dedektiflik Bürosu kitaplarıyla Gülsevin Kıral, çocuk edebiyatında dedektif ve polisiye roman türünde öncü bir yazardır. Bu türde birçok eser vererek bu türün gelişmesi için değerli katkılar yapmıştır. POLİSİYE TÜRÜNE GENEL BİR BAKIŞ GÜLSEVİN KIRAL’IN POLİSİYE TÜRDEKİ ÖNEMİ İlk kuşkulanılan kişiler elbette notları zayıf gelme ih- Polisiye romanlar, seçkinci bir bakış açısıyla ele alı- Gülsevin Kıral, çocuk edebiyatında dedektif ve po- timali olanlardır ve bu onlara dönük kuşku ve güven- nırsa harcıâlem edebiyat alanına dahil edilir, yani dış- lisiye roman türünde öncü bir yazardır. 2000’li yılların sizliği artırır. Artık iyi dostlar bile birbirlerinden kuşku lanır. Polisiye tür, edebiyat estetik değer taşımadığı id- başında düzenlenen (öneri ve planlamayı ben yapmış- duymakta ve bu da onların arkadaşlık ilişkilerinin bo- diasıyla saygın edebiyat dizgesinde yer almaz. tım) Çocuklar İçin Polisiye Roman Yarışması’nda Abla- zulmasına üstelik kuşku duyulana dönük uygulanmaya Böyle baktığınızda elbette “okunması, yazılması, ya- kalkılan şiddete kadar uzanmaktadır. mı Nereye Kaçırdılar romanıyla birincilik kazanmış ve yımlanması çok da heves edilmez” demeyeceğim, ter- sonrasında alana bu türde birçok eser vererek bu tü- Suçlanan çocuklar, arkadaşlarının arasında kendile- sine alanın tutkulu okuru, bu alana öylesine sahip çı- rini tanımlama sorunu yaşamakta ve bu da özgüven- rün gelişmesi için değerli katkılar yapmıştır. kar ki Kemal Tahir’e Mayk Hammer’lerin yazılmamış lerini, yanı sıra arkadaşlarına duydukları güveni sars- Ekonomi eğitimi alan Kıral, bankacılık sektöründeki sayılarını bile yazdırır. Para kazanmak içinmiş, olsun. maya başlamaktadır. Süreç tehlikeli bir sona doğru tır- hizmetlerinin ardından edebiyata yönelmiş ve özellikle Tarihe geçen ilginç bir olaydır bu. manmaktadır. polisiye türde dikkat çeken ve türü çocuğa ulaşabilme- Ayrıca Friedrich Dürrenmatt’ın Yargıç ve Celladı isimli Oysa matematik öğretmeni Titiz Filiz, kendisi de de oldukça işlevsel biçimde kullanan bir yazar olmuştur. polisiye romanı edebiyat tarihine estetik değer taşıyan haksız yere suçlanan ve bu nedenle sosyal çevreleri- ‘KAYIP DEFTER’ ROMANI’NDA polisiye olarak geçmiştir. Bu durumda sorunun metinde ni yitirip kenti terk etmek zorunda kalan bir ailenin ço- POLİSİYE ÖZELLİKLER değil, kurgu ve anlatımda olduğu gerçeğiyle karşılaşırız. cuğudur. Evlerinden, bahçelerinden, çiçeklerinden, Kıral’ın bu romanında polisiye oluşunu belirleyen en ağaçlarından hele sevdikleri arkadaşlarından ayrılmak ÇOCUK EDEBİYATINDA POLİSİYENİN YERİ temel özellik, başta belirttiğimiz gibi bir şeyin kaybol- onlara çok zor gelmiştir. Çocuk edebiyatında polisiye dediğimizde yazara yük- ması olayıdır. Yazar bu konuda polisiyenin temel ku- lenmiş önemli bir sorumluluktan söz ediyoruz demektir. SONUÇ rallarına hiç ters düşmemiştir. Ablamı Nereye Kaçırdı- Çocuğa dönük polisiye öncelikle çocuğun merakını kış- Metni ilginç kılan, anlatıcının terk edilmek zorunda ka- lar, İstanbul’u Çalıyorlar! (2010) ve Çalınan Kent (2014) kırtan ve onu sürekli peşinde sürükleyip sorular sorduran lınan evin toprağı oluşudur. Toprak, yaşayanlarla özdeş- Ömer Hepçözer Dedektiflik Bürosu kitapları bu sürecin ve analiz yaptıran bir kurgu ve anlatıma sahip olmalıdır. leşmiş ve onların varlığıyla üstündeki tüm canlılara hayat önemli tanıklarıdır. Çocuk polisiyesinde çıkış noktası basittir. Birisi ya vermiştir. Oysa terk edilmenin ardından artık çiçek aç- ROMANIN YOLCULUĞU da değerli bir eşya çalınmış, kaçırılmış, kaybolmuş manın ağaçların meyve vermesinin anlamı kalmamıştır. 2021 yılında yayımlanan bu kitapta Kıral, not defteri- olabilir. Asıl süreç bundan sonra başlar. Yazar öyle bir Doğa yaşayanlarıyla hayat kazanır. İşte o toprak nin kaybolduğunu fark eden matematik öğretmeni “Ti- kurgu gerçekleştirmelidir ki okur bundan sonrasında tüm bu tanıklıkları yaparken aynı zamanda ön yargılar- tiz Filiz’in” önyargılı davranışından söz ederek başlar. neler olabileceği konusunda akıl yürütsün. la, yaşamın nasıl anlamsız kılındığını, insanı var eden Öğretmen önce önyargıyla defterin çalındığını dü- Okur olayı sorgular, olayda var olan kişileri, onların özellikleri, onların sosyal hayatın içindeki kendine öz- şünmüş ve notları düşük gelme ihtimali olan öğrenci- insani özelliklerini, ilişkilerini değerlendirir. Bu, okura, gülüklerini kabullenme ya da tahammül edebilme be- lerden birinin bu defteri çalmış olabileceğini varsaya- sosyal çevresinde var olan bireylerin psikolojik ve sos- cerisini yitiren insanların en sevdiklerine karşı bile nasıl yolojik özelliklerini anlama yeteneğini geliştirir. rak sınıfa, hepsinin notlarını zayıf vereceğini söyleye- acımasız olabileceklerini bize anlatır. Yazar böyle bir rek defterin bulunmasını, çalındıysa çalanın geri getir- Sorgulama aynı zamanda matematik zekânın ve di- anlatıcı seçerek metni cezbedici kılmıştır. ğer bilimsel ve sosyal bilgilerin yeniden toparlanması ve mesi tehdidinde bulunmuştur. Bu tür metinlerde asıl mesele kaybolanı bulmaktan Bu tehdit, karne notları konusunda farklı umut ve olayı çözmek için kullanılması demektir ve okurun (ço- daha çok insanın kendi kaybettiklerinin farkına varma- cuğun) analitik düşünme yeteneğini geliştirir. beklentiler içinde olan çocukların tedirgin olmasına sıdır. Sonunda defterin bulunması çok da önemli de- Polisiye aynı zamanda tarih, arkeoloji, görsel (resim, neden olur. Bu tedirginlik korkuya, korku umutsuzlu- ğildir çünkü çalınmamıştır. Ama arkadaşlıkların ge- ğa, umutsuzluk ise kuşkuya götürür. Çocuklar artık heykel) ve işitsel (müzik) sanatlarda bilgi ihtiyacını kış- ri gelişi çalınmış çocukluğun yeniden bulunması hüznü kırtır. Biyoloji, fizik, kimya, coğrafya bilgisini vazgeçil- birbirlerinden kuşku duymakta ve bu süreç aralarında- mutluluğa dönüştürür, dahası güven konusunda okur mezler arasında sayar. ki güvene dayalı ilişkiyi sarsmaktadır. içsel sorgulama yolculuğuna çıkar. n 10 3 Ağustos 2023