Katalog

MAX KEMMERICH’TEN ‘TARİHTEKİ GARİP VAKALAR’ Avrupa’nın karanlık tarihiyle yüzleşme! Alman tarihçi Max Kemmerich (1876-1932) Tarihteki Garip Vakalar (Timaş Yayınları) adlı kitabında Avrupa sokaklarında yürümenin kötü koku nedeniyle zorluğundan Avrupalı askerlerin esirlere ve sivillere yaptığı işkencelere kadar Avrupa tarihinin derinliklerine iniyor. Dönemin Milli Eğitim Bakanı Saffet Arıkan tarafından çevrilmesi istenen kitap, Sabahattin Ali tarafından dilimize kazandırılıyor. Tuhaf olayların aktarıldığı, gülünç bir Avrupa resmi çizen ve yazarın Avrupalı olması nedeniyle bir özeleştiri olarak değerlendirebilecek Tarihteki Garip Vakalar, Avrupa’nın karanlık tarihiyle bir yüzleşme niteliği de taşıyor. lının gözünde insan kategorisinde değil. “Dünya tarihinin bir süreç geçirmediği, oldukça uzun bir süreç yaşandığı, bu HÜSEYİN BARGAN kaydettiği en büyük insan kasapları” olarak anılan Moğol- yolda çalışanların deli muamelesi gördüğü ilginç örnekler- ların bile vicdan özgürlüğü açısından ne kadar ileri olduk- le anlatılıyor. SABAHATTİN ALİ’NİN İLK ÇEVİRİSİ! larını dile getiriyor yazar. Protestan gezginlerinin gözlem- Kitabı okuduktan sonra Ortaçağ Avrupası’nda yaşam Sabahattin Ali’yi yaşamdan erken koparan yazgısı bi- lerinden aktarımlarda bulunuyor. hakkının kutsallığını önceleyen düşünce insanı Erasmus lindiği gibi onun öykü ve romanlarının yeniden yayımlan- gibi hümanistlerin, bağnazlığa ve zorbalığa karşı vicdanın masına uzun yıllar olanak vermez. KEMMERİCH VE TÜRKLER! sesi olan Sebastian Castellio’nun niçin çıktığı ve Ortaçağ Max Kemmerich’in Tarihteki Garip Vakalar (Timaş Ya- Kitapta Türklerle ilgili bölümler de var. Vicdan özgür- Avrupası’nda yaşanan büyük trajediler daha anlaşılır oluyor. yınları) adlı yapıtı da basımı yapılmadığı için Sabahat- lüğüne ilişkin Türklerle ilgili bir tarihçiden alımlanan pa- Kanunsuz baskılar ve despotizmin sarsılmaz gücü bun- tin Ali’nin 1936’da Almancadan yaptığı, az bilinen ilk oy- ragraf şöyle: lar gibi üstün iradeli, korkusuz, öncü aydınlar sayesinde lumlu çevirisidir. Kitap, Sabahattin Ali’nin telif haklarının “Türkler kendi dinlerine sadık ve bu din üzerinde mü- yüz geri edilir. Avrupa zamanla ahlaksal açıdan haklı çı- kalkmasından sonra bireysel ilgilerle gün yüzü gördü. nakaşa etmeyecek kadar imanlı iseler de hiçbir zaman kan bu öncülerden yana olmayı öğrenir. Yapıtın orijinal adı Kültür Merakları olmasına karşın, Or- başka dinde olanları zorla ihtida ettirmeye kalkmazlar, taçağ Avrupası’nda sürgit yaşanan insanlık dışı garip olay- din düşmanlarını takip ve onlara zulüm etmezler, bilakis SAFFET ARIKAN’IN İSTEĞİ ÜZERİNE ların anlatıldığı anekdotları içermesi nedeniyle usta yazar, herkesi kendi vicdanının istediği şeyi yapmakta ve istedi- ÇEVRİLEN KİTAP! çeviriye Tarihteki Garip Vakalar adını uygun görüyor. ği dine salik olmakta serbest bırakırlar. Bunun için birçok Sabahattin Ali, Max Kemmerich’in bu eserini er- Avrupalı, yaşananları yaşanmışlığıyla unutulmaya bı- kimseler Türklerin hâkimiyeti altına girmeye koşuyorlar ken Cumhuriyet döneminde, Milli Eğitim Bakanı Saffet rakmayan kronikçileri sayesinde gelecek kuşaklara dene- ve bu yüzden onların devleti büyüyor.” (s. 98) Arıkan’ın isteği üzerine çevirmiş. yim aktarımını kulaktan duyma efsanelere bırakmayarak Kitap 1936’da basıldığında Falih Rıfkı Atay, Batı emperyalizmi karşısındaki şanlı zaferlerden sonra, uygarlık birikimini inşa eder. Kemmerich’in Türklerle ilgili bölümlerine dikkat çekmiş. onun karanlık dönemlerini iyi bilmek; yabanıl, çılgın ve Kültür tarihçisi Max Kemmerich de eski kitap sayfaların- Şöyle diyor Atay: saygı yoksunu siyasetinin kendi insanına bile yaşattıkla- da unutulmasını istemediği kayda geçmiş gariplikleri araştı- “Bu kitap, yalnız vakaların garipliğini tespit etmiş de- rını gözler önüne seren çevirinin Ulus gazetesinde tefrika rır ve üç cilt halinde Birinci Dünya Savaşı öncesinde kitap- ğildir ve eseri bu manada kabul hatalı olur. Bilakis kitap edildikten sonra kitaplaştırılması önemli bir duruştur. laştırır. Sabahattin Ali’nin çevirisi bu toplamın ilk kitabıdır. fikir, din ve ahlak kaidelerinin insanlık tarihinde uğra- BATI’NIN PANORAMASI! dığı garip ve yanlış telakkileri tebarüz ettirmiş ve millet- KENDİ TOPLUMUNA İĞNEYİ DEĞİL Kemmerich’in Katolik kilisesine karşı ironik eleştirel ler arasındaki kültür tezatlarının tarih içinde bir tablosu- ÇUVALDIZI BATIRAN TARİHÇİ! yaklaşımları belgelere dayanan tarihi olayların, okuru gü- nu yapmıştır. Eser, birçok yerlerinde Türk kültürünün her Max Kemmerich kendi toplumuna iğneyi değil çuvaldı- lümseten bir biçeme evrilmesine neden olmuş. devirdeki yüksekliğini vakalarla izah ettiğinden milli kü- zı batırdığı kitap, Batı toplumunun sosyal yaşamını etkile- Batı’nın kendine kapandığı, egemenliğin bir tek insanda tüphanemizde değerli bir yer alacaktır.” (s.10) yen 16 tematik başlıktan oluşuyor. Sabahattin Ali kitapta- veya seçkin azınlıkta toplandığı, yan tutma bağnazlıkla- ki sıralamayı değiştirerek temizlik konusunu en başa almış. ORTAÇAĞ AVRUPASI’NIN BÜYÜK TRAJEDİLERİ! rının yaşandığı, kinle zehirlenmiş yığınların nasıl insanlı- “Fikir Hürriyeti” bölümünde zorba Jean Calvin karşımı- Kitabın “Seyahatler, Keşifler ve İcatlar” bölümünde, ğını yitirdiği, mezhep gururunun insancıl olmayı nasıl en- za çıkıyor. Max Kemmerich, Hıristiyan mezheplerinin dü- çiçek aşısının Avrupa’ya 1716-1719 yıllarında İstanbul’da gellediğini, kısacası verimsiz ve dural geçen çağlarının bir şünce özgürlüğü konusunda birbirlerinden farkı olmadığı- bulunan İngiliz elçisinin eşi tarafından götürüldüğünü panoraması bu kitap. n nı açık yüreklilikle yazmış. ama papazların itirazları nedeniyle aşının 38 yıl sonra an- Yahudilere karşı bütün Avrupa’da takınılan tutum çok cak uygulanabildiğini okuyoruz. Tarihteki Garip Vakalar / Max Kemmerich / Çevi- daha ayrımcı. Hele kolonilerdeki insan yaşamları Avrupa- Avrupa’daki buluşların, teknik başarıların çok da kolay ren: Sabahattin Ali / Timaş Yayınları / 192 s. / 2023. 16 23 Mart 2023