Katalog

‘CUMHURİYETLE ÖZDEŞ BİR YAŞAM’ İsmet İnönü’nün kızı Özden Toker anlatıyor! İsmet İnönü’nün Kızı Anlatıyor - Cumhuriyet’le Özdeş Bir Yaşam: Özden Toker* adlı kitap, Özden Toker’in Mehmet Ö. Alkan’a, 7 Aralık 2018-19 Nisan 2019 tarihleri arasında, Pembe Köşk’te yaptıkları söyleşilerde anlattıklarından oluşuyor. Yakın dönem Türk siyasal yaşamıyla özdeşleşmiş, kendi deyişiyle tüm olaylara “hem içinde hem dışında olarak tanıklık” etmiş, “Hikâyem uzun… Cumhuriyetle yaşıt… Hep tekrarladığım gibi Cumhuriyetin ilk on yılında doğan bir çocuğun serüveni…” diyen Özden Toker yaşadıklarını içtenlikle anlatıyor. met İnönü’nün kızı Özden Toker’in bu söyleşide bi- bayı Ömer İnönü kullanıyordu.” MEHMET ALEV COŞKUN Böylece bir önceki Cumhurbaşkanı İnönü’nün rinci derece tanık olduğu olayları anlatıyor, yorumlar ve değerlendirmeler yapıyor. oğlu Ömer İnönü yalancı şahidin sözleriyle katil ilan arihçi öğretim üyesi Mehmet Ö. Alkan’ın, Öz- edilip mahkûm edilecek noktaya geldi. İnönü’nün kızı Özden Toker’in siyasal bilimciler, den Toker’le yaptığı söyleşi İsmet İnönü’nün Sonunda Ömer İnönü’nün avukatları, şahidin söy- yakın tarih yazarları için birinci elden tanıklığa daya- T Kızı Anlatıyor* adıyla kitaplaştı. lediği tarih ve saatte havanın bozuk olduğu, denizdeki nan anlatımlar ve yeri gelince siyasi yorumlar yapma- 2017’de başlayan söyleşi 2019’a kadar sürdü ve fırtına yüzünden de arabalı vapurun işlemediğini ispat sı çok önemlidir. 2022’de kitaplaştı. Toplam 20 görüşme gerçekleştiril- ettiler. Ömer İnönü böylece katillikten kurtuldu. miş. (s. 8) İNÖNÜ AİLESİNE AÇILAN DAVA Söyleşiyi yapan Prof. Alkan şöyle diyor: ÖNEMLİ OLAYLAR Kitapta ilginç bir olay, DP’nin iktidara gelir gelmez “Buluşmalarımızda adeta ders çalışır gibi bir ön Türk siyasal tarihimizde yer alan önemli olaylar, İnönü ailesiyle uğraşması ve ailenin en büyük oğlu hazırlık yaparak, İnönü Vakfı Arşivi’nden belgeler 1950 öncesi 12 Temmuz Bildirisi, 1950 seçiminden getirerek büyük bir sorumlulukla geldi. Bütün görüş- sonra İnönü ailesinin Çankaya’dan ayrılması, 1957 melerimiz baş başa yaptığımız uzun ve derin yolcu- seçimleri ve sonrası yaşanan siyasal olaylar, 1960 luklar şeklinde oldu. (...) Askeri Hareketi’nden sonra Cemal Gürsel’in, Hafızasının dehlizlerinde çok keyifli keşifler yaptık. İnönü ile görüşmesi ve İnönü’nün “nasihat” ve öne- Duyduğu ve hatırladığı her şeyi büyük bir samimiyet- rileri; 1961 Anayasası’nı yapan Kurucu Meclis, 1961 le anlattı.” (s. 7) seçimleri sonrası, Albaylar Cuntası ve Talat Aydemir Özden Toker’in yaşamı, yakın dönem Türk siyasal Olayları… Tüm bu konularda tanıklıklar, değerlen- yaşamıyla özdeşleşmiş, kendi deyişiyle tüm olayla- dirmeler kitapta yer alıyor. ra “hem içinde hem dışında olarak tanıklık” etmiştir. Kitapta, Cumhuriyet Ankara’sı, Milli Şef Dönemi, Kitapta Özden Toker yaşadıklarını, tanıklıklarını iç- çok partili siyasal hayata geçiş, DP dönemi, askeri tenlikle anlatıyor. Kitapta ilk kez yayımlanan fotoğ- müdahaleler (1960) ve İnönü’nün aktif siyasetten raflar da var. çekilişinden sonraki dönem de anlatılıyor. Özden Toker “Hikayem uzun… Cumhuriyetle ya- Özden Toker’in eşi Metin Toker dönemin önemli şıt… Hep tekrarladığım gibi Cumhuriyetin ilk on yı- bir gazetecisi ve ünlü Akis dergisinin sahibi ve lında doğan bir çocuğun serüveni…” diyor. başyazarıdır. Toker, dayanaksız nedenlerle iki kez İsmet İnönü, Atatürk’ün silah arkadaşı, Milli hapse gönderildi. Mücadele’de Genelkurmay Başkanı ardından Bu olayın İnönü ailesi üzerindeki etkileri de anlatı- Batı Cephesi Komutanı, 1924-1937 arası Atatürk’ün lıyor. İnönü’nün bilinmeyen birçok yanı da ortaya Başbakanı ve 1938-1950 döneminde 12 yıl Cumhur- çıkıyor. başkanı… BAYAR’LA BULUŞMA Özden Toker, İnönü’nün tek kızı. 1930’da doğan Milli Mücadele döneminde, I. Meclis’te daha Özden Toker, 1950 öncesini, 1950-1960 arasında- sonra Bakanlar Kurulu’nda birlikte çalıştıkları ki demokrasiye geçiş yıllarını, 1960-1965 arasındaki Celâl Bayar’ın 1960’tan sonra Kayseri Cezaevi’ne İnönü’nün üstlendiği koalisyon başbakanlığı dönem- girişi, afla kurtuluşu dönemlerindeki ilişkileri, lerini gördü, yaşadı. Kayseri Cezaevi sonrası Bayar’ın İnönü’yü Kimi zaman dışarıdan, kimi zaman tam ortasından Pembe Köşk’te ziyareti… olaylara tanıklık etti. Daha sonra İsmet İnönü’nün İstanbul’da Bayar’a Gazeteci Metin Toker’le evlenen Özden Toker, acı iade-i ziyarette bulunması gibi birçok ilginç konu günler de yaşadı. Evlendikten iki yıl sonra eşi Metin üzerinde duruluyor. Ömer İnönü’ye dava açması konusudur. Toker 11 Şubat 1957’de 9 ay 10 gün hapse mahkûm Böylesi kitaplarda söyleşinin gelişimi için sorula- oldu. İlk kızı Gülsün, Metin Toker’in hapishaneye gi- DP’nin ilk yıllarında, İnönü’nün en büyük oğlu cak soruların çok iyi seçilmesi gerekir. Prof. Alkan da rişinden 15 gün sonra 25 Şubat 1957 tarihinde doğdu. Ömer İnönü’ye adam öldürmekten dava açıldı. bu görevi en iyi biçimde yerine getirmiş. Konya milletvekili Ahmet Gürkan davayı yürütü- Özden Toker yakın tarihimize “Milli Şef Dönemi” 312 sayfalık kitapta bir dizin ve orijinal fotoğraflar adıyla geçen yılları, çok partili siyasal hayata geçişi, yordu. Mahkeme sırasında yalancı şahit, yargıcın “O da yer alıyor. Kitap sadece siyasetle uğraşanlar değil; DP dönemini, 1960 öncesi ve sonrası askeri müdaha- akşam arabayı kullanan hangisiydi” sorusuna Ömer yakın tarihle ilgilenen tüm okuyucular için de ilginç. n leler dönemini yaşadı. İnönü’yü işaret ediyordu. Cumhuriyetin kuruluşundan, çok partili sisteme ge- Tek şahit kamyon şoförünün iddiası şudur: * İsmet İnönü’nün Kızı Anlatıyor - çiş ve sonrasındaki dönemlerde, siyasi tarihimizde “Kamyonla Anadolu’dan mal getiriyordum. Cumhuriyet’le Özdeş Bir Yaşam: Özden Toker / çok önemli yeri olan başbakan, cumhurbaşkanı, mu- Üsküdar’dan Kabataş’a arabalı vapur ile geçtim. Özden Toker, Mehmet Ö. Alkan / Yapı Kredi halefet lideri, Türkiye’nin ilk koalisyon başbakanı İs- Taksim de bu kazaya şahit oldum. Kazayı yapan ara- Yayınları / 312 s. / 2023. 4 9 Mart 2023