Katalog

KAŞGARLI MAHMUD MERHABA azın dilinin “hakikat” ve “ger- çeklik” arasında gidip gelmesi- g ‘Dîvânu Lu âti’t-Türk Ynin sorunları üzerinde durmuş; 1959-60 yıllarında Frankfurt Üniversi- tesi poetik kürsüsünde ilk kadın do- çent olarak dersler vermiş, Wittgens- Türk Dilinin lk Sözlüğü’ İ tein felsefesi üzerine çalışması, tez- leriyle hep gündemde kalmış; dünya- Dîvânu Lugâti’t-Türk, Kaşgarlı Mahmud tarafından Araplara Türkçeyi öğretmek ve Türkçenin nın, dilin aracılığıyla değiştirilebilece- Arapça kadar zengin bir dil olduğunu göstermek amacıyla yazılan, Türk dilinin ilk sözlüğüdür. ği konusunda “Edebi olan, yalnızca imajlardır. Düşünce zamana bağım- Kaşgarlı Mahmud’un devrin Türk illerini dolaşarak ve doğrudan derlediği dil malzemesine lıdır. Yine zamana yenik düşer” tezi- dayanarak kaleme aldığı kitap, yalnızca bir sözlük olmayıp Türkçenin XI. yüzyıldaki dil ni savunmuş Avusturyalı yazar ve şa- ir Ingeborg Bachmann (25 Haziran özelliklerini belirten, ses ve yapı bilgisine ışık tutan bir gramer kitabı; 1926 / 17 Ekim 1973) kapağımızda. kişi, boy ve yer adları kaynağı; Türk tarihine, coğrafyasına, mitolojisine, folklor ve halk Gültekin Emre’nin yazısı… edebiyatına ilişkin zengin bilgiler içeren, aynı zamanda döneminin tıbbi ve tedavi usulleri Üçüncü sayfamızda, Kaşgar- hakkında bilgi veren ansiklopedik bir eser niteliği de taşımaktadır. lı Mahmud’un kapsamlı bir dizinle Dîvânu Lugâti’t-Türk Türk Dilinin İlk VakıfBank Kültür Yayınları tarafından Dîvânu Lugâti’t-Türk Türk Dilinin İlk Sözlüğü adıyla Sözlüğü adıyla yayımlanan kitabını yayımlanan, Prof. Dr. Mustafa Kaçalin’in çevirdiği , Prof. Dr. Mehmet Ölmez’in editörlüğünü incelediği yazısıyla Dr. Ömer Uzuna- ğaç yer alıyor. yaptığı kitap, kapsamlı bir dizinle sunuluyor. M. Sadık Aslankara “Kâğıt kitap / kadın yazar; Cumhuriyet bu!” başlıklı yazısında, Gülten Dayıoğlu merkezin- töşeglik” şeklinde aynı madde altında verilen DR. ÖMER UZUNAĞAÇ de kurtuluştan kuruluşa Cumhuriye- bu iki kelime, dizinde anlamlarına ve farklı iki ti an an yaşayan birer aile ocağından okunuşa göre yani “töşeglig” ve “töşeklik” gelen, tüm sanatları yeniden yapılan- İLK TÜRK DÜNYA HARİTASI! olarak iki madde olarak verilmiştir. dırmanın önünü açmış Cumhuriyetin Kaşgarlı Mahmud tarafından Araplara Türk- Bu da 900 sayfayı aşan bir hacme sahip söz- kadın yazarlarını irdeliyor. çeyi öğretmek ve Türkçenin Arapça kadar Ferda Fidan “Bahtsız ve öncü şa- lükte kullanıcıların aradıkları kelimeye ulaş- zengin bir dil olduğunu göstermek amacıy- ir” başlıklı yazısında, Aloysius Bert- masına olanak sağlayan çok önemli bir kulla- la yazılan, Türk dilinin ilk sözlüğü Dîvânu rand mahlasıyla da bilinen, Fransız nım kolaylığı olmuştur. Lugâti’t-Türk, Türkçeden Arapçaya bir sözlük edebiyatında düzyazı şiirini tanıtma- şeklinde düzenlenerek yaklaşık 8000 kelime, DÎVÂNU LUGÂTİ’T-TÜRK’ÜN YAZILIŞ sıyla ünlü ve sembolist hareketin ön- madde başı olarak belirlenmiştir. cüsü kabul edilen şair, oyun yazarı NEDENİ VE GÜNÜMÜZE ULAŞMASI ve gazeteci Louis Jacques Napoléon Madde başı olan kelimelerin açıklamaları Kaşgarlı Mahmud eserinin girişinde yaşadığı Bertrand’ı ve yapıtlarını inceliyor. yapılırken anlamlarının daha iyi anlaşılmasını devri değerlendirerek Türkler hakkında şöyle der: Z. Doğan Koreli, J. M. Coetzee ile sağlamak amacıyla deyimlerden, atasözlerin- “Gördüm ki Allah devlet güneşini Türk burç- klinik psikolog Arabella Kurtz’un psi- den ve şiirlerden örnekler verilmiş ve bunların larında doğduruyor, bütün felekleri onların hü- kanaliz ve roman yazma pratiklerini Arapça tercümeleri de yapılmıştır. kümranlığı ile döndürüyor. Onlara Türk adını buluşturdukları, Coetzee’nin kurgu- Eserde ayrıca Türklerin oturduğu yerlerle ilişkide bulunduğu verip hükümran kılmış ve onları dönemin egemen gücü eylemiş. gerçeklik çatışması, bilinçaltının bas- milletleri gösteren “ilk Türk dünyası haritası” da yer almakta- Dönem insanının idaresini onların eline vermiş ve onları insanla- kılanması, göçmen sorunları, soy- dır. Haritada dağların kırmızı, denizlerin yeşil, ırmakların mavi, rın başına getirip hak yolda desteklemiş. Onlara intisap edip yol- kırım gibi konular hakkında yüksek sesle düşünerek sorduğu pek çok kumluk alanların da sarı renklerle tespit edilmesi modern harita- larında yürüyenleri yüceltiyor, istedikleri her şeye nail eyliyor ve sorunun da peşinden giden söyleşi larla arasındaki benzerlikleri işaret etmektedir. yaramaz insanların eziyetinden koruyor. [O zaman anladım ki] İyi Hikâye’yi inceliyor. aklı olana yaraşan, oklarına hedef olmaktan korunabilmek için YENİ BASKININ FARKI Gizem Olcay, Koreli çağdaş yazar bu insanların tuttuğu yolu tutmaktır.” Kim Young-ha’nın dokuz yıl aradan VakıfBank Kültür Yayınları tarafından Dîvânu Lugâti’t- Ardından, derdini dinletebilmek ve gönüllerini kazanabilmek sonra salgın sırasında yazdığı, hüma- Türk Türk Dilinin İlk Sözlüğü adıyla dilimize kazandırılan eser, için onların dilleriyle konuşmaktan daha güzel bir yol olmadığı- noidlerin ve robotların olduğu bir ev- Türkiye’de yapılmış beşinci baskısı. Prof. Dr. Mustafa Kaçalin nı dile getirir. Kaşgarlı devrin Türk illerini bir bir dolaşarak ve rende geçen romanı Veda’yı tanıtıyor. ve Prof. Dr. Mehmet Ölmez’in hazırladığı bu baskının farkı ve doğrudan doğruya kendi derlediği dil malzemesi ile Türk dilini Y. Bekir Yurdakul, “‘Hürriyet okuyucuya sunduğu kolaylıklar nelerdir? kayıt altına almış ve bu büyük hazineyi miras bırakmıştır. Düğünü’müz 100 yaşında!” başlık- Eserin orijinalinde madde başı olarak verilen kelimeler, Arap- Son olarak kitabın bulunuşundan bahsetmek ve Ali Emiri’yi lı yazısında, Leyla Ruhan Okyay’ın ların daha kolay bulmaları için tanıdık oldukları şekilde yani ün- bugün bile ayağımıza dolanan on- anmak gerekir. Bugün tek nüshası İstanbul’daki Millet süz harflere göre sıralanmıştır. ca güçlüğe / gericiliğe, bağnazlı- Kütüphanesi’nde olan Dîvânu Lugâti’t-Türk, kitap dostu Ali ğa karşın başarıya ulaşmış bir ülkü- Kaşgarlı Mahmud, Arapçada olmayan harfleri ve sesleri gös- Emiri tarafından 1914 yılında 30 altına satın alınarak günümü- nün; yurttaşları mutlu, bağımsız, bağ- termenin de bir yolunu bulmuş ve böylelikle Türkçeye özgü ilk ze ulaşmıştır. lantısız Cumhuriyetin hangi sisli pus- imla sistemi bu kitapta uygulanmıştır. Kitabın ne denli büyük bir hazine olduğuna ilişkin Ali lu, yer yer kapkaranlık günlerde / yıl- İşte bu baskıda Kaşgarlı’nın yöntemi korunmuş ve eserin ori- Emiri’nin şu ifadelerine yer vererek yazıyı sonlandıralım: larda doğduğunun yeniden düşünül- jinaline uygun bir düzen takip edilmiştir. “Bu kitap değil, Türkistan ülkesidir… Türkistan değil bütün mesini amaçladığı yapıtı Bennane’nin Bu baskının en önemli özelliği kapsamlı bir dizine sahip olması- cihandır. Türklük, Türk dili bu kitap sayesinde başka bir parlak- Uçan Koltuğu’nu merceğe alıyor. dır. Neredeyse eser kadar hacme sahip dizinde, sadece madde ba- lık kazanacak. Arap dilinde Sibeveyh’in kitabı ne ise bu da Türk Ezgi Görgü, Nisan İğdem ile Beat- şı değil sözlükte geçen her kelime yer almakta ve böylece bir ke- dilinde onun kardeşidir. Türk dilinde şimdiye kadar bunun gibi rix Potter’ın kısa süre önce Nisan İğ- limenin geçtiği yerlerin hepsine ulaşma olanağı sağlanmaktadır. dem ve Duygu Gençağ çevirisiyle ya- bir kitap yazılmamıştır. yımlanan masal serisini konuşuyor. Ayrıca dizindeki sözcüklerin anlamlandırılması metne göre Bu kitaba hakiki kıymet verilmek lazım gelse cihanın hazinele- Nil Cihan, Beatrix Potter’ın 100 yılı yapıldığı için ortaya bir anlam karmaşası da çıkmamaktadır. ri kâfi gelmez… Bu kitapla Hz. Yusuf arasında bir benzerlik var- aşkın bir süre önce yazdığı masalları VakıfBank Kültür Yayınları, okuyucuya daha yalın ve anlaşılır dır. Yusuf’u arkadaşları birkaç akçeye sattılar. merceğe alıyor. bir tercüme sunmuş; kapsamlı dizin ile de okuyucunun tam ola- Fakat sonra Mısır’da ağırlığınca cevahire satıldı. Bu kitabı Emek Yurdakul’un hazırladığı Gün- rak yararlanabilmesini olanaklı kılmıştır. da Burhan bana otuz üç liraya sattı. Fakat ben bunu birkaç mis- cel ve Mustafa Başaran’ın hazırladığı Bir örnek üzerinden açıklamak gerekirse, metinde “töşeklik- li ağırlığında elmaslara, zümrütlere vermem…” n Bulmaca ile de düşün trafiği sürüyor! İyi okumalar… l İmtiyaz Sahibi: Cumhuriyet Vakfı adına: Alev Coşkun l Yayın Yönetmeni: Gamze Akdemir l Tasarım: Bahadır Aktaş l Sorumlu Müdür: Aslan Yıldız l Yayımlayan: Yeni Gün Haber Ajansı Basın ve Yayıncılık AŞ l İdare Merkezi: Prof. Nurettin Mazhar Öktel Sok. No: 2, 34381 Şişli- İstanbul l Tel: 0 (212) 343 72 74 (20 hat) Faks: 0 (212) 343 72 64 l Reklam Genel Müdürü: Esra Bozok l Reklam Rezervasyon: Tel: 0 (212) 343 72 74 Mail: reklam@cumhuriyet.com.tr l Baskı: İleri Basım Mat. Amb. Reklam Tanıtım Yay. ve Teknik Hiz. Tic. AŞ, Yenibosna Mah. 29 Ekim Cad. No: 11A/41 Bahçelievler - İSTANBUL. l Yerel süreli yayın l Cumhuriyet KITAP gazetesinin ücretsiz ekidir.