Katalog

Masallarıyla Beatrix Potter! Zıpzıp Tavşancıklar, Zencefil ve Turşu, Samuel Kemanbıyık, Tavşancık Benjamin, Tavşan Peter, Jemima Patırdak, İki Kötü Fare, Bayan Yumuk, Bayan Parıl Pak ve Bay Balıkçı Jeremy! Bütün bu karakterler Beatrix Potter’ın masal dünyasından çocuklara armağanı… Potter’ın masal serisi kısa süre önce Dinozor Çocuk tarafından Nisan İğdem ve Duygu Gençağ çevirisiyle yayımlandı. Nisan İğdem ile masal serisini konuştuk. lı olsa da (belki bu nedenle bu dile “çocuksu” diyebili- Masalların kuşkusuz zamansız bir dokusu var. Belki EZGİ GÖRGÜ riz) karakterlerin aralarındaki ilişkiler ya da karakterlerin de insanların yüzyıllar geçse de aynı hayalleri kurduğu- huysuzlukları her yaşa hitap edebilecek, güldürücü bir nu, aynı acıları çektiğini, aynı sevinçleri yaşadığını gör- ünyada en çok Tavşan Peter’le bilinen yazar Be- şekilde yazılmış çünkü. mek hoşumuza gidiyor. atrix Potter aynı zamanda mantar biyoloji üzeri- n Masallar birbirleriyle bağlantılı mı? Bu kadar çok Masalları çevirirken pek çok eski kelimenin ne oldu- D ne çalışan bir doğa bilimci, illüstratör. 1800’lü masalın nasıl bir evreni var? ğunu öğrenmem gerekti. Mesela bir masalda kek yapı- yılların sonlarına doğru yazmaya başlayan Potter, ken- Evet, mesela her karakterle her masalda karşılaşmasak mından bahsediliyor fakat elbette ne fırınlar ne de kek di çizimleriyle kitaplarını yayımlıyor, doğada rast geldiği da aralarındaki ilişkileri yavaş yavaş öğrenmeye başlıyo- yapımında kullanılan gereçler şimdikilerle tam olarak hayvanlarla bağ kurarak onları hikâyelerine dahil ediyor. ruz. Biri birinin kuzeni, diğeri ötekinin teyzesi… Evrende aynı. Hem onları öğrenmeye, anlamaya çalışmak hem de Hatta şuraya Bayan Parıl Pak’ın söylediği bir şarkıyı da sadece masal karakterleri değil yazarla da karşılaşıyoruz. geçmişin bu şekilde farkına varmak ilginç oldu. ekleyelim. Okurken zihnimizde canlanması dileğiyle: “Zam- Beatrix Potter zaman zaman araya girerek olayların geç- n Masal çevirisi söz konusu olduğunda o masalsı dili bak kadar beyaz ve pak/ Küçük kırışıklıklar arasında/ Pü- tiği yerleri veya karakterleri anlatıyor. oluştururken nerelerde zorluk çektiniz? rüzsüz ve sıcak, kızıl pas lekesi/ Hiç böylesi görülmedi!” Bu tarz bir anlatımı o dönemlerde özellikle tiyatroda da Sanırım en zorlandığım konu dilin zamanını ayarla- Potter’ın masal serisi kısa süre önce Dinozor Çocuk ta- görmek olanaklı. Karakterlerin izleyiciye bir ipucu ver- mak oldu. Bizim masallarda alışık olduğumuz “bir var- rafından Nisan İğdem ve Duygu Gençağ çevirisiyle yayım- mesi gibi Potter da okuyucusuna küçük detayları anlata- mış bir yokmuş” edası Potter’ın hikâyelerinde pek bu- landı. Nisan İğdem ile masal serisini konuştuk. rak kurduğu masal evrenini daha gerçekçi hale getiriyor. lunmuyor. Dilimi hem orijinaline sadık kalacak şekilde n Bu masallar elbette özellikle çocuklar için olsa da bü- n Günümüzde masalların bu kadar çok ilgi görüyor hem de Türkçedeki masallara uyacak şekilde ayarlamak- yüklerin de hoşuna gidebilecek öğeler içeriyor değil mi? olmasının sebebi nedir sizce? Masallarda eski bulduğu- Kesinlikle, masalların dili çok basit ve tekrara daya- nuz öğeler var mıydı? ta zaman zaman zorlandım. n Doğayla ve hayvanlarla iç içe... Beatrix Potter’ın yüz yılı aşkın bir süre önce yazdığı masalları aslında bugünün çocuk edebiyatının önemli bir sorusuna yanıt niteliğinde. Çocuklara hiç de azımsamadan ve öğretici olma kaygısına düşmeden her konuda yazılabileceğini gösteriyor. Geniş bahçeler, ormanlar ve korular, koruların NİL CİHAN içinde büyük evler, evlerin içindeki dehlizler, ko- ridorlar, bu dehlizlerde yaşayan fare ve kedi aile- yüzyılın sonlarında, doğaya âşık, tutkulu, leri ve bahçelerin vazgeçilmez üyeleri tavşanlar. hayvan dostu, yetenekli bir kadın… Bu Her birinin başından geçen pek çok olay, hem 19. kadının adına “100 yılın en önemli kadın- çocukların hem de yetişkinlerin masalları eğle- ları” gibi isimler altında çıkan derleme kitaplarında nerek ve kimi zaman da gerçeklik algısını arada rastlayamazsınız büyük ihtimalle. durup yoklayarak okumasını sağlıyor. Bilim tarihine “mantarlar” sınıfından dahil olmuş Çünkü tümü hayvan ya da cansız oyuncak be- olabilir belki. Mantarlarla ilgili çalışmalarıyla ve su- bekler olmasına karşın Potter’in karakterlerinin luboya resimlemeleriyle mantarbilimine önemli kat- yaşantıları gerçekçi ve insani bir düzlemdedir. kılar sunmuştu. O kadar… Örneğin çocuk tavşanlar ya da kediler çocuk- Orta üst sınıf bir aileye doğan, yaşıtlarından ay- luklarını yaşar, anne tavşanlar ya da kediler an- rı, evde mürebbiyelerden ders alan, bahçesinde bir neliklerini yapar. dolu hayvan besleyen ve yaz tatillerini ona doğa aş- Çocuklar çiftçinin bahçesine girmesinler diye kını aşılayan İngiltere kırsalında geçiren Beatrix tembihlenir ama yine de o bahçeye girerler. Ya Potter’dan bahsediyoruz. lar aslında bugünün çocuk edebiyatının önemli bir Dinozor Çocuk tarafından yayımlanan Tavşan da çocukları evin hiç olmadık yerlerinden toplarsı- sorusuna yanıt niteliğinde. Peter’in Masalı ve diğer dokuz masalda Potter’in nız; bacaların içinden, gölün kenarından, ormanın Potter’ın masalları istenirse çocuklara her konuda en kuytu yerinden… yazılabileceğini gösteriyor, hem de hiç de öğretici doğayla iç içe ve hayvanlarla geçirdiği günlerin iz- olma kaygısına düşmeden, onları azımsamadan. n lerini görüyoruz. Yüz yılı da geçkin bir süre önce yazılan bu masal- 12 19 Ekim 2023